Các bác sĩ của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Bệnh viện TWQĐ 108) vừa tiếp tục ghi dấu một thành tựu y học mới trên bản đồ ghép tạng quốc gia, đó là thực hiện thành công ca ghép gan bất đồng nhóm máu cho nữ bệnh nhân 20 tuổi, Hà Nội (người hiến gan là bố của bệnh nhân). Đây là ca ghép gan bất tương hợp nhóm máu ở người lớn đầu tiên tại Bệnh viện.

17 năm đối mặt với căn bệnh viêm đường mật xơ cứng tiên phát của cô gái 20 tuổi

Trong suốt 17 năm qua, cô gái 20 tuổi này luôn đối diện với những cơn mệt mỏi, vàng da, đau bụng, trải qua nhiều phương pháp điều trị nhằm duy trì chức năng gan và kéo dài sự sống.

Theo lời kể của ông C. (bố của bệnh nhân), năm 3 tuổi, con gái của ông có biểu hiện vàng da, vàng mắt, đã khám điều trị tại Bệnh viện Nhi TW. Năm 2015, bệnh nhân được sinh thiết gan, chẩn đoán viêm đường mật xơ cứng tiên phát. Năm 2017 và năm 2019, bệnh nhân được điều trị xơ gan bằng tế bào gốc 2 lần.

Trước khi vào Bệnh viện TWQĐ 108 khoảng 1 tuần, bệnh nhân xuất hiện vàng da và củng mạc mắt, kèm đau bụng hạ sườn phải âm ỉ.

PGS.TS Vũ Văn Quang, Phó Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Gan – Mật – Tụy, Bệnh viện TWQĐ 108 cho biết, bệnh nhân này được chẩn đoán: Viêm đường mật xơ cứng nguyên phát là bệnh viêm mạn tính gây xơ hóa và hẹp tiến triển hệ thống đường mật trong và ngoài gan, dẫn đến ứ mật, nhiễm trùng đường mật tái phát và cuối cùng xơ gan, suy gan. Ghép gan là phương pháp điều trị duy nhất giúp cải thiện tiên lượng và chất lượng sống cho bệnh nhân này.

Người đồng hành của cô gái này suốt 17 năm qua, chính là người bố của cô. Nhắc về hành trình đi chữa bệnh cùng con, ông C. nhớ mãi câu nói của con gái: “Năm con gái của tôi được 10 tuổi, lúc đấy, cháu đang ngủ trưa và giật mình tỉnh dậy, cháu nói với tôi: Con ngủ mơ, con dậy không thấy bố đâu”.

Ông C. nghẹn ngào kể tiếp: “Lúc đấy cháu khóc… tôi ngồi động viên cháu… Bố mẹ sẽ không bao giờ bỏ con”. Vì vậy, khi nghe bác sĩ thông báo phương án điều trị cho con gái là ghép gan, ông C. chia sẻ: “Gia đình đã xác định tư tưởng rõ ràng, bố sẽ hiến gan cho con”.

Tuy nhiên, giữa hai bố con lại bất tương hợp nhóm máu, khiến việc ghép trở nên vô cùng phức tạp, khó khăn, là bài toán khó cần lời giải đáp.

Kíp ghép gan giải “bài toán” này ra sao?

Cho đến nay, Bệnh viện TWQĐ 108 đã thực hiện 03 ca ghép gan bất đồng nhóm máu, trong đó có 02 trường hợp là trẻ em và 01 trường hợp là ghép gan bất đồng nhóm máu cho người lớn. Đối với ghép gan bất đồng nhóm máu ở người lớn khó khăn, phức tạp hơn nhiều so với trẻ em.

PGS, TS Vũ Văn Quang cho biết: Nồng độ kháng thể kháng A/B ở người lớn cao hơn do hệ miễn dịch đã hoàn thiện, do đó nguy cơ thải ghép dịch thể và phá hủy mảnh ghép mạnh. Trong khi, trẻ nhỏ (đặc biệt < 1–2 tuổi) có hệ miễn dịch chưa trưởng thành, nồng độ kháng thể thấp nên nguy cơ thấp hơn.

