Xe tăng Merkava hết thời "Trung Đông bất bại" trước ác mộng Hamas

Trong cuộc xung đột Israel-Hezbollah tại chiến trường Liban năm 2006, Israel đã điều động 4 loại xe tăng chiến đấu chủ lực Merkava ... Báo cáo đánh giá sau chiến tranh cho thấy, lực lượng thiết giáp Israel gặp phải hàng trăm đợt tấn công bằng tên lửa chống tăng, nhưng chỉ có 6 chiếc bị hư hại nhẹ, 18 chiếc bị hỏng nặng, 2 chiếc bị phá hủy hoàn toàn. Trên một trong những chiếc xe tăng Merkava bị phá hủy hoàn toàn, 4 thành viên kíp xe đã thoát được mà không bị thương. Sau cuộc chiến cục bộ này, xe tăng Merkava của Israel được mệnh danh là "xe tăng tốt nhất thế giới"; nhưng thực tế có phải như vậy?Không thể phủ định tăng Merkava có lớp giáp bảo vệ tốt và ở một khía cạnh nào đó, độ an toàn của xe tăng Merkava là điều không thể nghi ngờ, bởi khả năng bảo vệ áo giáp của nó thuộc hàng đỉnh cao; thậm chí còn tốt hơn cả các xe tăng chiến đấu chủ lực của Trung Quốc, Mỹ và Nga.Lớp giáp bảo vệ của xe tăng Merkava là ưu tiên hàng đầu trong thiết kế, trong các phiên bản Merkava càng về sau, thì lớp giáp lại càng dày thêm. Nhưng cũng giống như xe tăng của các quốc gia khác, trên xe tăng Merkava, khu vực được bảo vệ tốt nhất là bán cầu trước và hai bên hông xe.Còn lớp giáp phía trên tháp pháo, khoang động cơ và phía sau nói chung là mỏng và xe tăng Merkava cũng không là ngoại lệ. Nhưng trong thời đại UAV là vũ khí chống tăng chủ yếu như hiện nay, thì nơi đây trở thành nơi dễ bị UAV tấn công nhất.Tuy nhiên, việc chỉ tăng độ dày của lớp giáp bảo vệ sẽ không có tác dụng nhiều, mà sẽ trở thành gánh nặng cho xe tăng. Bởi vì xe tăng quá nặng, đồng nghĩa với việc khả năng cơ động của nó không cao; trong khi khả năng cơ động là tiêu chí đánh giá tính năng của xe.Do đó, Israel đã nghiên cứu ra loại vật liệu để tạo ra một loại áo giáp tổng hợp có khả năng bảo vệ tốt, có thể phản ánh qua trọng lượng chiến đấu của xe tăng Merkava. Ví dụ phiên bản Merkava III, có trọng lượng chiến đấu 65 tấn, chỉ cao hơn xe tăng chiến đấu chủ lực Leopard 2 của Đức khoảng 1 tấn.Về mặt thiết kế, giáp tăng Merkava sử dụng cấu trúc giáp cách đều nhau; hiểu một cách đơn giản, giáp xe được chia thành nhiều lớp và có những khoảng trống giữa mỗi lớp. Các lớp áo giáp khác nhau, được làm bằng vật liệu đặc biệt, để đối phó với nhiều mối đe dọa.Không chỉ vậy, khi đạn xuyên giáp xuyên qua lớp giáp bảo vệ đầu tiên, cấu trúc rỗng đặc biệt ở giữa có thể làm giảm sóng xung kích một cách hiệu quả; nhất là với đạn chống tăng nổ lõm như đạn chống tăng PRG hoặc tên lửa chống tăng.Vì vậy, sau khi một số tên lửa chống tăng xuyên thủng lớp giáp đầu tiên của xe tăng Merkava, về cơ bản chúng không còn động năng xuyên về phía trước và rất khó có thể xé nát toàn bộ lớp giáp của xe tăng. Từ góc độ bảo vệ an toàn, không có vấn đề gì khi gọi xe tăng Merkava là "xe tăng an toàn nhất thế giới", nhưng điều này không có nghĩa là nó bất khả xâm phạm. Đánh giá từ cuộc xung đột Hamas-Israel đang diễn ra, có thông tin cho rằng, hơn 100 xe tăng Merkava đã bị Hamas phá hủy.Bất kể thông tin trên đúng hay sai, thì việc tiêu diệt xe tăng Merkava dựa trên công nghệ chống tăng hiện có của nhân loại quả thực không khó. Ví dụ tên lửa chống tăng Kornet của Nga, có khả năng xuyên tới 1.100 - 1.300 mm thép đồng nhất (RHA); đủ sức xuyên thủng giáp trước của hầu hết các loại xe tăng trên thế giới.Xe tăng Merkava dù có lớp giáp đặc biệt và lớp bảo vệ, cũng không thể chống được tên lửa chống tăng Kornet; nhưng điểm yếu của xe tăng Merkava như trình bày ở trên, nó nằm ở nóc xe và khoang động cơ.Do vậy không cần phải dùng tên lửa chống tăng Kornet, mà chỉ cần UAV mang đạn chống tăng PRG-7 cũng đủ sức phá hủy xe và thực tế đã chứng minh. Để khắc phục, khi xe tăng Merkava tiến vào Dải Gaza, Merkava cũng phải “đội mũ sắt” để chống UAV.Khi tăng Merkava được thiết kế, nó thiếu sự tối ưu hóa về hỏa lực, hệ thống điều khiển hỏa lực được đánh giá hạn chế, điều này cũng đúng với pháo nòng trơn 120mm mà nó được trang bị, cả về tốc độ bắn và sức công phá.Nhưng hiện nay, Israel khó có thể tối ưu hóa hỏa lực của xe tăng Merkava, bởi trọng lượng xe tăng hiện tại đã đến giới hạn, nếu hỏa lực được tăng cường đồng nghĩa với việc khả năng cơ động sẽ bị giảm đi.Sức mạnh của xe tăng Merkava vốn không đủ, dẫn đến khả năng di chuyển của chính nó không thể sánh được với khả năng bảo vệ của nó. Nếu hy sinh khả năng cơ động, nó sẽ thực sự trở thành một “lô cốt cố định” và ý nghĩa chiến đấu thực tế của nó không lớn lắm.Do vậy xét về tính năng toàn diện, xe tăng T-90M của Nga được đánh giá tốt trên tất cả các tiêu chí, đó là khả năng bảo vệ, cơ động, hỏa lực và thậm chí là cả giá thành. Nếu so với xe tăng Merkava, T-90M thực sự có nhiều ưu điểm hơn. Điểm yếu của xe tăng T-90M so với Merkava chính là mức độ thông tin hóa không cao bằng và việc liên kết với các xe tăng khác để đạt được sự hỗ trợ lẫn nhau và tăng khả năng sống sót của chính mình, thì xe tăng T-90M không thể bằng Merkava. Đây cũng là điều dễ hiểu, vì công nghệ điện tử Nga tụt hậu so với phương Tây.Vì vậy, trong một cuộc chiến tổng lực như tại chiến trường Ukraine, Merkava có thể cũng theo vết xe đổ của Challenger 2 của Anh, Leopard 2 của Đức hay M1A1 Abrams của Mỹ mà thôi. Những xe tăng này cũng được truyền thông phương Tây đánh giá là “hàng đầu thế giới” (Nguồn ảnh: CNN, Reuters, Sina).

