Cây nhàu còn được biết đến với tên gọi khác là cây ngao, cây giầu, cây dâu ấn, tên khoa học là Morinda citrifolia. Chúng có xuất xứ từ vùng nhiệt đới thuộc châu Á và châu Úc. Tại Việt Nam, thứ cây dại này mọc hoang nơi ẩm thấp và cũng được người dân trồng, nhiều nhất ở miền Nam.
Quả nhàu từ lâu đã là món ăn vặt gắn với tuổi thơ của nhiều thế hệ lớn lên ở các miền quê. Theo đó, trái nhàu nặng mùi, một số người nhận xét mùi nồng như trái sầu riêng, nhưng chỉ ăn vài lần là quen và bị "ghiền".
Lá nhàu có vị nhẩn đắng nhưng khi kết hợp với các món ăn lại tạo ra hương vị riêng
Ít ai biết được rằng, ngoài quả nhàu thì lá nhàu cũng có thể ăn được và còn làm thành món ngon nổi tiếng ở miền Nam, đó là món lịch um lá nhàu, lươn um lá nhàu, cá diêu hồng hấp lá nhàu, thịt gói lá nhàu hấp….
Người dân địa phương cho biết lá nhàu có vị nhẩn đắng, hơi chát nhẹ, nhưng khi kết với với các món ăn sẽ tạo nên hương vị đặc trưng khiến ai ăn một lần cũng nhớ mãi không quên.
Lá nhàu dùng để chế biến món ăn là loại bánh tẻ
Chị Thoan (ở xã Đắk Som, huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông) cho biết cách làm lươn um lá nhàu khá đơn giản. Chọn mua lươn to cỡ ngón chân cái, làm sạch nhớt, dùng dao bén khứa nhẹ những đường dọc chéo trên mình con lươn rồi ướp gia vị cho ngấm.
Lá nhàu phải chọn loại bánh tẻ, không quá non cũng không quá già. Trải lá nhàu xuống dưới thố sành, cuộn tròn con lươn lại rồi đặt lên. Có thể thêm chút nước nghệ để món ăn khi hoàn thành có màu vàng đẹp mắt. Chế nước dừa tươi cho xâm xấp mặt lươn. Nêm nếm gia vị lại lần nữa, đậy nắp, bắc lên bếp nấu lửa nhỏ. Khi nồi lươn sôi và chín thì tiếp tục cho thêm nước cốt dừa đã vắt sẵn vào nấu.
Món lươn um lá nhàu có mặt trong nhiều nhà hàng nổi tiếng
Tại các nhà hàng, quán ăn ở miền Tây, lươn um lá nhàu có mặt trong thực đơn, được nhiều khách ưa chuộng. Món này ăn với cơm nóng hoặc bún đều rất ngon, vừa dân dã vừa quen thuộc. Ngoài món lươn um lá nhàu trứ danh, lá nhàu còn được dùng để nấu canh với thịt bò. Lá nhàu nấu canh thịt bò là món ăn xuất xứ từ miền Nam, đây là món ăn ngon, lạ, bổ dưỡng.
Những năm gần đây, lá nhàu thành đặc sản được người thành phố tìm mua về thưởng thức. Trên chợ mạng, lá nhàu được bán với giá khoảng 70.000 đồng/kg.
Chị Thoan nói thêm, cây nhàu trước mọc hoang dại khắp nơi nhưng bây giờ hiếm hơn. Vì chúng mang lại giá trị kinh tế nên nhiều người trồng cây nhàu ở bờ rào hoặc trong vườn nhà để thu hoạch lá và quả. Quả nhàu dùng để ngâm rượu, còn lá nhàu bán cho các nhà hàng, quán ăn, hay thương lái thu mua để chuyển đi các tỉnh thành.
Không chỉ là một đặc sản núi rừng, lá nhàu còn được sử dụng làm thuốc. Theo Đông y, lá cây nhàu giúp người dùng dễ ngủ, hạ sốt, điều hòa kinh nguyệt, khỏe gân cốt, tăng cường sức lực.