Trong lịch sử Việt Nam, nhiều nữ tướng dũng mãnh trên sa trường nhưng đóng giả thành nam nhi để ra trận thì chỉ có bà Nguyễn Thị Bành. Đây là nữ tướng nổi tiếng trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, vợ của Nguyễn Chích - khai quốc công thần hàng đầu của nhà Hậu Lê.
Giả trai tòng quân đánh giặc
Theo Việt Nam sử lược, Nguyễn Chích (1382-1448) quê ở thôn Vạn Lộc, huyện Đông Sơn, châu Ái (Đông Sơn, Thanh Hóa ngày nay).
Văn bia quốc triều tả mệnh công thần cho biết ông mồ côi cả cha lẫn mẹ từ nhỏ, tính hiền lành, trung thực, ít nói, có chí lớn. Năm 25 tuổi, ông dựng cờ khởi nghĩa chống quân Minh xâm lược ở Hoàng Nghiêu (Thanh Hóa).
 |
| Tranh minh hoạ nữ tướng Nguyễn Thị Bành đã giả trai, quyết ra trận đánh giặc Minh xâm lược. |
Trong số các cuộc khởi nghĩa chống quân Minh thời kỳ này, cuộc khởi nghĩa do Nguyễn Chích lãnh đạo có quy mô lớn. Dựa vào địa hình hiểm trở, gồm những vách núi dựng đứng, Nguyễn Chích đã nhiều lần đẩy lùi các cuộc tấn công của quân Minh.
Để củng cố sức mạnh, mở rộng căn cứ khởi nghĩa, Nguyễn Chích tăng cường tuyển chọn quân sĩ. Trong một lần như thế, ông đã gặp nữ tướng Nguyễn Thị Bành.
Một hôm, ông ở trong doanh trại thì nghe nghĩa binh báo có chàng trai trẻ tuổi xin gặp chủ tướng. Khi đối mặt, Nguyễn Chích thấy dáng người này nhỏ nhắn, thư sinh “trói gà không chặt”. Ông cất tiếng hỏi: "Anh có tài năng gì, vì sao lại tìm đến đây?".
Tráng sĩ đáp bằng giọng nói nhỏ nhẹ nhưng cương quyết: “Tôi học võ từ nhỏ, nay vì căm thù giặc nên đến xin đầu quân”. Nguyễn Chích liền nói: “Anh hãy trổ tài cho ta xem”.
Ông mời người lạ mặt ra ngoài tỉ thí võ với một bộ tướng của mình. Trong chốc lát, “tráng sĩ” đánh ngã bộ hạ của Nguyễn Chích. Sau đó, lần lượt những tướng khác bị hạ, cả doanh trại đều kinh ngạc, khâm phục. Nguyễn Chích vui mừng, thu nhận nhân tài vào đội quân của mình.
Qua chứng kiến sinh hoạt hàng ngày, ông để ý tráng sĩ kia có cử chỉ và thói quen sinh hoạt khác hẳn với mọi người. Dáng vẻ thùy mị, khuôn mặt, làn da, vóc dáng, đi đứng, bàn tay… giống như con gái.
Nguyễn Chích cho tổ chức một cuộc thi đấu vật, ai cũng phải tham dự. Bị đưa vào thế bí, “tráng sĩ” lúc đầu tìm cách từ chối khéo. Trước mệnh lệnh, sự thúc ép của binh tướng, người này buộc phải thú nhận với Nguyễn Chích rằng mình là gái giả trai, tên thật Nguyễn Thị Bành.
Sát cánh bên chồng trong mọi hoàn cảnh
Phát hiện nữ tướng Nguyễn Thị Bành gạt mình, nhưng mến mộ tài năng và ý chí của nàng, Nguyễn Chích vẫn giữ lại. Tình yêu nảy nở, ông cưới bà làm vợ và phong làm phó tướng.
Từ nhỏ, Nguyễn Chích đã được bố truyền nghề nên ông có biệt tài nuôi chim bồ câu rất giỏi. Nguyễn Thị Bành cũng trở thành trợ thủ đắc lực cho chồng huấn luyện đội quân chim bồ câu. Đây cũng được xem là đội quân kỳ lạ trong lịch sử.
Khi Trương Phụ đem đại quân bao vây, quyết san bằng căn cứ Hoàng Nghiêu, bà Nguyễn Thị Bành cùng chồng chỉ huy binh sĩ đánh tan quân địch. Trong trận ấy, nữ tướng cùng chồng chỉ huy một cánh quân tiến đánh trại quân Minh, diệt nhiều quân địch.
Có lần, tướng Minh là Lương Nhữ Hốt cho quân bao vây nghĩa quân Hoàng Nghiêu trên núi dài ngày, cắt con đường viện binh, ép Nguyễn Chích phải đầu hàng.
Nhận được tin chồng đang bị bao vây, phó tướng Nguyễn Thị Bành đang ở quê nhà, liền đến các làng xã tập hợp khoảng 60 trai tráng, mang nhiều cờ cùng gươm dao, đến đêm thì tiến vào căn cứ, vừa đi vừa dẫm chân rầm rập.
Dưới ánh sao đêm, quân Minh quan sát thấy đội quân cờ xí rợp trời, bước đi dồn dập rung chuyển mặt đất, tưởng như có đại quân. Lương Nhữ Hốt hoảng sợ, nghĩ rằng có cánh quân khởi nghĩa khác, phối hợp trong đánh ra, ngoài đánh vào nên vội vàng bỏ chạy tán loạn.
Sau này, khi gia nhập nghĩa quân Lam Sơn, vợ chồng Nguyễn Chích đã mang đội quân bồ câu theo để truyền tin. Nhiều lần nghĩa quân Lam Sơn bị vây khốn. “Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần / Lúc Khôi Huyện quân không còn một đội”, thức ăn cạn kiệt thì cũng chính đội quân bồ câu của vợ chồng Nguyễn Chích đã mang thư truyền tin để ứng cứu lẫn nhau.
Sau những chiến công đó, Lê Lợi khen ngợi vợ chồng Nguyễn Chích, tự thân trao thóc tẩm mật cho nữ tướng Nguyễn Thị Bành để cho bồ câu ăn, ghi nhận công lao.
Trong suốt cuộc đời mình, bà Nguyễn Thị Bành là người vợ hết lòng vì chồng, sát cánh cùng Nguyễn Chích trong mọi hoàn cảnh. Sau khi nhà Lê thành lập, có những lúc Nguyễn Chích gặp bất lợi trên quan trường, bị phế truất, bà động viên, an ủi, sát cánh cùng chồng vượt qua khó khăn.