Tại sao chưa khởi tố vụ án hình sự vụ cháy chung cư Carina Plaza?

Liên quan đến vụ cháy chung cư Carina Plaza ở TP HCM khiến 13 người thiệt mạng tại chỗ, hàng chục người khác bị thương xảy ra vào ngày 23/3, chiều ngày 25/3, trao đổi với PV Kiến Thức, luật sư Nguyễn Anh Thơm (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho biết: Để có căn cứ khởi tố vụ án hình sự, cần xác định vụ việc phải có dấu hiệu tội phạm theo quy định tại Điều 8 Bộ luật hình sự 2015 là: “Hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội..”.

Một hành vi có được coi là tội phạm hay không thì căn cứ vào 4 yếu tố: tính trái pháp luật hình sự, tính nguy hiểm cho xã hội, tính phải chịu hình phạt, tính có lỗi. Trong đó dấu hiệu về tính nguy hiểm cho xã hội là dấu hiệu cơ bản, quan trọng, quyết định các dấu hiệu khác.

Theo luật sư Thơm, xác định vụ cháy có dấu hiệu tội phạm hay không thì các Cơ quan tố tụng trước tiên phải làm rõ nguyên nhân phát sinh cháy nổ và lý do hệ thống PCCC, tại sao lại không hoạt động để dẫn tới thiệt hại. Đây là yếu tố quyết định để xác định có hành vi vi phạm pháp luật hay không để khởi tố vụ án hình sự.

Tuy nhiên, luật sư Thơm cũng bày tỏ quan điểm rằng, việc giám định tìm nguyên nhân cháy nổ và hệ thống PCCC không hoạt động là rất phức tạp, liên quan đến trách nhiệm của nhiều cá nhân, tổ chức. Khi có kết luận sơ bộ ban đầu của Cơ quan chuyên môn về nguyên nhân cháy nổ, cũng như hệ thống PCCC không hoạt động khi có sự cố thì mới có cơ sở để xác định vụ việc có dấu hiệu tội phạm hay không.

Luật sư Thơm phân tích: Theo điều tra ban đầu của cơ quan điều tra, nguyên nhân phát cháy từ một phương tiện dưới tầng hầm (có thể là một chiếc xe). Từ chiếc xe này đã cháy lan sang các phương tiện khác và cháy sang các khu chung cư phía trên. Như vậy, cần phải xác định nguyên nhân cháy nổ từ phương tiện này là hành vi có chủ ý hay không.

Nếu qua việc giám định phương tiện xe máy có dấu vết của vật liệu nổ gây ra thì đây được xác định là hành vi cố ý. Theo quy định của pháp luật, người nào gây ra sẽ phải chịu trách nhiệm tương ứng về Tội giết người và Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản.

Luật sư Thơm cho rằng, nguyên nhân dẫn đến cháy nổ xe máy thường do chập điện, va chạm mạnh, nổ bình xăng và sự cố do kỹ thuật khác. Có 2 yếu tố để xảy ra một vụ cháy xe là rò xăng và tia lửa (có thể là tia lửa do điện, tĩnh điện, tàn lửa hay ma sát tạo ra...) để châm ngòi cho vụ cháy. Ngoài ra yếu tố hiển nhiên nữa là Ô-xy trong không khí (bộ phận bị cháy phải là bộ phận hở, tiếp xúc với không khí).

