Theo tìm hiểu, sá sùng còn có tên gọi khác là đồn đột, chặt khoai, giun biển, địa sâm. Người dân địa phương cho biết sá sùng ở bãi cát thuộc các xã đảo Minh Châu, Quan Lạn của huyện Vân Đồn được đánh giá là ngon thượng hạng.
Loài này thuộc động vật thân mềm, có kích thước nhỏ và dài khoảng 5-10 cm, có con dài hơn thì khoảng 15 - 18cm, không có tim, gan, phổi mà chỉ toàn là cát. Từ tháng 3 đến tháng 7 hàng năm là thời điểm sá sùng vào mùa, người dân nơi đây rủ nhau đi bắt về để ăn và bán ra thị trường.
Sá sùng ở Vân Đồn, Quảng Ninh được đánh giá là ngon nhất
Anh Hải (ở xã đảo Minh Châu) chia sẻ: "Sá sùng thường sinh sống ở các vách đá hoặc dưới đất khi nước thủy triều rút. Nhưng để bắt được chúng phải có kinh nghiệm và thật nhanh tay. Khi bãi triều rút mới dễ tìm thấy các hang hay mắt của sá sùng, sau đó cào hoặc cuốc thật nhanh vì khi có tiếng động nhỏ, chúng sẽ nhanh chóng luồn sâu xuống dưới, nhanh mất dấu".
Sau khi bắt về, người ta lộn ngược con sá sùng để rửa sạch cát, sau đó cấp đông nếu bán sá sùng tươi, hoặc đem phơi, sấy khô để bán loại khô. Trên thị trường, sá sùng tươi được bán với giá 600.000 – 650.000 đồng/kg, loại khô có giá tới 5 triệu đồng/kg.
Với giá vô cùng đắt đỏ, sá sùng được xem là gia vị của người giàu
Anh Hải cho hay, vì sá sùng có giá trị kinh tế cao, bán rất được giá nên mấy năm nay người dân khai thác ồ ạt. Hiện lượng sá sùng trong tự nhiên không còn nhiều, có ngày đi mòn mỏi mới bắt được 1kg, đem về nhà ăn hoặc bán cho nhà hàng. Dịp Tết là thời điểm sá sùng bán chạy nhất, nhiều người đặt mua trước vài tháng để làm quà Tết cho gia đình, đối tác...
"1kg sá sùng tươi làm sạch chỉ được 0,3kg. Làm sạch xong lại mang đi sấy. Khoảng 10kg sá sùng tươi mới được 1kg sá sùng khô. Từ xưa, sá sùng khô đã được coi như một loại mì chính cho vào nồi nước dùng khi nấu bún thang, mì vằn thắn, phở giúp nước có vị ngọt thanh, đậm đà. Ngoài ra, sá sùng còn được nướng lên làm mồi nhậu, ngâm rượu uống", anh Hải nói thêm.
Rao bán sá sùng trên chợ mạng, chị Ngọc Hạnh (ở Hà Nội) cho hay: "Tôi có người quen ở Vân Đồn nên nguồn hàng đảm bảo chất lượng. Loại to nhất tôi bán từ 4-5 triệu, nhỏ nhất chỉ khoảng 2 triệu đồng. Chúng có giá rất đắt nên hầu hết khách chỉ mua một lạng, để trong gian bếp dùng dần. Dịp Tết mới có nhiều khách mua đi biếu.
Thực ra, nghe giá có vẻ cao thế thôi chứ khi nấu ăn ở nhà, một nồi canh tôi chỉ cần cho nửa con sá sùng vào là nước đã ngọt rồi".
Dịp Tết, sá sùng khô được nhiều người săn lùng làm quà biếu
Chị Hạnh nói, hiện nay trên thị trường có nhiều loại sá sùng kém chất lượng trà trộn, bán với giá rẻ hơn. Nếu không cẩn thận, khách dễ mua phải hàng không đảm bảo, khi nấu lên vị nước dùng không được đậm và thơm.
Theo kinh nghiệm của những người khai thác sá sùng lâu năm ở Vân Đồn, khi chọn sá sùng, cần chọn loại mình dày, đều con, màu trắng ngà, sạch cát và có mùi thơm đặc trưng của hải sản. Các loại sá sùng mỏng, trắng tinh dễ bị tẩy trắng; hoặc thân đã chuyển màu xanh nhạt, có lấm tấm trắng là loại đã bị để lâu hoặc bị mốc.