Trong cuộc xung đột Israel-Hezbollah tại chiến trường Liban năm 2006, Israel đã điều động 4 loại xe tăng chiến đấu chủ lực Merkava ... Báo cáo đánh giá sau chiến tranh cho thấy, lực lượng thiết giáp Israel gặp phải hàng trăm đợt tấn công bằng tên lửa chống tăng, nhưng chỉ có 6 chiếc bị hư hại nhẹ, 18 chiếc bị hỏng nặng, 2 chiếc bị phá hủy hoàn toàn.

Trên một trong những chiếc xe tăng Merkava bị phá hủy hoàn toàn, 4 thành viên kíp xe đã thoát được mà không bị thương. Sau cuộc chiến cục bộ này, xe tăng Merkava của Israel được mệnh danh là "xe tăng tốt nhất thế giới"; nhưng thực tế có phải như vậy?

Không thể phủ định tăng Merkava có lớp giáp bảo vệ tốt và ở một khía cạnh nào đó, độ an toàn của xe tăng Merkava là điều không thể nghi ngờ, bởi khả năng bảo vệ áo giáp của nó thuộc hàng đỉnh cao; thậm chí còn tốt hơn cả các xe tăng chiến đấu chủ lực của Trung Quốc, Mỹ và Nga.

Lớp giáp bảo vệ của xe tăng Merkava là ưu tiên hàng đầu trong thiết kế, trong các phiên bản Merkava càng về sau, thì lớp giáp lại càng dày thêm. Nhưng cũng giống như xe tăng của các quốc gia khác, trên xe tăng Merkava, khu vực được bảo vệ tốt nhất là bán cầu trước và hai bên hông xe.

Còn lớp giáp phía trên tháp pháo, khoang động cơ và phía sau nói chung là mỏng và xe tăng Merkava cũng không là ngoại lệ. Nhưng trong thời đại UAV là vũ khí chống tăng chủ yếu như hiện nay, thì nơi đây trở thành nơi dễ bị UAV tấn công nhất.

Tuy nhiên, việc chỉ tăng độ dày của lớp giáp bảo vệ sẽ không có tác dụng nhiều, mà sẽ trở thành gánh nặng cho xe tăng. Bởi vì xe tăng quá nặng, đồng nghĩa với việc khả năng cơ động của nó không cao; trong khi khả năng cơ động là tiêu chí đánh giá tính năng của xe.

