Thanh long Bình Thuận loại trái to và đẹp hiện được thương lái thu mua nhỏ giọt với giá từ 3.500 đến 4.000 đồng/kg. Riêng loại trái nhỏ giá chỉ 500 đồng/kg nhưng khó bán. Trong khi thời điểm này năm ngoái, giá thanh long không dưới 15.000 đồng/kg.
Với mức giá trên, nông dân đang điêu đứng vì lỗ. “Do giá thanh long rẻ mạt nên tôi đã mất trắng mấy trăm triệu đồng” - ông PX, một nông dân có hơn 2.000 trụ thanh long ở xã Tân Lập, huyện Hàm Thuận Nam than thở.
Thương lái Trung Quốc núp bóng
Dù giá thanh long tại Bình Thuận - vùng trồng thanh long lớn nhất cả nước - rẻ bèo như vậy nhưng theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện mặt hàng này bán sa cạ (chưa phân loại thanh long tốt, xấu - PV) tại biên giới Việt-Trung có giá hơn 25.000 đồng/kg, tức gấp khoảng 5-6 lần giá mua tại Bình Thuận! Điều này có nguyên nhân một phần từ việc các thương lái Trung Quốc đang chi phối việc mua bán thanh long trên địa bàn tỉnh.
hằng ngày tại một số quán cà phê và quán nhậu ở TP Phan Thiết và Hàm Thuận Nam có thể dễ dàng bắt gặp rất nhiều nhóm người Trung Quốc ngồi cùng với một số đại gia thanh long có máu mặt ở Bình Thuận. Những người Trung Quốc này nói tiếng Việt khá sõi và liên tục nấu cháo điện thoại lúc thì bằng tiếng Việt lúc bằng tiếng Trung để điều hành giá cả thanh long từ Việt Nam đến Trung Quốc.
 |
| Nhóm thương lái Trung Quốc sáng nào cũng ngồi tại một quán cà phê ở TP Phan Thiết để bàn bạc, điều hành giá cả thanh long. Ảnh: PHƯƠNG NAM. |
Thuyết phục mãi, T., đại diện một doanh nghiệp (DN) thu mua thanh long tại xã Hàm Minh (Hàm Thuận Nam) mới chịu bật mí cách “làm ăn” với thương lái Trung Quốc. T. cho biết trước đây DN của anh trực tiếp thu mua, đóng gói và vận chuyển thanh long ra biên giới chờ khi có giá mới bán cho thương lái Trung Quốc. “Lời lãi cũng có nhưng rủi ro rất cao” - T. tâm sự.
từ hơn một năm nay, khi hàng chục người Trung Quốc nhập cảnh vào Việt Nam bằng thị thực du lịch đưa ra lời mời gọi hợp tác thì nhiều DN, thương lái Việt như T. đã chấp nhận ngay.
“Toàn bộ hệ thống sân bãi, xe tải thu mua, nhân công, kho lạnh… của chúng tôi đều được họ trưng dụng. Còn tụi tôi chỉ đứng phía sau, làm chân rết mua “giùm” cho họ và hưởng chênh lệch theo số lượng cho chắc ăn và đỡ phải lo rủi ro như trước” - T. cho biết.
Tung chiêu
Khi đã có trong tay hệ thống thu mua là những người Việt, thương nhân Trung Quốc dễ dàng điều chỉnh giá thanh long tại Việt Nam và cả với những thương lái đồng hương của họ ở bên kia biên giới. do các đầu mối lớn thu mua thanh long phụ thuộc gần như hoàn toàn vào Trung Quốc nên họ muốn giá lên thì lên, muốn giá xuống thì xuống. Thiệt hại cuối cùng vẫn là những người nông dân bán mặt cho đất, bán lưng cho trời.
Hoàng, một thương lái chuyên thu mua thanh long cho DN của T., nhận xét: “Thương lái Trung Quốc… khôn lắm. Có hôm vào buổi sáng họ đưa ra giá thu mua tại vườn 18.000 đồng/kg, không hạn chế số lượng. Thế nhưng mới đến 10 giờ sáng, khi thấy số lượng thanh long tập kết về nhiều thì họ bất ngờ chê hàng xấu rồi hạ giá còn 16.000 đồng/kg. Điều này cũng đồng nghĩa với việc thương lái chúng tôi lỗ trắng tay bởi đã đặt cọc mua trước của nông dân tại vườn” - Hoàng chia sẻ.
Để tránh lặp lại tình trạng này, các DN và thương lái Việt Nam chỉ còn cách trước khi thu mua thanh long phải đưa các “ông chủ” người Trung Quốc đến vườn thanh long của nông dân để xem xét và khi họ gật đầu mới dám thu mua.
Thương lái Hoàng nói: “Với chiêu này, toàn bộ những gì liên quan đến thanh long đều bị họ nắm rõ. Ví dụ thanh long trồng ở đâu, đã trồng mấy năm, năng suất ra sao, hàng tốt hay xấu… họ nắm rành rẽ”.
Theo T., mặc dù nhập cảnh vào Việt Nam với tư cách là khách du lịch nhưng hầu hết các thương lái Trung Quốc đều ở ngay trong các vựa thanh long của người Việt, cư trú bất hợp pháp để dễ dàng điều hành hoạt động kinh doanh.
Buôn bán bất hợp pháp
Tại kỳ họp HĐND tỉnh Bình Thuận hồi trung tuần tháng 7 vừa qua, ông Lê Tiến Phương, Chủ tịch UBND tỉnh, lý giải một trong những nguyên nhân khiến việc tiêu thụ thanh long khó khăn trong thời gian gần đây là do tình trạng người nước ngoài đến cư trú, kinh doanh bất hợp pháp.
“Vì sao họ ở đâu đến lại làm chủ thị trường, nắm hết nguồn nguyên liệu? Những người trồng, sản xuất, mua bán thanh long hợp tác với họ (những thương lái Trung Quốc kinh doanh bất hợp pháp - PV) chính là đã làm phương hại đến lợi ích quốc gia, đến lợi ích của nông dân trồng thanh long” - ông Phương nhấn mạnh.
Ông Phương cũng kêu gọi những người trồng, sản xuất thanh long không hợp tác với những người buôn bán bất hợp pháp và báo ngay cho chính quyền địa phương để xử lý nghiêm.
Bên cạnh đó, để chấn chỉnh tình trạng trên, theo UBND tỉnh Bình Thuận, từ đầu năm đến nay cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh đã ra quyết định xử phạt 23 người Trung Quốc cư trú bất hợp pháp, kinh doanh, thu mua thanh long không được phép của cơ quan có thẩm quyền ở Việt Nam. Qua đó, phạt những người trên với tổng số tiền gần 500 triệu đồng.
Ngày 7/8, trao đổi với PV, một lãnh đạo UBND tỉnh Bình Thuận cho biết thêm, trước tình trạng người nước ngoài vào Bình Thuận cư trú và kinh doanh thanh long bất hợp pháp, tỉnh đã giao cho công an tỉnh chỉ đạo Phòng Quản lý xuất nhập cảnh tiếp tục kiểm tra và xử phạt nghiêm.
“Tuy vậy, để lập biên bản được những thương lái nước ngoài này, lực lượng thực thi công vụ đã phải bám sát địa bàn từng phút và xuất hiện kiểm tra đúng lúc mới có thể xử phạt. Nói chung là rất khó khăn nhưng tỉnh kiên quyết làm và làm thật nghiêm khắc” - vị lãnh đạo này khẳng định.