Thời gian qua đã có một số xe máy bị cháy với nhiều nguyên nhân khác nhau. Xe cháy được chắc chắn nhiên liệu hoặc hơi nhiên liệu phải tiếp xúc trực tiếp được với lửa hoặc tia lửa. Theo một số chuyên gia đánh giá, xe để trong nhà, không nổ máy thì nguy cơ bị cháy vẫn rất cao. Bởi vì, xăng vẫn thăng hoa bình thường. Thậm chí nồng độ xăng xung quanh xe còn rất đậm đặc vì ít gió lưu thông. Trong nhân dân có 1001 cơ hội có tia lửa xuất hiện. Ví dụ như: Ắc quy trong xe vẫn hoạt động cho đèn an ninh, tia lửa từ công tắc đèn điện của nhà xe... Nếu được bảo vệ nghiêm ngặt tất cả các nguồn lửa khách quan thì xe vẫn có khả năng tự bốc cháy. Lý do là vì hơi xăng đậm đặc tới một mức nào đó sẽ làm chập mạch nguồn điện của xe và phát ra tia lửa, (xăng hỗn hợp này có tính dẫn điện).

Nếu có căn cứ xác định, phương tiện xe máy tự bốc cháy rồi lan sang các phương tiện khác gây ra hậu quả thiệt hại nặng nề về người và tài sản thì có thể được coi là rủi ro khách quan và cũng khó có thể quy trách nhiệm chủ phương tiện. Bởi lẽ việc xe máy tự cháy nổ có rất nhiều nguyên nhân khách quan khác nhau.

Theo thông tin, thì PCCC quận 8, TP HCM nói một năm kiểm tra 2 lần về công tác phòng cháy chữa cháy của chung cư Carina Plaza. Tuy nhiên, theo người dân, họ không nghe thấy tiếng chuông mà người dân tự động báo nhau. Đây thực sự là vấn đề cần được làm rõ trách nhiệm của ai, sai đến đâu. Như vậy, có thể thấy Chung cư Carina đã được cấp giấy phép đủ điều kiện về PCCC và đã được thanh tra, kiểm tra định kỳ.

Tuy nhiên, thực tế khi cháy nổ xảy ra thì hệ thống PCCC lại không hoạt động nên đã gây ra hậu quả thiệt hại rất lớn về người và tài sản. Do đó, cần phải xem xét việc cấp giấy phép PCCC cũng như quá trình kiểm tra định kỳ đã thực hiện đúng quy định hay chưa. Nếu có sai phạm trong việc thanh tra, kiểm tra PCCC sẽ phải trách nhiệm hình sự về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 360 BLHS 2015.

Trước tiên, đối với các phương tiện bị cháy tại tầng hầm: Nếu xác định, phương tiện xe máy tự bốc cháy gây thiệt hại cho các phương tiện khác thì người nào quản lý trông giữ bãi xe phải trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật. Bởi lẽ, trách trông coi và quản lý các phương tiện cho các hộ dân thuộc về bên trông giữ theo hợp đồng gửi giữ xe. Hàng tháng các hộ dân phải đóng tiền theo thỏa thuận. Sự cố cháy nổ xe làm hư hỏng các phương tiện thì phải bồi thường. Khi nhận trông giữ phương tiện thì phải có trách nhiệm đảm bảo an toàn về tài sản. Xảy ra mất mát, hư hỏng thì phải bồi thường.

Đối với thiệt hại về người và tài sản của các hộ dân sống trên các tầng:Căn cứ Nghị định 23/2018/NĐ-CP ngày 23/02/2018 quy định về bảo hiểm cháy nổ bắt buộc thì Nhà chung cư; nhà đa năng, khách sạn, nhà khách, nhà nghỉ cao từ 05 tầng trở lên hoặc có khối tích từ 5.000 m3 trở lên phải mua bảo hiểm bắt buộc.

Tuy nhiên, Bảo hiểm sẽ từ chối trách nhiệm bồi thường rủi ro trong các trường hợp được quy định tại Khoản 2 Điều 6 Nghị định 23/2018/NĐ-CP. Như vậy, đối chiếu quy định trên, trường hợp vụ cháy được xác định là rủi ro khách quan thì Bảo hiểm sẽ có trách nhiệm chi trả toàn bộ thiệt hại theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, Chủ đầu tư cần thiết phải hỗ trợ thiệt hại cho các hộ dân khắc phục hậu quả, sửa chữa lại nhà cho các hộ dân trong chung cư.