Những ngày này, người dân ở vùng đất Thanh Chương, Nghệ An đang rủ nhau thu hoạch một loại quả tạo nên vị chua trong nhiều món ăn dân dã của địa phương mà ít người biết tới, đó là quả sông.
Theo tìm hiểu, cây sông thuộc họ măng cụt, có rải rác ở nhiều huyện trong tỉnh Nghệ An nhưng tập trung khá nhiều ở huyện Thanh Chương như xã Thanh Mỹ, Thanh Đức, Hạnh Lâm, Phong Thịnh...
Quả sông là đặc sản của vùng đất Thanh Chương, Nghệ An. Chúng có vị chua thanh, được dùng làm gia vị cho món canh chua mùa hè, hoặc để kho cá
Người dân địa phương cho biết trước đây cây sông mọc tự nhiên trong rừng, đến mùa người dân hái quả để nấu canh chua, kho cá. Trong mùa hè nóng bức, chỉ cần cho quả sông vào nồi canh là đã có một món canh đậm đà vị chua. Nhiều người còn thái lát, phơi khô, bảo quản cẩn thận dùng quanh năm. Khi chế biến như vậy, hương vị của quả vẫn được giữ nguyên.
Anh Tùng (ở xã Phong Thịnh, huyện Thanh Chương) cho biết: "Không chỉ có ở trong rừng, người dân còn mang cây thân gỗ này về trồng trong vườn nhà để vừa lấy bóng mát vừa hái quả bán. Sau khi trồng 7-9 năm, cây sẽ cho thu hoạch.
Mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 8 là thời điểm quả sông vào mùa. Lúc chín quả chuyển sang màu vàng đẹp mắt. Cây này cao, tán rộng nên việc thu hái cũng không dễ dàng. Ở trên cây, người hái quả chỉ việc leo từ cành nọ sang cành kia, dùng 1 cái sào gắn vợt để giật quả, hái được quả nào thì bỏ vào bao tải treo trên cành, lúc đầy bao tải thì dùng dây thừng hạ nhẹ nhàng xuống đất. Người biết trèo cây, gan dạ mới có thể làm được nghề hái sông".
Cận cảnh bên trong quả sông. Loại quả dại này giờ được bán đi khắp các tỉnh thành, được người thành phố ưa chuộng vì có hương vị lạ
Theo anh Tùng, mỗi cây sông lâu năm cho khoảng 3 -5 tạ quả. Nếu trước đây quả sông không ai biết đến thì giờ đây chúng thành đặc sản nhiều người tìm mua. Sau khi hái, quả được thương lái thu mua tận vườn, hoặc đóng thùng cẩn thận gửi cho khách ở khắp các tỉnh thành.
Cũng ở Thanh Chương, chị Hoài cho biết quả sông tại vườn có giá rẻ, quả sông tươi giá 4.000 - 5.000 đồng/kg, sông thái lát, phơi khô khoảng 50.000 đồng/kg. Còn ở thành phố, thứ quả này đội giá lên cao hơn, khoảng 30.000 đồng/kg quả tươi, 130.000 đồng/kg quả khô.
Ngoài làm gia vị cho món canh chua mùa hè, quả sông còn được ngâm đường, mật để làm nước giải khát. Chúng có vị chua thanh và mùi thơm rất riêng, ai ăn thử đều nhớ mãi hương vị của nó.
"Trong vườn nhà tôi có gần chục cây sông nhưng không ai trèo hái quả được nên năm nào cũng bán nguyên cây cho thương lái. Họ đưa người đến tận vườn hái. Bán thế này không được giá bằng những nhà tự hái rồi cân lên bán nhưng cũng đỡ vất vả", chị Hoài nói thêm.