Ninh Bình từ lâu được mệnh danh là “miền đất Cố đô” – nơi giao thoa giữa thiên nhiên hùng vĩ và văn hóa ẩm thực cổ truyền. Du khách đến đây không chỉ để ngắm non nước Tràng An, ngồi thuyền giữa Tam Cốc mùa lúa chín, mà còn để nếm thử những món ăn đặc biệt từng được chọn dâng tiến các bậc vua chúa xưa. Dẫu mang danh “tiến Vua”, song những món ngon này nay lại trở nên gần gũi, bình dân và có mặt trong mọi gian bếp quê.

Cá kho làng Vũ Đại – hương vị của sự kỳ công

Nhắc đến đặc sản Ninh Bình, ít ai có thể bỏ qua cá kho làng Vũ Đại – món ăn đã trở thành biểu tượng của sự tinh tế trong ẩm thực đồng quê Bắc Bộ. Cá được chọn phải là cá trắm đen to, thịt chắc, kho cùng thịt ba chỉ, riềng, gừng, nước mắm, kẹo đắng… trong niêu đất suốt nhiều giờ liền trên bếp củi.

Để có một niêu cá đạt chuẩn, người làm phải có tay nghề cao, canh lửa chuẩn và tỉ mỉ trong từng công đoạn. Thành phẩm là niêu cá màu nâu cánh gián óng ả, thịt cá rắn chắc, xương mềm rụm, dậy hương thơm béo bùi mà không hề tanh. Ngày nay, niêu cá làng Vũ Đại không chỉ có mặt ở khắp các tỉnh thành mà còn được xuất khẩu sang nhiều nước, khẳng định thương hiệu đặc sản tiến Vua nức tiếng.

Bún cá rô đồng – thanh mát vị quê

Trong hành trình khám phá ẩm thực Ninh Bình, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp quán bún cá rô đồng – món ngon bình dị từng được ghi chép là món ăn “dâng vua dùng bữa sáng”. Cá rô đồng được làm sạch, rim kỹ để giữ vị ngọt tự nhiên thay vì rán. Phần nước dùng ninh từ xương cá cho ra thứ nước trong, thơm và ngọt thanh, ăn cùng rau cải hoặc rau cần theo mùa.

Một bát bún nóng hổi có giá chỉ từ 25.000 – 30.000 đồng nhưng lại khiến thực khách nhớ mãi bởi vị ngọt thanh, miếng cá chắc, sợi bún mềm và chút cay nồng nơi đầu lưỡi – hương vị của đồng quê Bắc Bộ chân chất mà khó quên.

Bánh cuốn Phủ Lý – món quà sáng tinh tế

Không cầu kỳ mà vẫn thanh nhã, bánh cuốn Phủ Lý là món ăn quen thuộc được người dân gìn giữ qua nhiều đời. Bột gạo tám xoan được xay mịn, tráng hai lớp mỏng, tạo nên lớp bánh dẻo mịn, trong veo. Bánh có thể là loại trần không nhân hoặc nhân mộc nhĩ, thịt băm, ăn kèm chả nướng và hành phi thơm lừng.

Dù sáng sớm hay chiều muộn, quán bánh cuốn ở Phủ Lý lúc nào cũng đông khách. Một suất chỉ từ 20.000 – 25.000 đồng, giản dị mà đầy đủ hương vị – dẻo của bánh, thơm của hành, béo ngậy của chả, hòa quyện trong chén nước mắm chua ngọt vừa miệng.

Mắm cáy Bình Lục – tinh túy của đồng chiêm trũng

Nếu cá kho hay bánh cuốn làm nên thương hiệu làng nghề, thì mắm cáy Bình Lục lại là “linh hồn” của ẩm thực quê Hà Nam xưa. Mắm được làm từ cáy đồng tươi, trộn muối, gừng, riềng rồi giã nhuyễn và ủ trong vại đất phơi nắng nhiều tuần.

Thành phẩm là thứ mắm sánh nâu, thơm nồng, vị mặn mòi và cay nhẹ, rất hợp chấm rau luộc, thịt ba chỉ hoặc cà pháo. Chỉ cần mở vại mắm, mùi riềng gừng dậy lên cũng đủ gợi nhớ cả một miền quê Bắc Bộ thân thương.

Bánh chưng làng Đầm – hồn Tết quanh năm

Từ hàng trăm năm nay, làng Đầm (Tiên Hiệp, Phủ Lý) vẫn giữ nghề gói bánh chưng truyền thống – món từng được tiến Vua thời xưa mỗi dịp lễ trọng. Người dân chọn gạo nếp Hải Hậu trộn nếp cái hoa vàng, nhân đậu xanh, thịt lợn vai, gói chặt tay trong lá dong và luộc bằng nước mưa trong nồi tôn suốt nhiều giờ.

Nhờ vậy, bánh chưng làng Đầm có độ dẻo dền vừa phải, hạt nếp trong mà không nhão, khi cắt ra vẫn còn mùi thơm nức của nếp và đỗ xanh. Bánh được bán quanh năm, không chỉ vào dịp Tết mà còn trở thành món quà quê đặc biệt được nhiều du khách lựa chọn mang về.

Giữa vùng đất Cố đô trầm mặc, du khách có thể cảm nhận được sự giao hòa giữa thiên nhiên, văn hóa và ẩm thực. Những món tiến Vua tưởng chừng xa xỉ nay lại giản dị, thân thuộc trong mỗi gian bếp nhỏ. Và có lẽ, chính trong cái dân dã ấy, du khách mới thấy hết được “vị quê” – thứ hương vị làm nên bản sắc của Ninh Bình hôm nay.