Hoàn cảnh thiếu thốn của người dân miền đông Ukraine

Ukraine trong một ngày cuối thu, Cha xứ Vladimir cởi chiếc áo choàng của mình, leo lên chiếc thang gỗ để thay thế khung cửa sổ đã vỡ trên mái vòm màu vàng kim trước kia của nhà thờ thị trấn Novosvitlivka. Từ trên đó Cha có thể nghe thấy những âm thanh chói tai của tiếng búa đập, tiếng nạo của xẻng và tiếng ồn của cao su cọ vào thiếc – những âm thanh của thị trấn đang cố gắng gây dựng lại cuộc sống.

Hơn 2 tháng sau những trận chiến ác liệt kéo dài một tuần lễ giữa quân đội Ukraine và phiến quân li khai, người dân tại Novosvitlivka đang phải sống mà không có đèn điện, khí đốt, nước và giờ khi mà mùa đông đang đến gần. họ cũng không có lò sưởi.

Thị trấn này là nơi bị thiệt hại nặng nề nhất trong một loạt các thị trấn và thành phố nằm trong vùng kiểm soát của phiến quân li khai, những nơi đang bắt đầu quá trình tái xây dựng một cách chậm chạp kể từ khi lệnh ngừng bắn được ký hôm 5/9.

Kể cả ở những thành phố lớn gần Luhansk vẫn chưa thể phục hồi hoàn toàn những dịch vụ cơ bản. Ngân sách là quá ít, không đủ cho những dự án lớn và gần như không có sự trợ giúp hay định hướng nào từ chính quyền – cả từ Kiev lẫn từ phía quân li khai, những người đã giành quyền kiểm soát nơi này từ mùa xuân và muốn thiết lập bộ máy cai trị trên khu vực.

Vẫn chưa rõ những khu vực này sẽ lấy tiền để tái xây dựng từ nguồn nào. Vì không có những thỏa thuận cơ bản về mức độ tự lập của chính phủ miền đông, Kiev đã cắt bỏ việc chi trả lương hưu và phong tỏa những quĩ dành cho việc tái xây dựng. Nga đang thể hiện sự quan tâm đối với việc bảo lãnh cho khu vực miền đông vì đây vẫn là một phần của Ukraine.

Với nhiều người như cô Nina Svetlova, một người làm việc trong bệnh viện, cả 2 phe đều đang thua trong cuộc chiến về mặt tình cảm và lí trí. Cô kể lại quân đội Ukraine đã khủng bố thị trấn này như thế nào trong vài ngày hồi cuối tháng 8. Cô gọi họ là “Naziki”, hay tiểu Phát xít, và đổ lỗi cho Kiev cho cái mà cô gọi là sự say sưa trong bạo lực ở thị trấn. Nhưng khi nói đến nhà nước Cộng hòa Nhân dân Luhansk đang kiểm soát thị trấn, cô cũng thể hiện sự bất bình tương tự. Cô nói: “Chúng tôi cần những nhà lãnh đạo tốt. Khi mà không có ai lên nắm quyền, chẳng có việc gì được thực hiện”. “Chính quyền” duy nhất trong thị trấn là 2 tay lính li khai trẻ tuổi mặc đồ ngụy trang với súng máy tự động đứng ở chốt kiểm soát.

Qui mô tàn phá trên cả khu vực là rất lớn. Những căn hộ dân cư đầy những lỗ đạn pháo của xe tăng. Ở nhiều nơi, nhất là tại những thị trấn nhỏ, những dịch vụ thiết yếu đều không hoạt động, như nước sạch hay điện. Đường dây điện đã bị phá hủy, nhiều khu mỏ bị ngập nặng, trạm biến áp bị cháy và đường sắt ngưng trệ.

"Ở Novosvitlivka, không ai nghĩ là sẽ có điện cho đến khoảng thời gian gần năm mới", cô Svetlova nói. Các bệnh viện bị phá hủy sẽ phải chờ đến sang năm mới được sửa chữa. Nhiều ngày nay cô không ăn gì ngoài lúa mạch đen. Cô nói: “Nếu nước Nga quyết định sẽ đến giúp chúng tôi thì chúng tôi nên có một nhà lãnh đạo người Nga. Hãy nhìn xung quanh xem, đây là một vùng đất vô chính phủ".

