Các gameshow truyền hình có đang xâm hại trẻ em?

Tại phiên họp sáng 27/5, Quốc hội dành thời gian để các đại biểu trình bày ý kiến và tranh luận xoay quanh việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em. Bên cạnh việc nêu ra thực trạng như xâm hại tình dục trẻ em, mua bán lao động, bắt cóc trẻ em, một số đại biểu cũng đề cập đến những góc nhìn khác về xâm hại trẻ em.

Theo ông Phạm Trọng Nhân, đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương, xâm hại trẻ em không chỉ gói gọn ở xâm hại tình dục, bạo lực, mua bán, bắt cóc hay chiếm đoạt hành hạ mà có cả sản phẩm tưởng chừng rất văn hóa như các gameshow truyền hình đang bắt trẻ em phải hơn thua, đánh mất đi sự trong sáng của trẻ.

Zing ghi lại ý kiến của đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân.

Có lẽ chưa bao giờ bức tranh về thực trạng xâm hại trẻ em được nhìn nhận và đánh giá một cách toàn diện với nhiều sắc thái và cung bậc cảm xúc, từ cảm thông, giận dữ cho đến đau đớn.

Dù các hành vi xâm hại trẻ em đã được soi rọi qua nhiều lăng kính quy định pháp luật, các vụ xâm hại được đưa ra công luận và xử lý tới cùng, song tôi cho rằng vẫn còn nhiều góc khuất khác về hành vi xâm hại mà một trong số đó vẫn đang diễn ra công khai, thậm chí còn được cổ súy nhưng chưa được nhìn nhận trong báo cáo giám sát lần này, vì có lẽ nó được khoác lên mình lớp vỏ bọc văn hóa.

Khi cậu bé mới 4 tuổi òa khóc vì không đạt giải nhất trong gameshow Biệt tài tí hon thì có người xem nào đặt câu hỏi liệu ở đây, ai đã có hành vi xâm hại trẻ em?

Không ai muốn con mình phải khóc nhưng việc làm cho một đứa trẻ vừa lên 4 phải bật khóc nức nở trên sóng truyền hình vì thua người khác và clip đó tồn tại với thời gian được hàng triệu người xem trên mạng xã hội.

Đó có phải là hành vi gây tổn hại về thể chất, tình cảm, tâm lý, danh dự, nhân phẩm của trẻ em mà khoản 5, Điều 4 đã định nghĩa về xâm hại trẻ em?

Từ Giọng hát Việt nhí, Thần tượng âm nhạc nhí, Bước nhảy hoàn vũ nhí, Gương mặt thân quen nhí, Người hùng tí hon đến chương trình Người mẫu nhí Việt Nam năm 2019 mới cho thấy đó không đơn thuần là sự bùng nổ các gameshow thiếu nhi mà là sự đối đầu của các nhà sản xuất trước lợi nhuận, bất chấp những giá trị phi đạo đức.

Những người có trách nhiệm để những đứa trẻ hồn nhiên, ngây thơ học cách sống cạnh tranh hơn thua và tìm cách bước lên ngôi vị cao nhất. Họ tự bào chữa cho hành vi đó là tạo thêm sân chơi cho trẻ em.

Đã có nghiên cứu nào đong đếm những tổn hại mà các em phải gánh chịu so với những gì mà các em và gia đình nhận được sau mỗi chương trình?

Các kịch bản gameshow đều hướng đến sự cạnh tranh khốc liệt với những chiêu trò nhằm thu hút người xem, mà ở đó trẻ em không khác gì những “con rối” trong tay các nhà sản xuất.

Nhìn những giọt nước mắt khi bị loại khỏi cuộc chơi hay những lúc căng như dây đàn mong đến lượt biểu diễn và chờ nghe kết quả thì tội tình gì để những đứa trẻ phải chịu áp lực, mà ngay cả phụ huynh còn phải bật khóc tức tưởi sau cánh gà?

Đâu là tình thương và đâu là sự bất nhẫn của người lớn đối với những tâm hồn của những đứa trẻ chỉ mới lên 5, lên 6 tuổi?

Ở một chương trình khác, những đứa trẻ đáng yêu khoác lên mình những bộ quần áo sang trọng, trang điểm sẫm màu, ánh mắt sắc lạnh và sải bước điệu nghệ bằng đôi giày cao gót trên sàn diễn thời trang, bên dưới là những tràng pháo tay tán thưởng.

