NSND Mạnh Cường là cựu sinh viên trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội từ năm 1977. Sau khi tốt nghiệp, năm 1980 ông công tác vào Đoàn Kịch nói Quân đội.
Trong khoảng thời gian công tác hoạt động tại đoàn kịch nói, ông đã gây ấn tượng mạnh với khán giả qua nhiều tiểu phẩm như: Người mất tích, Tiếng hát cuộc đời, vở Lời thề thứ 9 và Điều không thể mất.
Từ năm 1993 đến năm 1997, ông theo ngành học Đạo diễn sân khấu, kết hợp với Đạo diễn điện ảnh, từ năm 1995 đến năm 1999 ông học tại trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh.
Năm 2008, ông quay lại trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội để công tác làm giảng viên và được phong hàm Trung tá. Đến tháng 5/2009, ông được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm Khoa Sân khấu, Điện ảnh và Viết văn.
Ông từng hoạt động với vai trò là Trợ lý Văn hóa - Nghệ thuật của Cục Tuyên huấn thuộc Tổng cục Chính trị. Năm 2000, sau khi tốt nghiệp chuyên ngành Đạo diễn tại trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh, ông rời Cục tuyên huấn và định hướng làm Trưởng phòng Quản lý nghệ thuật biểu diễn thuộc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội.
Năm 2005, ông đảm nhận vai trò đạo diễn sự kiện Lễ hội văn hóa dân gian thuộc Tuần lễ kỷ niệm 995 năm Thăng Long - Hà Nội, lúc này ông đang giữ chức vụ là Trưởng phòng Nghệ thuật của Sở Văn hóa Thông tin Hà Nội.
Năm 2012, ông được điều về làm Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa với quân hàm Thượng tá.
Trong năm 2017, ông về lại Hà Nội làm Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sáng tác văn học, nghệ thuật của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Đến năm 2019, ông được nhà nước vinh dự phong tặng danh hiệu là Nghệ sĩ Nhân dân (NSND).
NSND Mạnh Cường sở hữu gương mặt điển trai nên luôn được đạo diễn lựa chọn vào những vai diễn đào hoa, đa tình. Ông có cơ hội làm việc với nhiều người đẹp của làng điện ảnh Việt Nam. Một đời cống hiến cho sự nghiệp với bao thăng trầm đổi thay nhưng người nghệ sĩ này vẫn thủy chung với cách sống không ồn ào, không đánh đổi những gì tổ nghề đãi để hưởng những lợi lộc tầm thường, ông luôn giữ "một góc thiêng" để không phụ lòng sự ngưỡng vọng của khán giả.
Những năm của thập niên 90, khán giả thường so sánh NSND Mạnh Cường với những tài tử màn ảnh ở phía Nam như: Lê Công Tuấn Anh, Chánh Tín. Nhờ gương mặt đậm chất cine nên ông được đóng chung với nhiều bạn diễn khác giới xinh đẹp. Trong một lần chia sẻ với truyền thông NSND Mạnh Cường còn dí dỏm kể vợ ông còn gợi ý tổ chức họp mặt những bạn diễn nữ đã từng hợp tác chung.
Đó là những năm tháng tuổi trẻ vẫy vùng và đau đáu với nghề, hiện tại NSND Mạnh Cường là một nhà quản lý. Hiện, ông là Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sáng tác văn học, nghệ thuật của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Công việc quản lý khiến ông bận rộn, cộng với sức khỏe "không ổn lắm" nên trong nhiều cuộc vui của văn nghệ sĩ, ít thấy bóng Mạnh Cường.
Mới đây, ông bất ngờ xuất hiện trong phim "11 tháng 5 ngày" khiến khán giả rất yêu mến. NSND Mạnh Cường vào vai ông Vinh, bố nữ chính Tuệ Nhi. Trong phim, thương con gái mất mẹ từ sớm, ông hết lòng chiều chuộng con như một công chúa nhỏ. Thế nhưng, sự nuông chiều ấy không hóa giải được những mâu thuẫn, bất an trong lòng Nhi.
NSND trong phim 11 tháng 5 ngày. Ảnh: FBNV
Mối quan hệ giữa hai người càng trở nên gay gắt khi ông muốn đi thêm bước nữa, trao danh phận cho người phụ nữ đã luôn bên cạnh gia đình ông lúc sóng gió. Song lại nhận chỉ toàn là sự chỉ trích từ con gái. Dù đã lên chức ông nội ngoài đời nhưng NSND Mạnh Cường vẫn diễn rất ngọt những cảnh hẹn hò yêu đương. Vai diễn này, NSND Mạnh Cường cũng chạm tới trái tim người xem và được khán giả ủng hộ.
NSND Mạnh Cường thành công trong sự nghiệp nhưng về đời tư ông lại cực kỳ kín tiếng. Ông chỉ hé mở, vợ chông ông là mối tình đầu của nhau. Họ cùng là diễn viên và trải qua nhiều lần "gương vỡ lại lành" mới có cái kết viên mãn như ngày hôm nay.
Tâm sự về mối tình này, nam nghệ sĩ tiết lộ: "Cô ấy là mối tình đầu của tôi, năm 18 tuổi, khi chúng tôi học chung một lớp ở Trường Nghệ thuật Quân đội. Ban đầu là bạn, sau là yêu. Nhưng rồi, hồi đó, tôi cũng là một kẻ đa tình và nông nổi nên trước khi ra trường chúng tôi đã chia tay nhau. Tôi đến với những cuộc tình khác chóng vánh. Cô ấy thì sống lặng lẽ, khép kín hơn. Tôi ra trường đi làm nhưng nói thật là không nguôi quên hình ảnh người con gái đầu tiên trong đời mình".
Nhận xét về vóc dáng của vợ, NSND Mạnh Cường cho biết, vợ ông là người phụ nữ có nhan sắc, vóc dáng cũng thuộc dạng "được". Nét dịu hiền, nhẹ nhàng và sự quan tâm của vợ chính là điểm khiến một người vốn mạnh mẽ như ông bị cuốn hút.
Với ngoại hình đẹp, gương mặt nam tính, có người hỏi ông vợ có thấy phiền vì lý lịch đào hoa của chồng không, NSND cười thú nhận: lúc trẻ cũng có lần say nắng nhưng may phanh kịp, bà xã cũng thông cảm. Hiện hai người đã lên chức ông bà, cả hai đang có cuộc sống bình yên bên con cháu.