Về đáp ứng miễn dịch, người lớn có “bộ nhớ miễn dịch” và hệ thống tế bào B – tương bào phát triển đầy đủ, dẫn đến đáp ứng miễn dịch thứ phát mạnh. Trẻ em hầu như chưa hình thành “bộ nhớ miễn dịch”.

Về phác đồ miễn dịch, người lớn cần truyền Rituximab và thay huyết tương để hạ anti-A/B xuống <1:16 hoặc <1:32. Trong khi trẻ em đôi khi chỉ cần Rituximab đơn thuần hoặc thậm chí không cần can thiệp đặc hiệu. Biến chứng đường mật nặng nề hơn; Mạch máu dễ bị tổn thương hơn; Người lớn nhiều bệnh nền đi kèm làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và biến chứng sau ghép.

Trước ngày phẫu thuật, hai bố con ông C. luôn động viên nhau. Chính cái nắm tay của người bố đã truyền sức mạnh, giúp cô gái nhỏ yên tâm hơn phần nào. Ông C. động viên con gái: “2 bố con cùng cố gắng, mỗi bố con cố gắng một ít, bố tin kết quả sẽ tốt đẹp”.

Đối với trường hợp lần này, trước mổ, bệnh nhân được điều trị bằng Rituximab, thay huyết tương nhằm tối ưu tình trạng người bệnh. Trong mổ, các bác sĩ đã bảo vệ nội mô, rửa gan tốt, đảm bảo tưới máu mảnh ghép, kỹ thuật nối đường mật chuẩn xác. Sau mổ, bệnh nhân được theo dõi kháng thể, thuốc chống thải ghép mạnh, kiểm soát nhiễm trùng, phát hiện sớm biến chứng đường mật/mạch máu.

Ca ghép diễn ra trong 7 giờ đồng hồ với sự tham gia của các chuyên khoa. Người cha được phẫu thuật nội soi lấy mảnh gan ghép phải. Từng thao tác đều đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối.

Sau ghép 1 tuần, sức khỏe của hai bố con hồi phục tốt, chức năng gan ổn định.

Sau một tuần kể từ ca ghép, hai bố con mới được gặp lại nhau. Vừa nhìn thấy bố bước vào phòng, cô con gái đã bật khóc. Những giọt nước mắt ấy là sự thương bố - người đã hiến một phần gan để cứu sống mình và cũng là niềm hạnh phúc vỡ òa khi thấy bố khỏe hơn từng ngày.

Vốn là cô gái sống nội tâm, ít khi bộc lộ cảm xúc, vậy mà khoảnh khắc ấy, em không thể kìm được nước mắt, cứ thế òa khóc trong vòng tay bố. “Em mong sau ghép, sẽ không phải đi viện nữa. Em mong bố khỏe mạnh…”, cô gái xúc động, nghẹn ngào không nói thành lời.

Người bố nhẹ nhàng, dặn dò cô con gái cố gắng ăn uống, sớm hồi phục để còn cùng nhau trở về nhà.

“Nhìn thấy hai bố con bệnh nhân hồi phục từng ngày là niềm hạnh phúc của toàn bộ kíp ghép. Đây là trường hợp đầu tiên ghép bất đồng nhóm máu ở người lớn tại Bệnh viện (là trường hợp thứ 2 trên cả nước), cũng là trường hợp có nhiều khó khăn. Tuy nhiên, chúng tôi đã giải quyết, xử lý được những khó khăn đó.”, PGS, TS Vũ Văn Quang cho biết.

Ca ghép này không chỉ thay đổi cuộc đời một bệnh nhân, mà mở ra cánh cửa mới cho các bệnh nhân khác đang chờ ghép gan nhưng không có người hiến tặng cùng nhóm máu. Trong thời gian tới, Bệnh viện TWQĐ 108 sẽ đẩy mạnh kỹ thuật này.

Thành công của ca ghép gan bất đồng nhóm máu ở người lớn đầu tiên tại bệnh viện không chỉ là niềm vui, hạnh phúc của một gia đình, mà còn là niềm tự hào của Bệnh viện TWQĐ 108 nói riêng, ngành y tế Việt Nam nói chung; Khẳng định cho tinh thần vượt khó, dám nghĩ dám làm, “tất cả vì người bệnh” của thầy thuốc.