Đây là niềm vui tột cùng mà ông Trần Mạnh Hải (SN 1950, ngụ xã Bản Sen, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai) vừa nhận được.Trước đó, nhiều năm ròng rã ông Hải gửi đơn các cơ quan thẩm quyền về việc sau khi bị bắt giam oan 7 năm nhưng gần 43 năm qua không cơ quan nào nhận trách nhiệm, phục hồi danh dự và bồi thường vì đã gây ra oan sai cho ông.
Bị bắt oan rồi không xin lỗi, phục hồi danh dự
Trong các đơn kêu cứu gửi cấp thẩm quyền, ông Hải cho biết: Năm 1972, ông Hải vào Nam tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ngày 29/4/1975, trong quá trình chiến đấu, ông Hải bị thương tật 21% và được chuyển về hậu cứ. Tháng 5/1976, ông được xuất ngũ về quê ở huyện Kiến Xương (tỉnh Thái Bình).Tháng 10/1976, vợ chồng đi xây dựng kinh tế mới tại đội 5, xã Bản Sen, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai (trước kia là tỉnh Hoàng Liên Sơn), làm Đội trưởng Đội 5 cho đến 1982.
Ngày 13/8/1982, tại địa phương xảy ra vụ án mạng, anh Đặng Quang Hào (hàng xóm nhà ông Hải) và 3 người khác trong gia đình bị giết, cướp tài sản. Ngày 10/11/1982 ông Hải bị công an tỉnh Hoàng Liên Sơn bắt tạm giam về tội “Giết người, cướp của’’.
 |
| Ngày 28/12/1988, tức 7 năm sau, Viện Kiểm sát Quân sự Trung ương (VKSQSTW) ra Quyết định 88/KS5 đình chỉ điều tra với ông Hải. |
Đến ngày 28/12/1988, tức 7 năm sau, Viện Kiểm sát Quân sự Trung ương (VKSQSTW) ra Quyết định 88/KS5 đình chỉ điều tra với ông Hải. Ông Hải được trả tự do ngay sau đó. Tuy nhiên theo ông Hải, thời điểm ông được trả tự do về địa phương sinh sống, ông không nhận được quyết định số 88 trên, ông chỉ biết được cho về vì không liên quan đến vụ án.
Mãi đến ngày 6/9/2019, khi con trai ông Hải đến Phòng Lao động- Thương binh và Xã hội huyện Mường Khương xin sao chụp tài liệu liên quan đến ông Hải thì mới biết Quyết định 88/KS5 đình chỉ điều tra của VKSQSTW.
Vì vậy ông Hải khởi kiện yêu cầu Tòa án nhân dân tỉnh Lào Cai giải quyết buộc VKSQSTW phải phục hồi danh dự và bồi thường cho ông theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước với tổng số tiền là hơn 8,4 tỷ đồng.
"Dù vào sinh ra tử trong chiến đấu tôi không sợ hãi nhưng 43 năm qua, tôi luôn đau đớn phải sống trong thân phận, mang tiếng là “kẻ giết người”, gia đình, con cái gặp nhiều lời gièm pha''- ông Hải chia sẻ.
 |
| Dù vô tội, Cựu chiến binh Trần Mạnh Hải vẫn mang thân phận bị can suốt gần 43 năm qua. |
Viện kiểm sát Quân sự Trung ương: Quá thời hiệu yêu cầu bồi thường
Sau một thời gian dài ông Hải kiên trì gửi đơn yêu cầu phục hồi danh dự, nhân phẩm và bồi thường oan sai.
Ngày 13/4/2020, VKSQSTW có Thông báo 16/TB-VKS thông báo kết quả giải quyết đơn của ông Hải, có nội dung: “…Trong năm 2017, VKSQSTW nhận được nhiều đơn của Hải yêu cầu bồi thường, tổ chức công khai xin lỗi và khôi phục danh dự, nhân phẩm cho ông. VKSQSTW đã rất thận trọng xem xét, xác định năm 1988 ông Hải được đình chỉ điều tra do các cơ quan tố tụng thời điểm đó không đủ chứng cứ để kết tội ông Hải phạm tội giết người, cướp của”.
Và VKSQSTW kết luận: “Tuy nhiên, căn cứ Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (có hiệu lực thi hành từ 1/1/2010) và Nghị quyết 388/2003/NQ-UBTVQH11 ngày 17/3/2003 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (về bồi thường thiệt hại cho người bị oan do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng gây ra) thì trường hợp của ông đã quá thời hiệu yêu cầu bồi thường”.
Do ông Hải vẫn tiếp tục gửi đơn đến nhiều nơi nên VKSQSTW đã báo cáo và được VKSND Tối cao cho ý kiến chỉ đạo: “Với trường hợp của ông Hải, sau khi có quyết định đình chỉ điều tra (năm 1988) nhưng đến năm 2017 (tức là sau hơn 28 năm) ông mới có đơn yêu cầu bồi thường oan sai. Căn cứ Điều 5 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước thì thời hiệu yêu cầu bồi thường của ông đã hết” (Công văn số 402/VKSTC-V7 ngày 26/1/2018 của VKSND Tối cao).
Tiếp đó, ông Hải nhận Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 216/2021/QĐ-PT ngày 09/7/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội mà trước đó, ông Hải đã kháng cáo Quyết định số 02/2021/QĐST-DS ngày 19/02/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Lào Cai về việc bác các đơn yêu cầu phục hồi danh dự và bồi thường cho ông Hải theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.
 |
| Sau khi nhận Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 216/2021/QĐ-PT ngày 09/7/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội, ông Hải tiếp tục gửi đơn cầu cứu lãnh đạo Tòa án Nhân dân Tối cao... |
Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao ra quyết định kháng nghị, hủy các bản án
Sau khi bị Tòa án nhân dân Cấp cao tại Hà Nội ra quyết định đình chỉ giải quyết việc phục hồi danh dự nhân phẩm và bồi thường vào tháng 7/2021, ông Hải tiếp tục gửi đơn yêu cầu đến lãnh đạo Tòa án nhân dân Tối cao, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao... kháng nghị để giám đốc thẩm quyết định của Tòa án nhân dân Cấp cao Hà Nội.
“Tôi gửi đơn lên lãnh đạo các cơ quan tố tụng với yêu cầu cần được minh oan, phục hồi danh dự nhân phẩm, bồi thường thiệt hại. Tôi đã chịu tủi nhục suốt 43 năm nay”- ông Hải cho biết.
Với cách trả lời của các cơ quan tố tụng như trên, Luật sư Văn Minh Nam (Văn phòng Luật sư Minh Nam - Đoàn Luật sư tỉnh Lào Cai) cho rằng: “Theo khoản 1 Điều 52 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước thì thời hiệu khởi kiện là 3 năm kể từ ngày nhận được văn bản làm căn cứ bồi thường. Như vậy Viện kiểm sát Quân sự Trung ương phải chứng minh được biên bản giao nhận có chữ ký của ông Hải là thời điểm nào. Đến nay, chưa thấy có tài liệu nào chứng minh cụ thể việc ông Hải nhận được hay biết được quyết định đình chỉ điều tra đối với ông”.
Việc này cũng thể hiện tại biên bản làm việc ngày 22/7/2020, gồm đại diện UBND và Công an xã Bản Sen và đại diện Văn phòng LS Minh Nam (bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho ông Hải) cũng thể hiện “không ai biết, cũng như tra cứu hồ sơ lưu trữ của địa phương không có bất cứ văn bản nào thể hiện việc UBND xã đã nhận được văn bản nào thông báo ông Hải đã được trả tự do”.
Ngày 17/6/2024, sau nhiều năm kiên trì kêu cứu và mỏi mòn chờ đợi, niềm vui cũng đến với ông Hải- khi Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao ra quyết định kháng nghị giám đốc thẩm đối với Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 216/2021/QĐ-PT ngày 09/7/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội về vụ án “Yêu cầu bồi thường thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự” giữa nguyên đơn là ông Trần Mạnh Hải với bị đơn là Viện Kiểm sát Quân sự Trung ương. Bởi lẽ Viện Kiểm sát Quân sự Trung ương cung cấp chưa đủ chứng cứ vững chắc để Tòa án đánh giá ông Hải đã nhận được Quyết định đình chỉ điều tra số 88/KS5 ngày 28/12/1988.
 |
| Sau nhiều năm kiên trì kêu cứu, niềm vui cũng đến với ông Hải khi Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao ra quyết định kháng nghị giám đốc thẩm đối với Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 216/2021/QĐ-PT ngày 09/7/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội |
Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao cũng đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao xét xử giám đốc thẩm hủy Quyết định giải quyết việc kháng cáo đối với Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 216/2021/QĐ-PT ngày 09/7/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội và hủy Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 02/2021/QĐST-DS ngày 19/02/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Lào Cai, giao hồ sơ vụ án cho Tòa án Nhân dân tỉnh Lào Cai xét xử lại theo thủ tục sơ thẩm.
Tòa án không xem xét giải quyết yêu cầu phục hồi danh dự nhân phẩm là chưa đúng.
Tại Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm của Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao nhận định: Theo quy định tại Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước thì yêu cầu bồi thường có thời hiệu là 3 năm kể từ ngày nhận được văn bản làm căn cứ yêu cầu bồi thường; yêu cầu phục hồi danh dự không áp dụng thời hiệu. Ông Hải khởi kiện với 2 yêu cầu là bồi thường Nhà nước và phục hồi danh dự. Tuy nhiên Tòa án không xem xét giải quyết yêu cầu phục hồi danh dự của đương sự là chưa đúng.