Tướng công Nguyễn Gia – Đào Quang Nhiêu (1601 – 1672) là danh tướng ba đời chúa Trịnh thời Lê trung hưng; người làng Tuyền Cam, Thanh Oai, Hà Nội.
Theo gia phả họ Nguyễn Gia chi thôn An Khoái, Dân Hòa, Thanh Oai, Hà Nội thì Đào Quang Nhiêu thực chất là người họ Nguyễn ở Thanh Oai phủ Ứng Thiên.
 |
| Ảnh thờ Tướng công Đào Quang Nhiêu. |
13 tuổi đã được phong chức
Cha ông đương thời giữ chức Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân – Thị vệ sự tại Vệ cấm y, sau được phong thêm Tả đô đốc cánh quân phương Nam, tước Dũng Quận công, là người hiền đức, có nhiều công lao với triều đình nhưng mất sớm (30 tuổi) khi Đào Quang Nhiêu mới 3 tuổi.
Lúc bấy giờ, Tổng Thái giám – Yến Quận công Đào Quang Hoa là cậu ruột ông, rất có thế lực trong triều. Do cha mất sớm vả lại Đào Quang Hoa không có con, nên 9 tuổi, ông được cậu đưa vào nuôi và học trong vương phủ, sau này nhớ ơn cậu nên lấy họ cậu Đào Quang.
Từ bé Đào Quang Nhiêu đã có tướng mạo, tính khí hiên ngang của bậc võ tướng. Do trí tuệ khác thường như người đã trưởng thành nên năm 13 tuổi, ông được vua phong là Chánh đội trưởng Tả đội, có nhiệm vụ trông coi, kiểm tra trướng, không lúc nào rời. Năm sau được giữ chức Quản binh, sắc phong Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân.
Đất nước loạn ly, Trịnh Nguyễn phân tranh, nội chiến tương tàn giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài liên miên khiến dân tình lầm than, đói khổ. Các chúa Trịnh nhiều lần rước vua Lê về Thanh Hóa khi có loạn ở Thăng Long, thậm chí có lần vào tận Nghệ An, Quảng Bình. Tướng quân Đào Quang Nhiêu là người chỉ huy đoàn quân hộ giá nhà vua lúc đi cũng như lúc trở về.
Mua đất lập chợ cho dân
Từ năm 25 đến năm 62 tuổi, ông đã từng đánh dẹp họ Mạc ở Thất Khê, dẹp cuộc nổi loạn của phe phái ly khai ở Hà Nam, tuần thú, bình định trấn Sơn Nam, chinh phạt họ Nguyễn ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình.
Trong năm năm (1655-1660), ông đã lăn lộn lúc ở Nam Đàn, khi ở Thạch Hà, lúc ở Thanh Chương, ngăn chặn không cho chúa Nguyễn đánh ra bắc sông Lam…
Sau những lần dẹp phản loạn, trấn giữ biên giới phía nam, lập được nhiều công lớn, năm 1661, Đào Quang Nhiêu được cử giữ chức Trấn thủ Nghệ An, kiêm giữ châu Bố Chính Quảng Bình.
Theo chính sử, năm 1645, ông được thăng chức đô đốc, tước quận công; năm 1652 Nam quận đô đốc; năm 1657 thiếu phó; năm 1659 phó tướng thiếu úy.
18 năm làm Trấn thủ Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình, ông ổn định đời sống cư dân, giữ yên cho Bắc Hà. Nhà sử học Phan Huy Chú viết: Ông ở trấn 18 năm, chính lệnh nghiêm minh, giặc cướp vắng lặng, biên thùy yên ổn, ông là bậc danh tướng sau đời Trung Hưng.
Theo gia phả họ Nguyễn Gia, có một trận đánh nổi tiếng ở ngay Hà Nội do ông tham gia vào năm 1645. Đó là trận tiễu trừ âm mưu đảo chính của vương tử Phù quận công Trịnh Lịch và Hoa quận công Trịnh Sâm.
Tuy chiến công lẫy lừng nhưng sinh thời, Đào tướng công rất khiêm tốn. Ông nói mình là tướng quân sự nhưng chủ yếu là tướng văn, võ biết rất ít, chủ yếu dùng mưu mẹo, dùng lời ăn tiếng nói, biết tập hợp sức mạnh quân dân mà thắng quân thù.
Do công lao đóng góp của Đào Quang Nhiêu đối với triều đình, với đất nước chủ yếu về mặt quân sự nên ông được xếp hàng danh tướng.
Đào Quang Nhiêu còn gắn bó sâu nặng với quê hương bản quán và dòng họ. Ông đã mua 71 mẫu ruộng chia về các tổng, xã, thôn của huyện Thanh Oai để dân cày cấy gọi là “huệ điền”, mua mảnh đất một mẫu năm sào để lập chợ phiên cho dân làng.
Ông được triều đình nể trọng và dân làng kính yêu, tôn vinh làm phúc thần của địa phương sau khi ông mất.TS Nguyễn Thành Hữu