Quyền năng thầy bói một thời
Dự đoán trước số mệnh, tương lai luôn là điều tò mò, có sức cuốn hút con người. Có lẽ đó là lý do khiến bói toán song hành cuộc sống của con người từ thời xa xưa. Ở La Mã, ngay từ buổi khởi thủy, hội đoàn thầy bói được thành lập theo quyết định của vua Numa. Thế nhưng việc bói toán căn cứ vào đường bay của chim, của sao chổi và các hiện tượng khí quyển… thì đã có nguồn gốc cổ xưa hơn nữa.
Có thời kỳ, người ta gọi
thầy bói là các “thầy augure” (augure chỉ khả năng tăng trưởng) và chỉ có những augure là những người duy nhất được phép diễn giải ý chí của thần linh. Các thầy augure nhân danh nhà nước, căn cứ vào xem xét đường bay của chim, quan sát những con gà được cúng và những tia chớp trên trời để trả lời “có” hoặc “không” cho một câu hỏi quan viên nhà nước đưa ra trong một lễ thức nghiêm ngặt. Lời phán quyết của thầy là bất khả kháng, quyền lực của ông ta đủ để bãi miễn một trận đánh, một cuộc bầu cử...
 |
Ảnh minh họa: Internet.
|
Các augure thường mặc áo dài màu đỏ, đầu đội vòng miện, tay cầm trượng giải triệu sư, đứng và quan sát trời. Thầy augure thường dùng cái gậy nhỏ uốn cong để khoanh không gian trên trời, nơi chim sẽ bay lượn. Ông ta vẽ một hình vuông, hình đền thờ, mà con chim bói sẽ bay vào đấy. Không ai có thể tước đoạt những đặc quyền thiêng liêng của một augure, ông ta giữ chúng suốt đời.
Khoa học hiện đại phát triển đã lý giải nhiều hiện tượng
thần bí với những nghiên cứu, minh chứng thuyết phục cũng là lúc những vị thầy bói không còn giữ quyền năng tối cao. Đến nay, ở cả phương Đông và phương Tây, bói toán không phải nghề được pháp luật thừa nhận nhưng vẫn còn tồn tại dưới nhiều hình thức. Thậm chí, vẫn có không ít người tin sâu sắc vào những dự đoán của thầy bói.
Thầy bói luôn nói đúng, vì sao?
Có một câu truyện ngụ ngôn hài hước nổi tiếng thế giới kể về một cô gái trẻ đến nhờ thầy bói xem
vận mệnh của mình. Sau khi quan sát hồi lâu, ông thầy bói nói với cô gái: “Trên đùi cô mọc ba nốt ruồi đen, đấy là dấu hiệu cho biết cô sẽ có ba người tình. Đùi phải cô xăm chữ K, bụng cô còn có một vết sẹo”. Cô gái tỏ ra bất ngờ: “Thầy thánh thật! Sao thầy lại biết những việc ấy?”. Thầy bói điềm nhiên: “Lần sau cô đừng mặc váy ngắn thế!”.
Hay, ở Việt Nam cũng có nhiều câu ca dao nói về nghề bói toán như: “Số cô chẳng giàu thì nghèo/ Ngày ba mươi tết thị treo trong nhà/ Số cô có mẹ có cha/ Mẹ cô đàn bà, cha cô đàn ông/ Số cô có vợ có chồng/ Sinh con đầu lòng chẳng gái thì trai”…
 |
| Hầu hết các hình thức bói toán thường đưa ra những dự báo chung chung nên nhiều người tin là chính xác. Ảnh minh họa: Internet. |
Những câu chuyện, câu ca dao hài hước trên cũng là một vài minh chứng rằng, hầu hết các hình thức
bói toán thường đưa ra những dự báo chung chung nên nhiều người tin là chính xác. Năm 1992, nhà vật lý Geoffrey Dean đúc kết ra 10 nguyên lý và 26 kỹ thuật dự báo của các nhà chiêm tinh, và sách “Bí ẩn của nhân loại” có ghi lại một số “kỹ thuật” thầy bói thường sử dụng nhiều nhất.
Trong đó có nhắc tới hiệu ứng Barnum, hay chính là việc người ta rất dễ dàng tiếp nhận những thông báo mơ hồ, chung chung. Hiệu ứng này được đặt tên theo các màn xiếc của P.T. Barnum. Năm 1949, một giáo sư tâm lý đưa ra một mô tả nhân cách tổng quát đến mức mọi sinh viên đều nhận đó là của chính mình, kiểu như: “bạn có xu hướng phê phán bản thân” hay “bạn thích một chút thay đổi”...
Ngôn ngữ cơ thể hay còn gọi là “đọc nguội” cũng là một kỹ thuật quan trọng và phổ biến với các thầy bói. Nắm bắt được ngôn ngữ của cơ thể, bạn có thể “nhìn thấu” được người khác và làm tốt việc chuyển giao thông điệp chính xác đến với họ. Thầy bói thường là những người rất thông thạo “kỹ thuật lấy tin” này.
