Bệnh ngủ do nhiễm trùng roi (Sleeping sickness) là một căn bệnh đặc hữu của vùng Sahara châu Phi. Nó được gây ra bởi con trùng roi đơn bào Trypanosoma brucei tồn tại trong 2 phân loài có hình thái giống hệt nhau: Trypanosoma brucei rhodesiense (Đông Phi hay trypanosomiasis Rhodesian) và Trypanosoma brucei gambiense (T brucei).
Cả hai ký sinh trùng này đều truyền qua người qua vết cắn của ruồi Glossina bị nhiễm bệnh. Loài ruồi này được tìm thấy rất nhiều ở châu Phi.
 |
| Trypanosoma vào ruồi và lây lan qua người. |
Bệnh Sleeping sickness đe dọa hàng triệu người trên thế giới. Năm 1986, ước tính khoảng 70 triệu người sống ở các khu vực truyền bệnh có thể nhiễm bệnh dễ dàng. Trong năm 1998, gần 300 trường hợp không thể điều trị.
Triệu chứng bệnh ngủ này là sốt liên tục, phát ban và sưng hạch. Đáng chú ý là, những người mắc bệnh này có thể phát triển các bệnh thần kinh trung ương một cách nhanh chóng, chỉ trong vài tuần đến 1 tháng. Các biểu hiện của thay đổi thần kinh trung ương bao gồm: ban ngày buồn ngủ, mất ngủ ban đêm, và kết quả là hôn mê nặng dẫn đến tử vong nếu không được điều trị.
Chu kỳ hoạt động của loài ký sinh trùng T brucei bắt đầu từ khi ruồi ăn phải nó ở hồ nước bẩn, sau đó nó sẽ có khoảng thời gian 2-3 tuần sinh sôi trong ruột ruồi và chuyển đến tuyến nước bọt để lây sang động vật hoặc người.
 |
| Hình ảnh trùng roi dưới kính hiển vi. |
Khi vào đến cơ thể người, ấu trùng này sẽ tạo ra các phản ứng miễn dịch góp phần tạo thành độc tính parasite gây ra các bệnh lý xảy ra trong máu, tim và hệ thống thần kinh trung ương. Sau đó sẽ gây ra các phản ứng mẫn cảm trên da là nổi mề đay, ngứa và sưng phù mặt. Có khi mức tế bào lympho trong lá lách và các hạch bạch huyết bị nhiễm ký sinh trùng dẫn đến xơ gan, song trường hợp này hiếm.
Đối với bệnh do ký sinh trùng Đông Phi (Đông Phi trypanosomiasis), toàn bộ tim bị viêm và ảnh hưởng nặng. Tất cả lớp tế bào cơ tim đều bị thứ phát sau khi có thâm nhiễm tế bào lan rộng và xơ hóa xuất hiện. Lúc này, việc rối loạn nhịp tim (arrhythmia) hoặc suy tim có thể dẫn đến tử vong trước khi có biến chứng liên quan đến các triệu chứng ở hệ thần kinh trung ương. Các vấn đề ở hệ thần kinh trung ương bao gồm sự thâm nhiễm quanh mạch máu (perivascular infiltration) vào tận đến mô của não và tủy sống, dẫn đến bệnh lý viêm não màng não với biểu hiện phù, xuất huyết và các tổn thương mô.
Xuất hiện ca nhiễm trùng roi Trypanosoma evansi đầu tiên ở Việt Nam
Nữ bệnh nhân 38 tuổi nhiễm trùng roi Trypanosoma evansi, điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM.
Bệnh nhân cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai trong tình trạng sốt kéo dài 18 ngày, nhức đầu, ớn lạnh, đau 2 khớp gối. Bệnh nhân được chẩn đoán sốt kéo dài chưa rõ nguyên nhân, theo dõi nhiễm giun chỉ. Một ngày sau chị được chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới.
Theo các chuyên gia, đây là ca Trypanosoma evansi gây bệnh trên người đầu tiên ở Việt Nam được báo cáo. Hiện Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới tiếp tục phối hợp với các chuyên gia Đại học Oxford (Anh) và bác sĩ chuyên về y tế dự phòng, thú y tiến hành nghiên cứu về trường hợp hiếm gặp này.