Nắng nóng cực đoan, mối nguy hiểm với người có bệnh nền, từng đột quỵ

Giữa thời tiết nắng nóng đỉnh điểm, ngày 4/8 mạng xã hội rầm rộ thông tin "tăng 1 độ, tăng 10% nguy cơ đột quỵ". Bệnh viện Bạch Mai khẳng định, đây là thông tin vô căn cứ.

ThS.BSCKII Nguyễn Tiến Dũng khẳng định, không có nghiên cứu chính thống nào của Tổ chức Đột quỵ Thế giới (WSO), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay các hiệp hội y khoa uy tín đưa ra một con số tỷ lệ chính xác và đơn giản như vậy (1°C = 10%) để mô tả mối liên hệ giữa nhiệt độ và nguy cơ đột quỵ.

Nguy cơ đột quỵ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố phức tạp: Tiền sử bệnh cá nhân (đột quỵ, tim mạch, huyết áp, tiểu đường...), tuổi tác, tình trạng sức khỏe hiện tại, mức độ hoạt động, khả năng tiếp cận với nơi mát mẻ, tình trạng mất nước, tuân thủ điều trị, các yếu tố môi trường khác (độ ẩm, ô nhiễm không khí), thời gian phơi nhiễm với nhiệt độ cao... Không thể quy về một công thức đơn giản chỉ dựa trên nhiệt độ.

Các nghiên cứu thực sự chỉ ra mối liên quan, không phải tỷ lệ cố định: Nhiều nghiên cứu dịch tễ học (như một số được WHO trích dẫn về tác động của biến đổi khí hậu với sức khỏe) xác nhận rằng các đợt nắng nóng cực đoan làm gia tăng đáng kể tỷ lệ nhập viện và tử vong do các bệnh tim mạch, trong đó có đột quỵ, đặc biệt ở nhóm dễ tổn thương.

Tuy nhiên, mức độ gia tăng này là không đồng đều và không thể quy ra một tỷ lệ phần trăm cố định cho mỗi độ tăng nhiệt.

Thông tin này gây hiểu lầm và hoang mang không cần thiết: Việc đưa ra một con số giật gân nhưng vô căn cứ không giúp ích cho công tác phòng ngừa, mà chỉ gây hoang mang, lo lắng thái quá cho cộng đồng, đặc biệt là người bệnh.

Theo BSCKII. Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, thời tiết nắng nóng cực đoan làm tăng đáng kể nguy cơ sức khỏe, đặc biệt cho nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như người cao tuổi, người mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường và đặc biệt là người có tiền sử đột quỵ. Lý do bao gồm:

Mất nước nghiêm trọng: Nắng nóng khiến cơ thể mất nước và điện giải nhanh chóng. Mất nước làm tăng độ nhớt của máu, giảm thể tích tuần hoàn, buộc tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu. Điều này làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông - nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ.

Quá tải hệ tim mạch: Cơ thể phải làm việc cật lực để hạ nhiệt (toát mồ hôi, giãn mạch máu ngoại vi) gây áp lực lớn lên hệ tim mạch vốn đã tổn thương sau đột quỵ hoặc đang bị suy yếu do các bệnh nền khác. Điều này có thể dẫn đến cơn đau tim, suy tim, hoặc tăng huyết áp đột ngột - yếu tố nguy cơ cao gây đột quỵ tái phát.

Rối loạn điều hòa thân nhiệt: Người cao tuổi và người có hệ thần kinh đã bị tổn thương (sau đột quỵ) thường khó điều chỉnh thân nhiệt hiệu quả trước sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, dễ dẫn đến kiệt sức vì nóng hoặc sốc nhiệt - một tình trạng cấp cứu nguy hiểm đến tính mạng.

Ảnh hưởng của thuốc: Một số loại thuốc thường dùng sau đột quỵ hoặc cho bệnh tim mạch (như thuốc lợi tiểu, một số thuốc huyết áp) có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mất nước hoặc cản trở khả năng thích ứng với nhiệt của cơ thể.

Gia tăng tình trạng viêm và stress oxy hóa: Nhiệt độ cao có thể làm trầm trọng thêm các quá trình viêm và stress oxy hóa trong cơ thể, vốn là những yếu tố liên quan đến tổn thương mạch máu và nguy cơ đột quỵ.

Điều cần làm để phòng ngừa đột quỵ

Uống đủ nước: Uống nước thường xuyên, ngay cả khi chưa thấy khát. Ưu tiên nước lọc, nước điện giải, hạn chế nước ngọt, cà phê, rượu bia (vì gây mất nước). Mang theo nước khi ra ngoài. Theo dõi màu sắc nước tiểu (nước tiểu vàng sậm là dấu hiệu mất nước).

Ở nơi mát mẻ: Hạn chế ra ngoài đường, đặc biệt trong khoảng 10h sáng đến 4h chiều - thời điểm nắng gắt nhất. Nếu phải ra ngoài, luôn đội mũ rộng vành, đeo kính râm, mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, sáng màu, sử dụng kem chống nắng.

Làm mát cơ thể và nhà cửa: Sử dụng quạt, điều hòa. Tắm nước mát hoặc lau người bằng khăn ẩm. Đóng rèm cửa hướng nắng. Sử dụng máy phun sương, đặt chậu nước trong nhà để tăng độ ẩm.

Ăn uống hợp lý: Ăn nhẹ, nhiều rau xanh, trái cây mọng nước (dưa hấu, cam, bưởi...). Hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ ngọt. Tránh ăn quá no.

Theo dõi sức khỏe chặt chẽ: Đo huyết áp thường xuyên hơn theo chỉ dẫn của bác sĩ. Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, uống thuốc đúng giờ, đủ liều. Không tự ý ngưng hoặc thay đổi thuốc.

Nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ (FAST):

F (Face - Mặt): Méo miệng, một bên mặt xệ xuống.

A (Arm - Tay): Yếu hoặc liệt một bên tay/chân, không giơ lên được.

S (Speech - Lời nói): Nói ngọng, nói khó, không nói được hoặc không hiểu lời người khác.

T (Time - Thời gian): Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào trên.

Kiệt sức do nhiệt: Đổ mồ hôi nhiều, da lạnh ẩm, ớn lạnh, mạch nhanh yếu, buồn nôn/nôn, chuột rút, mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, ngất xỉu.

Sốc nhiệt: Thân nhiệt cao (trên 40°C), da nóng, khô, đỏ; mạch nhanh mạnh, đau đầu dữ dội, chóng mặt, buồn nôn, lú lẫn, mất phương hướng, co giật, bất tỉnh.

Duy trì liên lạc: Thông báo cho người thân về tình trạng sức khỏe của mình. Người sống một mình cần sắp xếp người thân/ hàng xóm thăm hỏi thường xuyên.