Quan sát của Báo Tri thức và Cuộc sống cho thấy, mẫu số chung lớn nhất tại 12 gói thầu cung cấp suất ăn học đường năm học 2025-2026 mà Công ty TNHH Dịch vụ và Thương mại Mỹ Giang (Công ty Mỹ Giang) trúng thầu chính là sự đồng nhất tuyệt đối trong việc áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu. Tất cả đều là "Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt".

"Chìa khóa" mang tên Điều 84 Nghị định 214/2025/NĐ-CP

Rà soát các Quyết định phê duyệt KHLCNT tại các trường học thuộc huyện Phúc Thọ và thị xã Sơn Tây cũ, có thể thấy các chủ đầu tư đều viện dẫn cùng một cơ sở pháp lý mới. Đơn cử, Quyết định số 46/QĐ-THTL của Trường Tiểu học Thọ Lộc, Quyết định 195/QĐ-THVS của Trường Tiểu học Viên Sơn, Quyết định 316/QĐ-THTST của Trường TH Trung Sơn Trầm... đều căn cứ vào điểm n, khoản 4, Điều 84 của Nghị định số 214/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 04/08/2025).

Điều 84 quy định về các gói thầu áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt. Điểm n, khoản 4 nêu rõ: "Gói thầu cung cấp suất ăn, bữa ăn học đường hoặc mua thực phẩm, nguyên liệu, nhiên liệu đầu vào để thực hiện việc cung cấp suất ăn, bữa ăn học đường cho học sinh bán trú, nội trú tại cơ sở giáo dục công lập...".

Việc Nghị định 214/2025/NĐ-CP đưa gói thầu suất ăn học đường vào danh mục này đã mở ra một cơ chế mới cho các trường học.

Quy trình rút gọn và sự vắng bóng của cạnh tranh

Khi một gói thầu thuộc trường hợp đặc biệt theo Điều 84, chủ đầu tư có thể áp dụng quy trình, thủ tục theo Điều 85 của Nghị định 214/2025/NĐ-CP, trong đó cho phép áp dụng quy trình rút gọn.

Quy trình này bao gồm các bước chính: Lập, phê duyệt KHLCNT; Thương thảo, hoàn thiện hợp đồng; Phê duyệt, công khai KQLCNT; Ký kết hợp đồng.

So với các hình thức đấu thầu cạnh tranh (như Đấu thầu rộng rãi hay Chào hàng cạnh tranh), quy trình rút gọn này đã lược bỏ hoàn toàn các bước như phát hành Hồ sơ mời thầu (E-HSMT) công khai, nộp Hồ sơ dự thầu (E-HSDT), mở thầu, và đánh giá xếp hạng nhà thầu dựa trên các tiêu chí cạnh tranh. Thay vào đó, quy trình chủ yếu dựa trên việc chủ đầu tư xác định nhà thầu có đủ năng lực và tiến hành thương thảo, thỏa thuận trực tiếp.

Thực tế tại 12 gói thầu mà Công ty Mỹ Giang trúng thầu cho thấy, quy trình này dường như đã dẫn đến việc loại bỏ yếu tố cạnh tranh về giá. Kết quả là 10/12 gói thầu có tỷ lệ tiết kiệm 0%. Điều này đặt ra câu hỏi, liệu bước "Thương thảo, hoàn thiện hợp đồng" có được thực hiện một cách thực chất để đảm bảo hiệu quả kinh tế hay không?

Sự chuyển hướng đột ngột từ Chào hàng cạnh tranh

Việc đồng loạt áp dụng hình thức "trường hợp đặc biệt" trong năm học 2025-2026 là một sự chuyển hướng đáng ngạc nhiên so với chính thực tiễn tại các trường này vào năm học trước.

Cuối năm 2024 và đầu năm 2025, nhiều trường học là "khách hàng quen" của Công ty Mỹ Giang như Trường Tiểu học Phúc Hòa, Trường Tiểu học Trung Hưng, Trường Tiểu học Thọ Lộc, và Trường Tiểu học Thị trấn Phúc Thọ đều đã tổ chức thành công các gói thầu tương tự theo hình thức "Chào hàng cạnh tranh (CHCT) qua mạng".

Kết quả của hình thức CHCT qua mạng đã chứng minh tính hiệu quả kinh tế rõ rệt, với tỷ lệ tiết kiệm đạt từ 8% đến hơn 10%. Nó cũng thể hiện tính cạnh tranh khi có gói thầu thu hút nhiều nhà thầu tham gia, và Công ty Mỹ Giang cũng đã từng trượt thầu (tại Trường Tiểu học Tam Hiệp) khi có đối thủ chào giá tốt hơn.

Rõ ràng, thị trường cung cấp suất ăn học đường hoàn toàn có thể tổ chức đấu thầu cạnh tranh. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau khi Nghị định 214/2025/NĐ-CP có hiệu lực, các trường này đồng loạt chuyển sang áp dụng hình thức "trường hợp đặc biệt" và cùng lựa chọn Công ty Mỹ Giang (hoặc liên danh) với tỷ lệ tiết kiệm 0%. Sự đồng bộ này làm dấy lên nghi ngại về việc liệu các chủ đầu tư có đang tận dụng quy định mới để "né" đấu thầu cạnh tranh hay không.

Vai trò của liên danh và câu hỏi về cạnh tranh trong cung cấp sữa

Trong năm học 2025-2026, Công ty Mỹ Giang còn liên danh với Công ty Cổ phần Chế biến Sữa Ba Vì (MSDN: 0110889254) để trúng 4 gói thầu lớn tại: Trường Tiểu học Thọ Lộc (2,727 tỷ đồng), Trường Tiểu học Phúc Hòa (2,003 tỷ đồng), Trường Tiểu học Thị trấn Phúc Thọ (3,715 tỷ đồng) và Trường Tiểu học Hát Môn (3,645 tỷ đồng).

Liên danh này cung cấp gói dịch vụ gồm suất ăn chính (25.500 đồng/suất) và sữa (4.500 đồng/suất). Việc gộp chung việc cung cấp suất ăn và cung cấp sữa (một mặt hàng phổ biến, có tính cạnh tranh cao) vào một gói thầu và áp dụng hình thức LCNT đặc biệt cũng là một vấn đề cần xem xét. Việc áp dụng quy trình rút gọn cho cả phần cung cấp sữa đặt ra câu hỏi liệu các trường đã lựa chọn được sản phẩm tối ưu về chất lượng và giá cả hay chưa.

Nguyên tắc cơ bản của Luật Đấu thầu là đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Việc hàng loạt chủ đầu tư đồng thời sử dụng hình thức LCNT đặc biệt dẫn đến kết quả lựa chọn một nhà thầu quen thuộc với tỷ lệ tiết kiệm bằng không đang đặt ra nghi vấn lớn về việc tuân thủ các nguyên tắc này.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.

[Kỳ 4:] Tính cạnh tranh quyết định hiệu quả kinh tế: Bài học từ gói thầu Công ty Mỹ Giang trượt.