Nhắc tới gia vị để tạo nên vị chua chua trong các món canh, chắc hẳn các chị em nội trợ sẽ nhớ tới một số loại thảo quả từ phong vị đậm đà đến dịu nhẹ, như sấu, me… Nhưng với những người ở Tây Bắc, tai chua là thứ không thể thiếu.
Tai chua còn có tên gọi khác là bứa cọng, đây là loại quả nhiệt đới có ở ven rừng tại Đông Nam Á. Ở Việt Nam, loại quả này là đặc sản ở các tỉnh Tây Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Hòa Bình, Lạng Sơn…
Trước đây, cây tai chua chủ yếu được trồng làm bóng mát, làm gỗ, quả chín rụng đầy gốc, sau đó người dân các vùng lân cận nhận ra loại quả này có vị chua thanh nên mang về nấu canh.
Quả tai chua to, tròn như trái ổi. Nhưng nó bẹp hơn, chia thành 4-8 múi. Vỏ quả dày, bên trong màu đỏ, bên ngoài màu xanh khi còn non và màu vàng khi chín. Thịt quả màu trắng hay hồng, mỗi trái có 6-10 hạt. Cây ra hoa vào khoảng tháng 3-4, ra quả tháng 7-8.
"Không chỉ quả mà hoa tai chua cũng ăn được, khi ăn có vị chua dịu, chấm với muối ớt thì không thể nào quên. Hồi còn bé, chúng tôi hay rủ nhau đi hái hoa tai chua để ăn, giờ thỉnh thoảng về nhà, tôi vẫn tìm để ăn lại, nhớ về những ngày nghèo khó với đám bạn trong làng.
Giờ đây, quả tai chua được sử dụng làm gia vị tạo vị chua, được người dân thành phố biết tới nhiều hơn. Vị chua quả tai chua khô tạo ra cảm giác dễ ăn, không gắt, thanh nhẹ, rất thích hợp nấu các món ăn mùa hè hay đơn giản là bát nước canh rau muống", chị Hồng - một người dân ở Hòa Bình chia sẻ.
Chị Hồng cho biết thêm, những cây tai chua này đều mọc trong rừng nên việc đi lấy cũng không hề đơn giản. Khó khăn nhất chính là việc leo trèo, vì cây tai chua mọc thẳng đứng rất cao, hầu như không có cây nào thấp, cành thì rất giòn. Nếu không có kinh nghiệm và biết leo trèo thì khó có thể leo lên cây để hái được quả.
Quả tai chua có thể ăn trực tiếp, hoặc nấu canh, làm các món cá kho... nhưng không nên ăn phần hạt bên trong, vì dễ bị say. Người dân các tỉnh Tây Bắc còn làm tai chua khô, bảo quản và sử dụng quanh năm, lúc nào cũng có thể mang ra sử dụng.
"Nếu ở me có vị chua gắt thì vị chua của trái tai chua lại thanh thanh, nhẹ nhàng, đậm đà và ngon tuyệt. Nhưng tôi thích nhất là cho tai chua vào bát canh rau muống luộc, khác hẳn với hương vị của nước canh rau muống khi vắt chanh hay quất vào", chị Hồng chia sẻ.
Ở chợ dân sinh hay chợ chung cư, thỉnh thoảng có người mang món quà quê này xuống thành phố bán với giá 70.000 đồng/kg. Còn tai chua khô được bán với giá lên tới 180.000 đồng/kg.