Thứ ba là hiệu ứng Tiến sĩ Fox, nghĩa là con người bị lừa bằng khoa học và sự hài hước. Khi cảm thấy ở trong một môi trường giàu trí tuệ, và tin rằng đang được nghe một người am hiểu vấn đề nói, ta sẽ thỏa mãn mà không để ý rằng, thực ra quan điểm đó chưa hẳn đã đúng. Năm 1947, ba nhà giáo dùng một người đóng vai “tiến sĩ Fox” thuyết giảng về Lý thuyết trò chơi trong toán học, ứng dụng trong giảng dạy vật lý trước 55 nhà tâm thần học, tâm lý học, giảng viên, quan chức trường phổ thông và nhà hoạt động xã hội. Khi điền phiếu thăm dò, 42 người cho rằng, bài giảng được tổ chức tốt, nhiều minh họa và kích thích tư duy. Hầu hết cử tọa đều muốn nghe thêm về chủ đề này mà không ai hay biết đó chỉ là một trò lừa gạt.
Thứ tư là hiệu ứng vầng hào quang, hay chính là tầm quan trọng của ấn tượng ban đầu. Con người thường có xu hướng tin tưởng những thầy bói có tính cách nồng nhiệt hơn lạnh lùng, tự chủ, áo quần tươm tất… và giới bói toán hiểu rõ quy tắc này.
 |
| Trong trường hợp thầy bói đưa ra 2
dự báo đúng và 8 dự báo sai, người ta say sưa kể cho người khác nghe về
2 dự đoán“đúng một cách kỳ lạ”. Ảnh minh họa: Internet. |
Các thầy bói cũng hiểu rõ quy luật vàng của tâm lý học, đó là tưởng quan ảo, hay tin tưởng là sẽ thấy. Nghĩa là từ vô số sự kiện đã xảy ra trong cuộc đời, con người sẽ thấy một vài sự kiện phù hợp với dự báo của ông thầy bói mà họ thích. Thêm vào đó, vì những dự báo rất chung chung nên thầy bói rất ít khi sai lầm. Trong tình huống nói sai, họ có sẵn những cách biện minh kiểu, thừa nhận chưa hiểu hết thiên cơ.
Rất ít người đi xem bói mà lại hy vọng thầy bói nói sai. Ước vọng muốn tin của những người đi xem bói lại trở thành vũ khí lợi hại đối với thầy bói. Geoffrey Dean gọi đây là hiệu ứng giả dược (placebo). Nghĩa là nếu người ta nghĩ nó tốt thì nó sẽ tốt và khi thầy bói sai, người ta sẵn sàng cung cấp những ám hiệu để giúp họ hiệu chỉnh.
Trong trường hợp thầy bói đưa ra 2 dự báo đúng và 8 dự báo sai, người ta say sưa kể cho người khác nghe về 2 dự báo “đúng một cách kỳ lạ”, mà quên mất rằng, độ chính xác chỉ là 20%. Đây được gọi là ký ức chọn lọc, hay phản ánh hiện thực, người ta thường chỉ ghi nhớ những gì muốn nhớ. Các nhà nghiên cứu cho rằng, trên thực tế, nhiều khi đoán mò cũng đạt độ chính xác tới 50-70%.
Và, thêm một kỹ thuật quan trọng liên quan tới hiệu ứng mong ước, hay là những dự báo càng đẹp thì càng dễ được chấp nhận. Giới bói toán hiểu rõ điều này nên thường đưa ra các dự báo dễ chịu. Khi được thầy bói “phán như thánh” rằng ta tài giỏi, thông minh, sáng tạo, thăng tiến nhanh, hậu vận phú quý… thì thật hiếm người không muốn tin vào những điều tốt đẹp ấy.
Cuối cùng, không thể không nhắc tới một kỹ thuật thô sơ nhưng được hầu hết các thầy bói đều sử dụng mà Dean gọi là đọc nóng. Những người đi xem bói vài lần, hẳn từng phải xếp hàng dài đăng ký, nhưng đến lúc được gặp thì vị thầy bói tỏ ra quá mệt mỏi do đã xem cho quá nhiều người. Ông ta hẹn bạn vào tuần sau, và đúng hẹn, gặp bạn ông ta sẽ niềm nở, đọc ào ào hoàn cảnh, thậm chí góc nhà, vườn nhà bạn có đồ vật gì mà thậm chí bạn còn không để ý. Người đến xem giật mình vì tính chuẩn xác bất ngờ đó mà không biết rằng, đã có “thám tử” kín đáo bám theo bạn trong lần hẹn trước.
TIN BÀI LIÊN QUAN:
BÀI ĐANG ĐỌC NHIỀU: