Ở vùng núi Tây Bắc có một loại rau của đồng bào dân tộc chỉ nghe tên thôi đã thấy bốc mùi thối. Nhưng với bà con ở nơi đây, món rau này là đặc sản từ lâu đã gắn với những bữa cơm dân dã, đó là rau thối.
Rau thối có tên tiếng Thái là Pắc Nam. Đây là loại cây dây leo, lá kép màu xanh thẫm, mọc đối xứng nhau. Thân cây và cành lá có rất nhiều gai nhọn, quấn quanh vào bất cứ cây nào sống bên cạnh. Người dân địa phương gọi là rau thối bởi vì nó có mùi hôi mà đứng xa mấy mét vẫn phát hiện ra.
Cây rau thối mọc dại ở núi rừng Tây Bắc, bà con ví như "lộc rừng" vì không cần trồng, không cần chăm vẫn mang lại nguồn thu đáng kể
Khoảng tháng 3, tháng 4 hàng năm là thời điểm rau thối vào mùa, lúc này lá non và ngon nhất. Cây rau thối mọc tự nhiên ở trong rừng, không ai mang về trồng. Đến mùa, bà con rủ nhau vào rừng hái thứ "lộc trời" về bán cho các nhà hàng, hoặc bán tại chợ địa phương để phục vụ khách du lịch. Những năm gần đây, rau thối còn được bán nhiều tại Hà Nội, được người dân thành phố ưa chuộng.
"Cây rau thối có gai nhọn nên khi hái phải cẩn thận, tránh để gai đâm vào tay. Người Thái thường dùng rau thối để xào, hoặc nấu canh. Khi ăn có vị ngai ngái, ngầy ngậy cộng thêm chút hương nồng vương vấn nơi cổ. Những người mới ăn lúc đầu sẽ thấy khó chịu với mùi hôi nồng, nhiều người nhận xét mùi của nó nồng như ăn trái sầu riêng, nhưng càng ăn càng nghiện, thấy bùi và ngọt", chị Bái (ở Sơn La) chia sẻ.
Chị Bái cho biết, sau cơn mưa những đọt non mọc tua tủa, mỗi người đi hái phải được vài chục cân rau thối cho vào gùi để về bán ở chợ địa phương. Rau này khi được hái khỏi cây thì mùi hôi, độ giòn sẽ giảm dần theo thời gian. Vì thế, nếu muốn giữ trọn mùi vị đặc trưng của rau thối thì nên chế biến càng sớm càng tốt.
Tại các chợ vùng cao, rau thối được bán với giá khoảng 30.000 đồng/kg. Nhưng ở Hà Nội, nhiều địa chỉ rao bán rau thối với giá tới 70.000 đồng/kg. Dù giá khá đắt so với các loại rau truyền thống nhưng rau thối vẫn đắt khách, vì đây là rau rừng sạch và có hương vị lạ lẫm.
Là người bán rau rừng ở Hà Nội, chị Oanh (ở chợ Xa La) cho biết mấy năm gần đây rau thối rất hút khách. Đến mùa, mỗi ngày chị bán được cả chục cân rau thối. Có những khách nhà giàu đặt vài chục cân nhưng loại rau này mọc hoang, sản lượng ít nên chị không dám nhận nhiều vì sợ không phải lúc nào cũng đủ hàng.
Lần đầu biết tới rau thối khi đi du lịch Mai Châu, bạn Minh Phương (ở Nghệ An) chia sẻ: "Tôi và các bạn đi cùng vào nhà hàng thấy có món rau thối xào tỏi. Vì tò mò nên tôi gọi 1 đĩa ăn thử và thấy rất ngon, lúc ăn không thấy có mùi thối như cái tên của nó. Rồi khi về, chúng tôi mỗi người đặt vài cân làm quà tặng cho bạn bè, người thân".