Thật không may, giờ người già không còn cần phải chuẩn bị nữa. Những thay đổi trong hệ thống tang lễ cũng đã thay đổi nhiều phong tục.
Vậy quan tài đến từ đâu và nó có ý nghĩa gì?
1. Vào thời xa xưa, việc nhốt người vào hộp gỗ có ý nghĩa đặc biệt.
Sau khi chết không có sự sống lại, mọi thứ sau khi chết đều vô ích. Nhiều người cho rằng đây là một quy luật sắt đá. Tuy nhiên, thời xa xưa, người ta có cách nói khác về cái chết. Họ tin rằng mọi người đều trở về thiên đường sau khi chết, thể xác chết đi nhưng linh hồn vẫn tồn tại mãi mãi, vậy làm sao người đã khuất có thể sống một cuộc sống tốt đẹp hơn ở thế giới khác? Người xưa đã nghĩ ra một phương pháp vẫn còn được sử dụng cho đến ngày nay.
Theo ghi chép trong sách cổ, trong xã hội nguyên thủy cổ đại, khi con người chết đi, họ cũng giống như động vật, dã thú, bị bỏ rơi nơi hoang dã mà không hề suy nghĩ có nên chôn cất hay không. Lúc đó, con người không có nhiều cảm xúc và nhận thức về cuộc sống.
Sau này, khi con người dần dần tiến hóa và phát triển những cảm xúc phong phú hơn, họ không thể chịu nổi khi chứng kiến người thân của mình chết và bị bỏ lại thối rữa nơi hoang dã hoặc bị thú dữ ăn thịt. Vì vậy, họ trải cỏ dại dưới thân và dùng cành cây che lại. Khi có chữ viết, từ đồng âm "chôn cất" thay cho "ẩn" được đặt ra dựa trên hiện tượng này, có nghĩa là giấu xác.
Ảnh minh họa.
Thời gian trôi qua, người ta sau này cảm thấy việc che xác bằng cành cây chưa đủ an toàn nên đã có người đào hố dưới đất và chôn xác. Đây là nguồn gốc của tục chôn cất.
Lúc này chưa có quan tài. Dần dần, sau khi có người qua đời, người thân sẽ đặt thi hài người đó vào một thùng gỗ gọi là quan tài. Loại cây này được làm bằng gỗ, vì thời xưa gỗ khá dồi dào và dễ kiếm ở địa phương. Hơn nữa, cây cối đôi khi còn là biểu tượng của sự bất tử.
Việc đặt người đã khuất vào trong gỗ mang ý nghĩa sống còn đối với người đã khuất. Loại quan tài này còn được gọi là gỗ trường thọ, mục đích đặt người đã khuất vào quan tài là để coi người đó như một con quái vật của sự hy sinh. Bởi vì thời xa xưa, người ta tin rằng con người không chết bình thường mà chết vì ma quỷ, người sống không có khả năng chống lại những con quỷ vô hình này mà chỉ có thể để chúng bị tiêu diệt. Vì vậy, dùng người chết làm vật tế lễ là để mong người ta có thể sống lâu hơn.
Nếu tìm hiểu nguồn gốc của văn hóa tang lễ, bạn sẽ thấy đó là một hành vi hết sức lạnh lùng và ích kỷ. Tuy nhiên, ở những xã hội cổ đại với năng suất lao động cực thấp, người sống vô cùng quan trọng và cần được bảo vệ nhiều hơn người chết nên người chết bị bỏ rơi để bảo vệ người sống.
2. Nguồn gốc của quan tài
Hiện nay chưa có nghiên cứu lịch sử nào về nguồn gốc của quan tài.
Theo nghĩa đen, quan tài có nghĩa là che đậy xác chết, theo cách hiểu của người xưa về cái chết, nó có nghĩa là một người đã bước vào một thế giới khác và chưa thực sự chết. Vì vậy, các ngôi mộ đều được trang trí cẩn thận và có nhiều đồ vật an táng. Việc lựa chọn quan tài lại càng đặc biệt hơn. Thi thể được đóng gói bằng gỗ. Để cầu may, mọi người đều mong muốn trở thành quan chức và làm giàu nên họ đặt tên cho quan tài là từ đồng âm với quan và phú.
