Theo tài liệu thu thập của PV Báo Tri thức và Cuộc sống, một trong những nguyên tắc cơ bản và quan trọng nhất của hoạt động đấu thầu là bảo đảm tính cạnh tranh, được quy định rõ tại Điều 6 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15. Tuy nhiên, khi xem xét kỹ lưỡng hồ sơ các gói thầu mà Công ty Cổ phần Sản xuất-Thương mại và Dịch vụ Hoàn Châu (Công ty Hoàn Châu) đã tham gia và trúng thầu, đặc biệt trong năm 2025, những dấu hiệu về sự cạnh tranh hạn chế xuất hiện khá rõ nét.

Gói thầu 73 tỷ đồng và cuộc đấu "tay đôi"

Một ví dụ điển hình cho sự cạnh tranh hạn chế là gói thầu "Thiết bị y tế" do Sở Y tế tỉnh Khánh Hòa làm chủ đầu tư (Mã E-TBMT: IB2500359344). Gói thầu này có giá trị lớn, lên tới 73.103.370.000 đồng và được tổ chức theo hình thức đấu thầu rộng rãi qua mạng, vốn là hình thức nhằm tối đa hóa sự cạnh tranh.

Tuy nhiên, biên bản mở thầu ngày 10/09/2025 cho thấy, chỉ có 2 nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu là Liên danh Hoàn Châu - Anh Khoa và Công ty Cổ phần trang thiết bị và Vật tư Y tế Hà Nội.

Kết quả, Liên danh Hoàn Châu - Anh Khoa đã trúng thầu với giá 72.995.000.000 đồng, đạt tỷ lệ tiết kiệm chỉ 0,15%. Theo Báo cáo đánh giá E-HSDT số 21/2025/BCĐG-YTVN, cả hai nhà thầu đều vượt qua bước đánh giá về kỹ thuật.

Việc một gói thầu mua sắm thiết bị y tế quy mô hơn 73 tỷ đồng, được thông báo rộng rãi trên toàn quốc nhưng chỉ thu hút được 2 nhà thầu tham gia là một hiện tượng bất thường trên thị trường. Điều này khiến dư luận đặt câu hỏi về quá trình xây dựng hồ sơ mời thầu (HSMT).

Liệu các tiêu chí kỹ thuật, yêu cầu về năng lực kinh nghiệm có quá khắt khe hoặc có những điều kiện đặc thù nào đó khiến các nhà thầu tiềm năng khác không thể tham gia? Phải chăng HSMT đã vô tình hoặc cố ý tạo ra rào cản, dẫn đến sự cạnh tranh không bình đẳng?

Khoản 3, Điều 44 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 quy định rất rõ: "Hồ sơ mời thầu không được nêu bất cứ điều kiện nào nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng". Thực tế tại gói thầu này cần được các cơ quan chức năng và chủ đầu tư xem xét, đối chiếu lại để đảm bảo quy định của pháp luật được thực thi nghiêm túc.

Liên tiếp những gói thầu "một mình một ngựa" về đích

Tình trạng cạnh tranh hạn chế còn phổ biến hơn ở các gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn như bảo trì, sửa chữa, thay thế linh kiện. Đáng nói là nhiều gói thầu trong số này được tổ chức theo hình thức Đấu thầu rộng rãi nhưng cuối cùng chỉ có Công ty Hoàn Châu tham dự và trúng thầu.

Điển hình là "Gói thầu số: 25/2025/PTV: Bảo trì hệ thống chụp mạch máu số hóa xóa nền (DSA) tại Bệnh viện Đa khoa Phú Yên", do Bệnh viện đa khoa Phú Yên mời thầu. Mặc dù áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, nhưng dữ liệu cho thấy Công ty Hoàn Châu là nhà thầu duy nhất nộp hồ sơ. Kết quả, công ty trúng thầu với giá 629.000.000 đồng (ngày phê duyệt 22/09/2025).

Tương tự, tại gói thầu "Bảo trì hệ thống CT Scanner 128 lát cắt" do Bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Phước mời thầu (hình thức chào hàng cạnh tranh). Công ty Hoàn Châu cũng là nhà thầu duy nhất tham dự và trúng thầu với giá 475.000.000 đồng (ngày phê duyệt 27/06/2025).

Tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Sóc Trăng, tình hình cũng không khác biệt. Gói thầu số 01: Sửa chữa, thay thế linh kiện Hệ thống CT Scanner 128 lát (trị giá 5.196.000.000 đồng) và Gói thầu số 02: Sửa chữa, thay thế linh kiện Hệ thống máy chụp mạch máu xóa nền (trị giá 1.686.000.000 đồng), đều được tổ chức đấu thầu rộng rãi. Tuy nhiên, cả hai gói thầu này cũng chỉ ghi nhận sự tham gia của Công ty Hoàn Châu và doanh nghiệp này đã trúng thầu (ngày phê duyệt 08/05/2025).

Một loạt các gói thầu khác cũng diễn ra kịch bản tương tự tại Bệnh viện đa khoa Tỉnh Khánh Hòa. Gói "Kiểm tra, bảo trì, bảo dưỡng Hệ thống máy chụp cắt lớp vi tính..." (485,2 triệu đồng) và gói "Bảo trì, bảo dưỡng Hệ thống chụp mạch máu số hoá xoá nền..." (679 triệu đồng) đều là đấu thầu rộng rãi nhưng chỉ có Công ty Hoàn Châu tham dự.

Dấu hỏi về tính cạnh tranh thực chất và hệ quả

Theo quy định tại Điều 21 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, đấu thầu rộng rãi là hình thức lựa chọn nhà thầu không hạn chế số lượng nhà thầu tham dự. Việc các gói thầu đấu thầu rộng rãi nhưng lại chỉ có một nhà thầu tham gia là một chỉ dấu quan trọng cho thấy sự bất thường trong công tác tổ chức lựa chọn nhà thầu.

Trong lĩnh vực bảo trì, sửa chữa thiết bị y tế chuyên dụng, đôi khi việc chỉ có một nhà thầu tham gia có thể do yếu tố độc quyền. Tuy nhiên, nếu tình trạng này diễn ra một cách thường xuyên tại nhiều chủ đầu tư khác nhau với cùng một nhà thầu trúng thầu lại đặt ra câu hỏi lớn về tính minh bạch và khách quan trong việc xây dựng yêu cầu của hồ sơ mời thầu.

Hậu quả trực tiếp của việc thiếu cạnh tranh là hiệu quả kinh tế của gói thầu khó được đảm bảo. Tỷ lệ tiết kiệm tại các gói thầu này thường rất thấp hoặc bằng không, gây lãng phí tiềm tàng cho ngân sách nhà nước. Hơn nữa, việc thiếu sự cạnh tranh thực chất còn tiềm ẩn nguy cơ tiêu cực, thiếu minh bạch trong việc sử dụng vốn đầu tư công.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.

[Kỳ 4:] Đấu thầu thiết bị y tế: Để không còn những gói thầu tiết kiệm 0%