Lạm phát đập thủy điện, Trung Quốc cày nát núi thiêng

Công trình thủy điện Lưỡng Hà Khẩu tại huyện Nhã Giang, tỉnh Tứ Xuyên, tay nam Trung Quốc. Ảnh: AFP.

Bắc Kinh đang xây dựng đập thủy điện với tốc độ chóng mặt tại vùng đất nơi có đông người dân tộc sinh sống. Đây là một phần tham vọng giảm phụ thuộc vào năng lượng than đá cũng như cắt giảm lượng khí thải vốn biến nước này thành "kẻ gây ô nhiễm" hàng đầu thế giới.

Vào năm 1949 khi thành lập nước, Trung Quốc chỉ có 2 nhà máy thủy điện nhưng giờ đây con số này vào khoảng 22.000, chiếm gần một nửa thế giới. Việc xây dựng không chừa một dòng sông lớn nào ở nước này.

Trong văn hóa Phật giáo Tây Tạng, những ngọn núi và những dòng sông được tôn kính và thờ phụng. Công trình xây dựng quy mô lớn nói trên, bắt đầu từ năm 2014, đã gây hoang mang cho người dân địa phương vốn tin rằng họ chỉ có thể sống yên bình nếu thiên nhiên quanh họ được bảo vệ.

"Năm ngoái, người ta nói một đám cháy rừng lớn xảy ra bởi vì họ cho nổ ngọn núi thiêng để làm đường và họ đã nhận báo ứng", chị Tashi Yungdrung, một nông dân địa phương sống dựa vào đàn bò yak (bò Tây Tạng), cho biết.

Chị nói rằng hầu hết người dân sẽ không dám lấy chỉ một hòn đá từ núi Palshab Drakar, một địa điểm hành hương linh thiêng.

Người dân đang đẩy nhanh việc tái định cư, hoạt động từng gây ra sự tàn phá ở nhiều nơi khác tại Trung Quốc.

Bắt đầu từ những năm 1990, hơn một triệu người bị buộc chuyển tới nơi khác sinh sống để nhường chỗ cho đập Tam Hiệp, công trình thủy điện lớn nhất thế giới về công suất. Hàng nghìn người trong số đó vẫn đang phải sống trong cảnh chật vật.

Những kế hoạch được công bố tại công trường Lưỡng Hà Khẩu cho biết 22 nhà máy thủy điện sẽ được xây dựng dọc theo sông Nhã Lung, một nhánh của sông Dương Tử. Những công trình này mang lại tổng cộng 30 gigawatt điện, bằng 1/5 năng lực thủy điện hiện tại của Trung Quốc.

Một bản đồ vẽ năm 2013 cho thấy sự dày đặc của các công trình thủy điện ở phía nam cao nguyên Thanh Tạng: màu đỏ là đập đã vận hành, màu xanh là đập đang xây dựng và màu vàng là đập dự kiến xây. Nhà máy thủy điện Lưỡng Hà Khẩu (Liangheko) được khoanh vuông đỏ trên bản đồ. Đồ họa: tibet.net.

Li Zhaolong, một người dân tộc Tạng ở làng Zhaba, nói anh nhận được 300.000 nhân dân tệ (khoảng 44.000 USD) trợ cấp từ chính phủ để xây nhà mới ở khu vực cao hơn, nơi anh sẽ chuyển đến sống vào năm tới.

Tuy nhiên, số tiền đền bù 28.000 tệ/người mà gia đình anh nhận được cho việc di dời sẽ không tồn tại lâu một khi ruộng nương của họ bị nhấn chìm dưới nước hồ thủy điện và họ không còn nguồn thu nhập nào nữa.

"Trước đây chúng tôi là nông dân, còn giờ đây chúng tôi mất hết đất đai", anh Li nói. "Chúng tôi không thể ra thị trấn sống, bởi vì chúng tôi không được ăn học và sẽ không có cách nào để kiếm sống ở đó".

Theo một website về năng lượng do chính phủ Trung Quốc quản lý, khoảng 6.000 người ở 4 huyện sẽ phải tái định cư.

Một vị lama tên Lobsang cho hay 5 tu viện đã và sẽ được xây dựng lại ở vùng đất cao hơn nhưng tầm quan trọng về tâm linh của chúng sẽ không còn vì cộng đồng gắn bó với những nơi này đã dời đi nơi khác.

"Chính quyền rất lớn còn thung lũng này thì quá nhỏ. Quá nhiều mất mát nhưng chúng tôi không thể chống đối hay đấu tranh", ông nói. "Khi bạn nói ra điều gì đó và cố bảo vệ nơi sinh sống của mình, chính quyền liền cho bạn là thành phần ly khai".

Khoảng 80% tiềm năng thủy điện của Trung Quốc nằm ở các dòng sông trên núi cao và được sông băng cung cấp nước thuộc cao nguyên Thanh Tạng. Tuy nhiên, theo tổ chức phi chính phủ International Rivers, những đập thủy điện được xây ở đó mang lại rất ít lợi ích cho địa phương bởi vì phần lớn lượng điện được đưa về các thành phố công nghiệp ở miền đông Trung Quốc.

Một gia đình tại khu định cư thủy điện Lưỡng Hà Khẩu. Ảnh: AFP.