3. Tại sao sau khi đưa thi thể vào quan tài lại phải đóng đinh vào ván quan tài?
Sau khi một người chết, có người chết cùng ngày, có người vào ngày thứ hai, có người vào ngày thứ ba, người thân sẽ chôn cất thi thể và đặt vào quan tài, sau đó đóng bảy chiếc đinh lên tấm quan tài, thường được gọi là con cháu móng tay. Người ta nói rằng điều này có thể làm cho con cháu thịnh vượng.
Sau khi một người qua đời, người xưa thường ngồi thiền trên giường trong hai ngày để xác nhận xem người thân của họ có thực sự chết hay không. Sau đó bạn cần nhờ thầy phong thủy để chọn giờ tốt, và cần tìm một số người và các đạo sĩ. Bước tiếp theo là đưa thi hài vào quan tài, sau khi đã làm lễ đưa tang, tiễn biệt và trước khi phát tang thì đậy nắp quan tài. Thủ tục cuối cùng là đóng đinh vào quan tài.
Khi đặt và đậy quan tài có một chiếc đinh cần phải đóng vào, không được đóng quá mạnh mà phải được người thân đóng vào. Nghĩa là không thể làm việc gì quá triệt để, vì làm việc gì căn bản sẽ không tốt cho con cháu, nên hãy làm việc có chừng mực.
Thực tế, thời xa xưa, quan tài không cần dùng đinh. Đáy và nắp quan tài được buộc lại với nhau bằng những dải da. Có ba bó theo chiều ngang và hai bó theo chiều dọc vì ván gỗ ngang dài và ván gỗ dọc ngắn.
Đóng đinh lên quan tài không chỉ là một phong tục và có một số ẩn dụ mà điều quan trọng nhất lúc đầu là đóng dấu nó. Đưa người đã khuất vào quan tài, người ta sợ lừa dối xác chết, sợ người đó sau khi chết sẽ bị ảnh hưởng bởi ngoại cảnh, xảy ra biến hóa đột ngột sẽ thoát ra khỏi quan tài. Thứ hai, họ sợ sau khi thi thể phân hủy sẽ thải ra nhiều loại khí độc, ảnh hưởng đến người sống.
Tất nhiên, những chiếc đinh được đóng vào quan tài để ngăn người sống làm phiền người đã khuất. Vào thời xa xưa, một số người đã khuất thường có những đồ vật chôn cất phong phú và quý giá, để ngăn chặn những kẻ trộm mộ trộm cắp, quan tài được đóng đinh thật chặt để bảo vệ cả người đã khuất và đồ vật chôn cất bên trong. Đó là lý do chiếc đinh đóng vào quan tài xuất hiện.
Tại sao lại dùng đinh bằng gỗ, tức là sắt thì lạnh, sắt là vũ khí, tượng trưng cho gươm, ánh sáng, gươm và vũ khí sắt là điềm xấu. Vì vậy, người xưa rất kiêng kỵ sử dụng dụng cụ bằng sắt sau khi chết, đó là lý do không được dùng đinh sắt để đóng quan tài.
Vậy, làm thế nào để đóng một chiếc đinh gỗ vào trong quan tài? Những người thợ mộc đã nghĩ đến điều đó từ lâu, họ đã khoan trước lỗ ở nắp quan tài, khi đóng đinh gỗ chỉ cần dùng lực nhẹ là có thể đóng vào. Vậy sử dụng đinh sắt khi nào? Nói chung, đinh sắt được dùng trong các trường hợp tai nạn chết người như: tự tử, thảm họa, giết người,… của người thân. Tai nạn chết người là điều xui xẻo, bà con sợ có tà ma, ma nhập vào người nên phải cố định bằng đinh sắt để chống độc. Về sau, hầu hết các quan tài đều được đóng bằng đinh sắt, mục đích là để ngăn hiện tượng tráo xác (mèo vờn tử thi).
Người xưa kể rằng, trong đám tang không được nghe tiếng mèo kêu, một khi nghe thấy xác chết sẽ ngồi dậy đẩy ra khỏi quan tài, dùng đinh sắt cũng để đóng chặt hơn. Do vùng miền khác nhau, phong tục tập quán khác nhau nên những câu nói về việc đóng đinh vào quan tài cũng khác nhau, đây chính là nét khác biệt trong văn hóa tang lễ.