Tình trạng tuyệt vọng chung đang diễn ra trên khắp Donetsk và Luhansk: những công nhân không được trả lương và người dân địa phương đang ngày càng phải vật lộn để chuẩn bị cho mùa đông sắp tới mà không có sự trợ giúp nào từ chính quyền. Nhiệm vụ khôi phục lại khu vực Luhansk được giao cho Sergey V. Dubrovsky, bộ trưởng nhà ở, xây dựng và dịch vụ. Cũng như nhiều quan chức nhà nước mới được bổ nhiệm khác, ông được đưa lên “từ chiến hào”. Công việc của ông là giám sát một nhóm các cựu công nhân thành thị sửa chữa cơ sở hạ tầng thiết yếu, thiệt hại ước tính lên tới khoảng 270 triệu dollar. Hiện ông đã cho sửa chữa xong đường dây điện. Ông cho biết phía Nga sẽ hỗ trợ một phần nguồn cung cấp điện cho thành phố, nhưng phần lớn còn lại sẽ đến từ một nhà máy điện tại thành phố Schastye, nằm ở phía bên kia chiến tuyến của quân đội Ukraine. Vậy nên quân li khai sẽ phải chiếm thành phố đó để đảm bảo có nguồn cung cấp điện lâu dài. Khi được hỏi về việc chính phủ mới đang điều hành công việc ra sao, ông nói: “Vẫn còn quá sớm để đánh giá tình hình. Đây vẫn là một chính phủ thời chiến. Hòa bình vẫn còn ở khá xa”.

Ông Andrey Malkov, nguyên là nhà kinh tế học và nhà lập pháp của phe li khai, cho biết: “Chúng tôi đều tin tưởng vào những điều giống nhau, một nền tảng chung. Người dân đang bầu cử cho những vị lãnh đạo hiệu quả nhất”. Với phần lớn người dân, việc bầu cử có liên quan đến những dịch vị thiết yếu hơn là hệ tư tưởng.

Trong suốt 2 tháng nay, tòa chung cư rộng lớn có từ thời Liên Xô nằm ở vùng ngoại ô Mirny của thành phố Luhansk, đã phải chìm trong bóng tối, nguồn sáng duy nhất là từ một quán bar gần đó. Hai ông bà Anatoly Lyudmilla Lungul, đều đã ở độ tuổi 70, sống trên tầng 3 của tòa nhà 11 tầng. Vào hôm nhà báo đến thăm, chiếc đèn chùm trong nhàđột nhiên bật sáng, đó là ánh sáng đèn điện đầu tiên trong căn hộ của 2 người trong suốt 2 tháng.

Trong khi việc tuyên truyền và những cánh tay của nước Nga đang đóng vai trò quan trọng trong những động thái của phe li khai tại đây, sự nghèo đói và tình hình tội phạm ở nhiều thành phố khiến cho người dân mất lòng tin vào chính quyền li khai.

Ông Nikolay Pesotsky, từng là thành viên trong Quốc hội, hiện đang quản lý một khách sạn nhỏ ở Luhansk, cho biết ông đã đếm được 67 ngày kể từ lần cuối ông có điện để sử dụng. Khách tới thuê phòng khá ít dạo gần đây, nhưng điều đó có lẽ cũng tốt khi khách sạn của ông đang dần hết phòng vì không thể giặt vải trải giường và chăn, nên không phòng nào có thể sử dụng đến lần thứ 2.

Ở một vài nơi, quân li khai có vẻ như đã nhận ra tầm quan trọng của việc lãnh đạo.

Tại ngôi làng Ilovaysk, nơi quân li khai với sự giúp đỡ của Nga đã có cuộc phản công mạnh mẽ khiến quân đội chính phủ hỗn loạn, chỉ huy quân đội địa phương, Aleksandr Vasiliyevich đang phải làm công việc của một nhà thầu xây dựng bận rộn những ngày gần đây. Nhiều đội phá bãi mìn đến đây để chỉ dẫn. Ông còn hét vào mặt thị trưởng mới phải truy tố vài kẻ đã đòi quá nhiều tiền cho đám tang. Khi được hỏi liệu những người trong đồng phục của công ty điện lực quốc gia đó có phải thợ sửa chữa từ Kiev đến sửa đường dây điện, ông phản ứng mạnh mẽ: “Nếu họ đến từ Kiev, tôi sẽ tận tay bắn họ”.

Nhưng kể cả ở nơi việc quản lý có hiệu quả,vẫn còn đó câu hỏi về việc tìm kinh phí. Thủ tướng Zakharchenko tuyên bố nước Nga đang giúp đỡ sửa chữa cơ sở hạ tầng, nhưng ông không đi sâu vào chi tiết.

Ông Dubrovsky, Bộ trưởng Dịch vụ công, cho biết phía Nga sẽ gửi cáp điện, nhưng hiện vẫn chưa thấy chúng được gửi đến. Khi được hỏi ông có thích vật lộn trong việc điều hành dịch vụ điện lực thành phố thay vì chiến đấu trong chiến hào hơn không, ông suy nghĩ một hồi và trả lời: “Không hề. Tôi thà ở ngoài chiến trường còn hơn”.