Dù có cố gắng đến mấy cũng không thể hiểu được ý nghĩa, cũng như thông điệp gì từ những chương trình này. Liệu việc phải bắt chước dáng đi một người mẫu và không được sống đúng với bản chất, tinh thần một đứa trẻ trong những chương trình như vậy thì có phải là hành vi gây tổn hại về thể chất, tinh thần, xâm hại trẻ em hay không?

Chưa hết, khi bước ra từ những cuộc thi này, những đứa trẻ còn được hứa hẹn trở thành gương mặt đại diện cho các nhãn hàng nổi tiếng thì đây có phải là môi trường phù hợp để trẻ em được sống an toàn và lành mạnh theo quy định của pháp luật hay không?

Có chăng nó chỉ trang trí và thỏa mãn cho sự hãnh tiến của các bậc phụ huynh, khoản lợi nhuận không hề nhỏ từ nhà sản xuất, nhà đài và sự vô trách nhiệm của nhà quản lý.

Ở một góc nhìn khác, các tác phẩm điện ảnh mà cảnh nóng của cô bé 13 tuổi trong một bộ phim từng gây tranh cãi cũng là một điển hình cho lớp vỏ của văn hóa.

Thật khó khăn khi nhắc lại câu chuyện này, một cô bé 13 tuổi chưa thể nào nhận thức hết những nguy hiểm của hành vi đó, nhưng chắc chắn một điều cả ê kíp sản xuất và người thân của cô bé không phải là những đứa trẻ vị thành niên thì những hành vi trên là gì, một khi tình cảm, tâm lý, danh dự và nhân phẩm của đứa trẻ có thể bị tổn hại.

Nhiều quốc gia tiến bộ trên thế giới đã chính thức cấm các chương trình thực tế có trẻ em. Lý do đầy nhân văn mà họ đưa ra là để bảo vệ các em khỏi các nguy cơ tiềm ẩn khi bất ngờ nổi tiếng và cho các em một môi trường bình thường để phát triển.

Tuy nhiên, các gameshow thiếu nhi ở Việt Nam vẫn chưa có điểm dừng khi cơn khát tìm kiếm lợi nhuận của nhà sản xuất và giấc mộng đổi đời từ showbiz chưa có hồi kết.

Chúng ta hay đổ lỗi cho cơ chế thị trường là phát sinh các bất ổn xã hội, nhưng nhìn từ những chương trình này thì ai là người đã đặt những viên gạch đầu tiên cho các em về hệ giá trị con người, về văn hóa, xã hội, mà ở đó đã và đang tiềm ẩn những nguy cơ rất lớn về xâm hại trẻ em?

Trong khi các hành vi bị nghiêm cấm ở đời sống thực thì trên không gian mạng, nó vẫn tiếp tục ngang nhiên hoành hành thách thức hành lang pháp lý an ninh mạng.

Xâm hại trẻ em không chỉ gói gọn ở xâm hại tình dục, bạo lực, mua bán, bắt cóc hay chiếm đoạt hành hạ như báo cáo đã nêu mà có cả sản phẩm tưởng chừng rất văn hóa như trên chỉ là một điển hình trong số muôn hình vạn trạng những hành vi xâm hại trẻ em.

Chúng ta không thiếu những chương trình, đề án liên quan đến trẻ em, Luật Trẻ em, Ủy ban Quốc gia về trẻ em, những hành lang pháp lý chặt chẽ cùng những giải pháp, kiến nghị của đoàn giám sát. Nhưng tất cả những điều đó vẫn chưa đủ nếu thiếu đi một nền tảng ý thức, sự quan tâm và yêu thương trẻ con, mà câu chuyện của bé ở Hải Phòng phải đứng ngoài nắng nóng 40 độ vì đến lớp sớm là một ví dụ đau lòng.

Chúng ta căm phẫn với những con số trong báo cáo và những phân tích của các đại biểu, nhưng cũng rất mừng vì chuyên đề giám sát tối cao lần này cho người lớn một cơ hội nhìn lại cách mà chúng ta đang đối xử với trẻ em.

Có thể thấy, các đạo luật chỉ mang tính ngăn ngừa và xử lý các hành vi vi phạm. Điều cần thiết vẫn chính là những trái tim nhân hậu, tình thương yêu đúng mực đối với con trẻ. Bởi các con chính là chìa khóa để mở cánh cửa vận mệnh của tương lai đất nước.

Vì vậy, đã đến lúc chúng ta phải cùng nhau hành động để giữ búp luôn được trên cành, trả lại môi trường an lành và đẹp đẽ cho con em chúng ta.