Những ngày gần đây, trên chợ mạng có vài địa chỉ rao bán một loại hạt nghe tên rất hay và lạ, đó là hạt kơ nia. Người bán giới thiệu hạt này lấy từ thứ quả mọc hoàn toàn tự nhiên, đảm bảo sạch. Khi ăn, hạt kơ nia thơm, bùi béo, vị ngậy như hạt mắc ca.
Theo tìm hiểu, hạt kơ nia chính là phần hạt của quả kơ nia, một đăng trưng của vùng đất Tây Nguyên. Có lẽ ai cũng đã từng một lần được nghe bài hát Bóng cây kơ nia nhưng chưa có cơ hội được nhìn thấy cây kơ nia ở ngoài và thưởng thức hạt kơ nia.
Quả kơ nia là đặc sản của vùng đất Tây Nguyên
Từ xưa, kơ nia đã vô cùng thân thuộc, có sẵn trong tiềm thức của mỗi đứa con sinh ra và lớn lên giữa Tây Nguyên đại ngàn. Cây này mọc dại ở khắp nơi, từ chân núi, ven đồi, ven đường, đầu suối...
"Ông mình kể, ngày trước đi rừng, người ta thường nhặt quả kơ nia, đập hạt ăn chống đói. Lúc mình còn bé, mỗi khi lên nương rẫy với bố mẹ hay cùng đám trẻ con đi chơi đều ngồi dưới gốc cây kơ nia, rồi nhặt hạt mang về rang.
Quả kơ nia tựa như trái xoan, kích thước nhỉnh hơn ngón tay cái. Khi chín chúng chuyển sang màu vàng nhạt và tự rụng. Chỉ cần dùng viên đá đập, phần vỏ ngoài hạt nhanh chóng vỡ ra từng mảnh. Hạt kơ nia được bao bọc bởi một lớp lụa màu nâu bóng, bên trong nhân có màu trắng ngà. Khi nhai hạt sống sẽ thấy rõ mùi tinh dầu đặc trưng xông lên mũi cùng vị béo, ngọt. Còn khi rang chín hoặc phơi ngoài nắng hạt càng tăng vị thơm, giòn, béo ngậy", chị Loan (ở Gia Lai) kể.
Quả kơ nia vào mùa vào khoảng tháng 10-11 hàng năm
Theo tìm hiểu, khoảng tháng 10-11 hàng năm là thời điểm quả kơ nia chín rụng. Thời điểm đó bà con lại vào rừng nhặt quả về đập hạt bán ra thị trường. Không chỉ rang ăn, ở Tây Nguyên các bà các mẹ còn ép quả lấy tinh dầu để dưỡng môi, dưỡng tóc.
Những năm gần đây, hạt kơ nia bỗng trở thành đặc sản nổi tiếng được nhiều người đặt mua. Sau khi thu hoạch, hạt được đóng túi sạch sẽ và bán ra thị trường. Ngoài hạt tươi, một số tiểu thương còn rang sẵn, khách hàng mua về có thể sử dụng được luôn.
Mỗi khi đến mùa, người dân địa phương lại rủ nhau vào rừng nhặt hạt kơ nia để bán cho thương lái. Nếu chăm chỉ, mỗi người có thể nhặt được 20kg hạt trong nửa buổi.
Hạt kơ nia là sự lựa chọn của nhiều chị em vào dịp Tết Nguyên đán
Rao bán hạt kơ nia trên chợ mạng, chị Hoài Thương (ở Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: "Hạt kơ nia bắt đầu rộ lên khoảng 5 năm trở lại đây, bên cạnh hạt bầu, hạt bí, nhiều người lựa chọn thứ hạt này vì lạ miệng. Tôi có chị gái ở Tây Nguyên nên tìm được nguồn hàng đảm bảo và ổn định.
Dịp Tết, có ngày tôi bán được 50-60kg hạt kơ nia. Khách mua ít cũng 0,5-1kg, khách mua nhiều 3-4kg mỗi lần để đi biếu. Khi rang, cho hạt kơ nia vào chảo với lửa nhỏ, đảo đều tay đến khi hạt kơ nia ngả màu vàng, dậy mùi thơm là được. Hạt kơ nia đã rang chỉ cần bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát".
Trong y học dân gian, hạt kơ nia có một số tác dụng như làm thuốc chữa đầy hơi, đầy bụng hay sốt rét rừng.