Dự thảo Luật quản lý thuế (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến đề ra những quy định mới nhằm “siết” việc quản lý thuế đối với các hộ kinh doanh.
Đáng chú ý là, Bộ Tài chính dự kiến phân loại hộ kinh doanh quy mô lớn để áp dụng hình thức quản lý thuế phù hợp như: áp dụng chế độ kế toán đơn giản tương ứng với doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ; áp dụng chế độ hóa đơn điện tử, khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử.
Điều này, theo Bộ Tài chính là nhằm hạn chế tối đa sự “lợi dụng mô hình hộ kinh doanh” nhằm múc đích “trốn thuế”, tạo khuôn khổ pháp lý về thuế thúc đẩy hộ kinh doanh quy mô lớn chuyển đổi thành doanh nghiệp.
 |
| Hộ kinh doanh có doanh thu lớn sẽ phải nộp thuế nhiều hơn như doanh nghiệp. |
Ngoài ra, Bộ Tài chính muốn phân loại hộ kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ. Theo đó, hộ kinh doanh có giao dịch thanh toán bằng tiền mặt với người tiêu dùng sẽ phải áp dụng các biện pháp không dùng tiền mặt trong giao dịch kinh doanh bán lẻ, nhà hàng, cửa hàng dịch vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí,...
“Trên cơ sở đó, cần có biện pháp quản lý đối với việc bán hàng phải xuất hoá đơn, hoặc thanh toán không dùng tiền mặt nhằm đẩy mạnh sử dụng hoá đơn điện tử, kết nối thông tin doanh thu bán hàng thông qua máy tính tiền hoặc các thiết bị chấp nhận thẻ thanh toán”, Bộ Tài chính nêu rõ.
Đối với các hộ kinh doanh quy mô nhỏ thì tiếp tục áp dụng hình thức thuế khoán, tăng cường tinh minh bạch, tăng cường vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương và các tổ chức có liên quan trên địa bàn, từ đó hạn chế tối đa việc khoán thuế không sát thực tế, hạn chế tối đa việc phát sinh thỏa thuận ngầm giữa hộ kinh doanh và cán bộ thuế gây bất bình trong xã hội.
Với cách phân loại kể trên, hộ kinh doanh được nộp thuế khoán chỉ là những hộ, cá nhân kinh doanh quy mô nhỏ. Còn những hộ, cá nhân kinh doanh quy mô lớn đều phải thực hiện sổ sách kế toán và nộp thuế theo kê khai - không áp dụng thuế khoán.
Lý giải cho chủ trương trên, Bộ Tài chính cho rằng: Cho đến nay, hộ kinh doanh vẫn đang là chủ thể có đóng góp lớn trong việc tạo việc làm và thu nhập cho người lao động, chiếm tỷ trọng khá cao trong cơ cấu tổng sản phẩm trong nước (trên 30% GDP - niêm giám thống kê năm 2017). Trong những năm gần đây, bên cạnh những hộ kinh doanh quy mô nhỏ chỉ đủ trang trải cuộc sống gia đình thì cũng có nhiều hộ kinh doanh quy mô lớn.
Theo số liệu quản lý thuế năm 2017 thì số hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên là 102.095 hộ, nhiều hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn thường xuyên có doanh thu lên đến vài trăm tỷ đồng/năm.
Nhiều hộ kinh doanh hoạt động trong các lĩnh vực đặc thù không phù hợp với mô hình hộ khoán như: kinh doanh hóa chất; vật tư và thiết bị y tế; máy móc thiết bị xây dựng; vật liệu xây dựng có nguồn gốc tài nguyên khoáng sản,...
Dù phát triển nhanh và mạnh, nhưng Bộ Tài chính “than phiền” rằng số thu từ thuế của hộ kinh doanh lại chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng thu ngân sách nhà nước (theo số liệu năm 2017 là 1,56% trong tổng thu ngân sách nhà nước không kể dầu thô).
“Đây là lĩnh vực được đánh giá về thất thu về đối tượng nên rất cần phải có giải pháp để mở rộng cơ sở thuế từ đó tăng thu ngân sách nhà nước nhưng không tăng thuế làm ảnh hưởng đến những hộ kinh doanh đang quản lý”, Bộ này đánh giá.
Thực trạng phát triển của hộ kinh doanh như vậy nhưng theo Bộ Tài chính, khung pháp luật về hộ kinh doanh, các chính sách hỗ trợ và tổ chức quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan còn nhiều bất cập.
Đó là chưa có tiêu thức để phân loại hộ kinh doanh để phục vụ công tác quản lý thuế; chưa có biện pháp để giám sát doanh thu đối với những hộ kinh doanh trong một số ngành nghề đặc thù; chưa có cơ sở dữ liệu đồng bộ phục vụ công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh; chưa có giải pháp để khuyến khích người dân lấy hoá đơn từ các hộ kinh doanh.