Mùa nước nổi, miền Tây đầy ắp các loại tôm cá, thả một mẻ lưới sẽ thu được đủ các chủng loại và kích cỡ như: cá chốt, cá linh, cá he, cá lòng tong,…, trong đó nhiều nhất là cá xác.
Cá xác còn có tên gọi khác là cá sát sọc, cá tra xiêm, đây là cá da trơn sống ở môi trường nước ngọt, ở mặt và đáy của thủy vực. Về đặc điểm nhận dạng, phần đầu của cá xác hình dẹp, không co duỗi được, răng hàm nhỏ mịn, râu cằm ngắn, mắt to, phần trán giữa hai mắt cong lồi.
Cá xác là đặc sản miền Tây, trong đó nhiều nhất là ở Cà Mau
Loài cá này sống theo bầy đàn, vào mùa từ tháng 9 cho đến tháng 3 năm sau. Với người dân ở miền Tây, đặc biệt Cà Mau, họ biết được tập tính của từng loài cá dưới sông. Cứ mỗi khi màu nước đầu nguồn sông Tiền, sông Hậu ngả đục là bà con bắt đầu mùa săn cá xác.
"Ngày trước cá xác nhiều vô kể nhưng ít người ăn nên người dân miền Tây thường dùng để ủ mắm hoặc cho lợn ăn. Những bây giờ, cá xác không còn nhiều như trước nữa. Người dân phải chờ đến tháng 9 mới kiếm được mớ cá xác về nấu ăn. Dù cái tên nghe đáng sợ nhưng thịt cá xác thơm ngon, có thể làm thành nhiều món lạ miệng", anh Hoàn (ở Cà Mau) chia sẻ.
Theo anh Hoàn, nếu trước đây đến mùa cá xác bơi theo từng đàn, rất dễ khai thác thì giờ đây nguồn cá trong tự nhiên ít hơn. Nhiều hộ gia đình ở An Giang, Vĩnh Long đã mở rộng mô hình nuôi cá xác thương phẩm để cung ứng ra thị trường. Có thời điểm, giá sỉ cá xác thương phẩm cỡ lớn (khoảng 15con/kg) không dưới 90.000 đồng/kg, cao gấp 3 - 4 lần so với giá cá tra.
Cá xác kho tộ có trong thực đơn của nhiều nhà hàng, quán ăn ở miền Tây sông nước
Trên thị trường, cá xác được bán với giá lên tới 240.000 đồng. Nhiều nhà hàng đưa các món ngon từ cá xác vào thực đơn, và rất được lòng du khách. "Ban đầu khi nghe tên cá xác, nhiều người tỏ ra e ngại nhưng nếu một lần thử loại cá này, bạn sẽ mê mẩn cái vị ngon ngọt của nó, đặc biệt cá xác nấu canh chua vô cùng hấp dẫn", một chủ nhà hàng ở Cà Mau chia sẻ.
Từ cá xác có thể làm thành các món:
Cá xác nấu canh chua
Về miền Tây thì phải thưởng thức món canh chua mới được xem là đến vùng đất này. Thịt cá xác rất thơm nên nấu canh chua rất bắt vị, không sợ tanh.
Cá xác chiên sả ớt
Cá xác chiên xả ớt vừa nhanh gọn vừa bắt miệng. Món này được nhiều nhà hàng ở miền Tây đưa vào thực đơn để đãi du khách gần xa.
Cá xác kho tiêu
Hôm nào nhạt miệng muốn ăn món gì đó mặm mòi thì cá xác kho tiêu là sự lựa chọn phù hợp nhất. Cái vị mặn mòi, thêm cay nồng của tiêu quyện với vị ngọt của thịt cá sẽ đánh thức tất cả các vị giác trong bạn.