Do đó, Israel đã nghiên cứu ra loại vật liệu để tạo ra một loại áo giáp tổng hợp có khả năng bảo vệ tốt, có thể phản ánh qua trọng lượng chiến đấu của xe tăng Merkava. Ví dụ phiên bản Merkava III, có trọng lượng chiến đấu 65 tấn, chỉ cao hơn xe tăng chiến đấu chủ lực Leopard 2 của Đức khoảng 1 tấn.

Về mặt thiết kế, giáp tăng Merkava sử dụng cấu trúc giáp cách đều nhau; hiểu một cách đơn giản, giáp xe được chia thành nhiều lớp và có những khoảng trống giữa mỗi lớp. Các lớp áo giáp khác nhau, được làm bằng vật liệu đặc biệt, để đối phó với nhiều mối đe dọa.

Không chỉ vậy, khi đạn xuyên giáp xuyên qua lớp giáp bảo vệ đầu tiên, cấu trúc rỗng đặc biệt ở giữa có thể làm giảm sóng xung kích một cách hiệu quả; nhất là với đạn chống tăng nổ lõm như đạn chống tăng PRG hoặc tên lửa chống tăng.

Vì vậy, sau khi một số tên lửa chống tăng xuyên thủng lớp giáp đầu tiên của xe tăng Merkava, về cơ bản chúng không còn động năng xuyên về phía trước và rất khó có thể xé nát toàn bộ lớp giáp của xe tăng.

Từ góc độ bảo vệ an toàn, không có vấn đề gì khi gọi xe tăng Merkava là "xe tăng an toàn nhất thế giới", nhưng điều này không có nghĩa là nó bất khả xâm phạm. Đánh giá từ cuộc xung đột Hamas-Israel đang diễn ra, có thông tin cho rằng, hơn 100 xe tăng Merkava đã bị Hamas phá hủy.

Bất kể thông tin trên đúng hay sai, thì việc tiêu diệt xe tăng Merkava dựa trên công nghệ chống tăng hiện có của nhân loại quả thực không khó. Ví dụ tên lửa chống tăng Kornet của Nga, có khả năng xuyên tới 1.100 - 1.300 mm thép đồng nhất (RHA); đủ sức xuyên thủng giáp trước của hầu hết các loại xe tăng trên thế giới.

Xe tăng Merkava dù có lớp giáp đặc biệt và lớp bảo vệ, cũng không thể chống được tên lửa chống tăng Kornet; nhưng điểm yếu của xe tăng Merkava như trình bày ở trên, nó nằm ở nóc xe và khoang động cơ.

Do vậy không cần phải dùng tên lửa chống tăng Kornet, mà chỉ cần UAV mang đạn chống tăng PRG-7 cũng đủ sức phá hủy xe và thực tế đã chứng minh. Để khắc phục, khi xe tăng Merkava tiến vào Dải Gaza, Merkava cũng phải “đội mũ sắt” để chống UAV.

Khi tăng Merkava được thiết kế, nó thiếu sự tối ưu hóa về hỏa lực, hệ thống điều khiển hỏa lực được đánh giá hạn chế, điều này cũng đúng với pháo nòng trơn 120mm mà nó được trang bị, cả về tốc độ bắn và sức công phá.

Nhưng hiện nay, Israel khó có thể tối ưu hóa hỏa lực của xe tăng Merkava, bởi trọng lượng xe tăng hiện tại đã đến giới hạn, nếu hỏa lực được tăng cường đồng nghĩa với việc khả năng cơ động sẽ bị giảm đi.

Sức mạnh của xe tăng Merkava vốn không đủ, dẫn đến khả năng di chuyển của chính nó không thể sánh được với khả năng bảo vệ của nó. Nếu hy sinh khả năng cơ động, nó sẽ thực sự trở thành một “lô cốt cố định” và ý nghĩa chiến đấu thực tế của nó không lớn lắm.

Do vậy xét về tính năng toàn diện, xe tăng T-90M của Nga được đánh giá tốt trên tất cả các tiêu chí, đó là khả năng bảo vệ, cơ động, hỏa lực và thậm chí là cả giá thành. Nếu so với xe tăng Merkava, T-90M thực sự có nhiều ưu điểm hơn.

Điểm yếu của xe tăng T-90M so với Merkava chính là mức độ thông tin hóa không cao bằng và việc liên kết với các xe tăng khác để đạt được sự hỗ trợ lẫn nhau và tăng khả năng sống sót của chính mình, thì xe tăng T-90M không thể bằng Merkava. Đây cũng là điều dễ hiểu, vì công nghệ điện tử Nga tụt hậu so với phương Tây.

Vì vậy, trong một cuộc chiến tổng lực như tại chiến trường Ukraine, Merkava có thể cũng theo vết xe đổ của Challenger 2 của Anh, Leopard 2 của Đức hay M1A1 Abrams của Mỹ mà thôi. Những xe tăng này cũng được truyền thông phương Tây đánh giá là “hàng đầu thế giới” (Nguồn ảnh: CNN, Reuters, Sina).