"Làm công dân một nước tự do còn hơn làm vua một nước nô lệ"
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và lãnh tụ Hồ Chí Minh, cuộc Tổng khởi nghĩa 19/8/1945 thắng lợi đưa Tổ quốc ta thoát khỏi ách đô hộ của thực dân Pháp và phát xít Nhật. Ngày 30/8/1945, trước 5 vạn nhân dân cố đô Huế tập trung trước Ngọ Môn, vị hoàng đế cuối cùng của triều đại phong kiến Việt Nam, Bảo Đại tuyên bố thoái vị, trao ấn, kiếm cho chính quyền cách mạng và tuyên bố "làm công dân một nước tự do còn hơn làm vua một nước nô lệ".
Tiếp sau Chiếu thoái vị của vua Bảo Đại, một văn bản khác rất có ý nghĩa. Đó là bản thông điệp kêu gọi chống thực dân Pháp của vợ vua Bảo Đại - Nam Phương Hoàng hậu. Bà có tên thật là Nguyễn Hữu Thị Lan. Bản thông điệp kêu gọi chống thực dân Pháp của cựu Hoàng hậu Nam Phương ra đời sau khi bọn thực dân Pháp gây hấn với nhân dân ta ở Nam Bộ cuối tháng 9/1945.
Sau khi thực dân Pháp trở lại gây chiến ở Nam Bộ, cựu Hoàng hậu đã gửi bức thông điệp này. Nguyên văn bản thông điệp bằng tiếng Pháp, in trong sách Hồ Chí Minh Abd-el Krim et Cie của Jcan Renaud et Ong chúa do Guy Boussac xuất bản năm 1949 ở Paris.
 |
| Bà Vĩnh Thụy, cựu Hoàng hậu Nam Phương. |
Từ bỏ đặc quyền, sát cánh cùng đồng bào
Gửi tất cả bạn bè Âu châu và toàn thế giới!
Nước Việt Nam đã được giải phóng khỏi ách nô lệ của thực dân Pháp và Nhật.
Khi thoái vị, chồng tôi, cựu hoàng Bảo Đại, đã tuyên bố "Thà làm dân một nước độc lập còn hơn làm vua một nước nô lệ". Bản thân tôi, cũng đã từ bỏ không tiếc những đặc quyền đặc lợi của một hoàng hậu, sát cánh cùng với các chị em đồng bào tôi để ủng hộ chính phủ của chúng tôi, mỗi người theo phạm vi năng lực của mình, để bảo vệ nền độc lập, chính nghĩa thiêng liêng của chúng tôi.
Giờ đây, máu đang tuôn chảy trên đất Nam Bộ, cái nôi của thời thơ ấu của tôi. Biết bao sinh mệnh bị thiêu đốt trong lò lửa hủy diệt, bởi lòng tham đầy tội ác của một nhóm thực dân Pháp được hậu thuẫn bởi một số quân anh đi ngược lại những chỉ thị của các nước đồng minh.
Tôi kêu gọi tất cả những ai đã đau khổ vì những tội ác gây nên bởi cuộc đại chiến, hãy hành động để chấm dứt những sự hung bạo không thể gọi hết được bằng tên hiện đang hoành hành trên đất nước tôi.
Nhân dân 13 triệu phụ nữ Việt Nam, tôi thỉnh cầu các thân hữu của tôi, những người bạn của nước Việt Nam, hãy lên tiếng để đòi hỏi tự do và các quyền mà mọi người khao khát được có, để giữ cho nền văn minh, cái giá trị đích thực của nó, để cho tất cả giới trẻ trên hoàn cầu không còn nghi ngờ gì cái lý tưởng mà người ta đã giáo dục họ.
Đòi hỏi các chính phủ của quý vị can thiệp vào để thiết lập một nền hòa bình, công bằng, thỏa đáng, chính là quý vị tuân theo cái nghĩa vụ khẩn thiết của bất cứ ai là người và xứng đáng tiếp nhận lòng hoàn toàn biết ơn của tất cả dân tộc chúng tôi.