Xá xị còn có tên gọi khác là quế vị, hồi nước, quế đất, tên khoa học là Limnophila rugosa, một loài thực vật có hoa trong họ mã đề. Đây vốn là cây dại mọc ở bìa rừng, bờ ao, bờ ruộng, tỏa mùi thơm tinh dầu đặc trưng rất dễ phân biệt.
Cây này được tìm thấy nhiều ở các quốc gia châu Á như Ấn Độ, Myanmar, Thái Lan, Lào, Indonesia,... Tại Việt Nam, cây xá xị được mọc dại từ Bắc đến Nam, trong đó nổi tiếng nhất là ở Tây Ninh.
Xá xị vốn là cây mọc hoang dại ở bìa rừng, bờ sông
Với mùi tinh dầu đặc trưng và vị cay nồng, xá xị được sử dụng như một loại rau gia vị ăn kèm với các món bánh tráng Trảng Bàng, bánh xèo và các món cuốn ở miền Tây. Loại rau dại này còn được dùng để làm món ngao hấp xá xị, thịt bò sốt xá xị, tôm cuốn xá xị, cá nướng xá xị, các món lẩu gà, các món gỏi…
Từ thứ rau mọc dại, giờ đây xá xị thành đặc sản nổi tiếng, có mặt trong các nhà hàng quán ăn. Trên thị trường, rau xá xị có giá khoảng 80.000-100.000 đồng/kg.
"Những ai từng ăn rau xá xị chắc chắn sẽ mê mẩn hương vị của nó. Rau này rất thơm, chỉ cần cho vài lá vào là món ăn dậy mùi vô cùng hấp dẫn. Mình thích nhất là món lẩu gà lá xá xị và bánh tráng ăn kèm rau xá xị. Đặc biệt, xá xị còn thu hái để chiết xuất tinh dầu vì chúng có mùi giống húng quế và hồi. Bây giờ nhiều người trồng rau xá xị để bán nên nguồn cung dồi dào, trên chợ mạng hay ở các chợ truyền thống đều có bán loại rau này để phục vụ khách", bạn Ngọc Anh (ở An Giang) chia sẻ.
Cây rau này có mùi tinh dầu rất thơm, vị cay nhẹ, là nguyên liệu cho nhiều món ăn ngon
Chị Loan (ở Củ Chi, TP.HCM) cho biết rau xá xị trồng một lần có thể thu hái trong nhiều năm. Cây này chỉ vất vả khi mới trồng, phải tưới nước và làm cỏ thường xuyên, rồi sau đó cứ túc tắc hái lá bán cho thương lái. Vào tháng 4, tháng 5 trong năm là thời điểm giá rau xá xị bước vào cao điểm, bán được giá hơn so với những tháng khác trong năm.
"Khoảng 3 tháng trồng cây bắt đầu cho thu hoạch lứa đầu tiên. Một điểm cần lưu ý là không được ép cắt rau sớm, phải chờ khi rau đúng lứa mới cắt bán để gốc rau đủ mạnh, phát triển tốt cho đợt sau và lâu dài", chị Loan chia sẻ kinh nghiệm.
Ở thành phố, nhiều chị em còn mua cây giống để trồng ở ban công. Cây vừa tỏa mùi thơm lại tiện cho việc sử dụng khi nấu ăn. "Mình có trồng 3 chậu xá xị ở ban công. Đây vốn là cây mọc dại nên dễ thích nghi với môi trường sống, dễ chăm sóc. Thích nhất là khi cần, chỉ hái vài lá cho vào nồi canh chua hay hái lá ăn kèm với các món luộc".
Rau xá xị làm các món nướng giúp cho món ăn dậy mùi thơm hấp dẫn
Không chỉ là thứ rau rừng đặc sản làm tăng thêm hương vị cho món ăn, rau xá xị còn có tác dụng chữa bệnh trong y học dân gian và y học cổ truyền vì mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe.