Chuyến đi của phóng viên BBC
Rupert Anthony Wingfield-Hayes là phóng viên kỳ cựu của BBC làm việc ở Tokyo. Anh vừa thực hiện chuyến đi trên tàu cá của ngư dân Philippines đến Trường Sa với mục tiêu xác minh cáo buộc gần đây của quốc tế cho rằng, Trung Quốc đang đào đắp, cải tạo thực địa ở các bãi đá ngầm trên Biển Đông.
Sau đây là một phần bài viết "Xưởng chế tạo đảo của Trung Quốc" của ông, kết quả chuyến đi của Rupert Anthony Wingfield-Hayes.
Con tàu chồm lên chồm xuống và lắc lư từ bên này qua bên kia trong cơn sóng mạnh. Tiếng ồn của động cơ lớn chạy bằng dầu diesel, ngay dưới sàn, đang nện vào đầu tôi.
Mũi của tôi đầy mùi cá khô và mùi khói dầu diesel, chiếc áo phông dính chặt vào ngực tôi đang đầy mồ hôi. Một giấc ngủ đủ giấc là không thể.
Đã hơn 40 tiếng như vậy trôi qua. Chiếc thuyền cá bằng gỗ của chúng tôi đang bập bềnh trôi qua Biển Đông. Hầu hết thời gian chúng tôi gần như không vượt quá tốc độ đi bộ.
Tôi nhìn chăm chú vào những con sóng cuộn vô tận. Trên đường chân trời bầu trời đã trở tối và đe dọa. Sau đó, mắt tôi thấy cái gì đó đang dựng đứng trên những con sóng. Nó giống như một bệ khoan dầu hoặc khí gas. Nó đang làm gì ở đây?
 |
| Hình ảnh Trung Quốc đang xây dựng trái phép ở đảo Gạc Ma do phóng viên Wingfield-Hayes ghi lại. |
Khi chúng tôi tiến lại gần hơn, bên phải tôi, tôi chắc chắn tôi có thể nhìn thấy một cái gì đó được quây rào và cát bên cạnh cái bệ. ''Nó trông như đất liền!'' tôi nói. Không thể nào.
Tôi nhìn vào hệ thống định vị toàn cầu (GPS) của tôi. Không có đất liền được đánh dấu ở bất cứ nơi nào gần đây, chỉ có một dải đá ngầm chìm của quần đảo Trường Sa. Nhưng mắt tôi đang không đánh lừa tôi. Cách xa một vài cây số, bây giờ tôi có thể thấy rõ hình dáng của một hòn đảo.
''Nơi này được gọi là gì?'' tôi hỏi viên thuyền trưởng người Philippines.
“Gaven Reef (đá Ga Ven-pv),'' anh ta nói.
''Lại gần hơn!'' Tôi hét lên trong tiếng ồn ào của động cơ.
Anh ta rẽ thuyền thẳng hướng hòn đảo nhỏ. Nhưng những đám mây đen đang kéo đến rất nhanh. Một lúc sau chúng tôi bị bao lấy. Nước trút xuống mái tàu như thác. Hòn đảo nhỏ biến mất.
''Cơn mưa sẽ kéo dài bao lâu?'' tôi hỏi viên thuyền trưởng.
''Bốn hoặc năm giờ, có thể lâu hơn,'' anh ta nói.
Tim tôi lặng đi. Cả thời gian này, cả con đường này, chỉ bị đánh bại bởi thời tiết. Nhưng tôi biết tôi đã nhìn thấy nó, một hòn đảo chỉ một vài tuần trước đây đã không có - thậm chí viên thuyền trưởng chưa bao giờ thấy nó trước đó.
Thuyền trưởng quay tàu trở lại hành trình cũ của chúng tôi- hướng nam, trong cơn mưa. Chúng tôi tiếp tục hành trình. Những con sóng ngày một lớn hơn. Sau bốn tiếng, cơn mưa bắt đầu rút. Phía trước tôi có thể nhìn thấy một hòn đảo khác.
Tôi đang mong đợi điều này. Chỗ này được gọi là Johnson South Reef (tên tiếng Anh của đá Gạc Ma-pv). Hệ thống định vị toàn cầu của tôi một lần nữa không cho thấy đất liền, chỉ một bãi đá ngầm.
Nhưng tôi đã nhìn thấy những hình ảnh trên không của nơi này được chụp bởi hải quân Philippines. Chúng cho thấy công việc cải tạo đất khổng lồ Trung Quốc đang làm ở đây kể từ tháng 1/2014. Hàng triệu tấn đá và cát đã được nạo vét lên từ đáy biển và bơm vào đá ngầm để tạo thành vùng đất mới.
Dọc theo bờ biển mới, tôi có thể thấy các đội xây dựng đang xây một bức tường biển. Có các xe tải bơm xi măng, các cần trục, các ống thép lớn, và tia sáng của các đèn hàn.
Trên đỉnh của một lô cốt bê tông trắng, một người lính đang đứng quan sát chúng tôi qua ống nhòm. Tôi thúc giục viên thuyền trưởng tiến lại gần hơn, nhưng một loạt pháo sáng nổ trên bầu trời - đó là một lời cảnh báo của Trung Quốc.
Sự xuất hiện của những hòn đảo mới này diễn ra đột ngột và là một động thái mới đáng kể trong cuộc đấu tranh lãnh thổ lâu dài trên Biển Đông.
Vào đầu năm 2014, sự hiện diện của Trung Quốc tại quần đảo Trường Sa bao gồm một số ít các tiền đồn, một loạt các lô cốt bê tông được xây dựng ở trên đỉnh các đảo san hô vòng. Bây giờ Trung Quốc đang xây dựng các đảo mới trọng yếu trên năm đá ngầm khác nhau.
Chúng tôi là những nhà báo phương Tây đầu tiên nhìn thấy tận mắt một vài công trình này và có dẫn chứng bằng tư liệu trên máy ảnh.
Trên một trong số những hòn đảo mới này, có lẽ là Gạc Ma, Trung Quốc dường như đang chuẩn bị xây một căn cứ đáp máy bay với một đường băng bê tông đủ dài cho máy bay chiến đấu cất và hạ cánh.
Các kế hoạch được công bố trên trang web của Tổng công ty Đóng tàu Nhà nước Trung Quốc được cho là để thể hiện thiết kế đề xuất.
Việc xây dựng đảo của Trung Quốc nhằm giải quyết thâm hụt nghiêm trọng. Bắc Kinh chỉ kiểm soát Gạc Ma năm 1988 bằng cách xâm chiếm trái phép của Việt Nam khiến 70 thủy thủ Việt Nam thiệt mạng.
Đến thời điểm hiện tại, Bắc Kinh quyết định đã đến lúc đi tiếp, để khẳng định yêu sách của mình và để hỗ trợ yêu sách đó bằng cách tạo nhiều chứng cớ trên mặt đất - một chuỗi các căn cứ trên đảo và một tàu sân bay không thể chìm, ngay giữa Biển Đông.
Trung Quốc nói gì về việc xây đảo?
Tờ Diplomat ngày 10-9 dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose cáo buộc những đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông là “quá đáng và không tuân thủ luật pháp quốc tế”.
 |
| Trung Quốc cải tạo Gạc Ma, ảnh do Hải quân Philippines chụp. |
Ông Jose cũng cáo buộc Trung Quốc đang cố làm thay đổi hiện trạng ở biển Đông nhằm củng cố các tuyên bố chủ quyền của mình trước khi tòa án quốc tế đưa ra quyết định về vụ kiện của Manila.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh đáp lại rằng những hoạt động của Trung Quốc tại các đảo và bãi đá ở quần đảo Trường Sa là nằm trong vùng chủ quyền của nước này và “hoàn toàn hợp pháp”.
Bà Hoa còn cho rằng “mục đích xây dựng trên các đảo này là nhằm cải thiện điều kiện sinh sống và làm việc cho người dân Trung Quốc đang sống ở các đảo này”.
Lùi lại tháng 5-2014, Bộ Ngoại giao Philippines đã công bố những hình ảnh của những hòn đảo trước và sau khi Trung Quốc xây dựng mở rộng.
Tại Diễn đàn khu vực
ASEAN, Manila cũng đã đề xuất phương án “đóng băng những hành động khiêu khích ở biển Đông”, trong đó bao gồm những dự án cải tạo mở rộng đảo của Bắc Kinh. Tuy nhiên, Trung Quốc đã bác bỏ đề xuất này.
Nhà bình luận Shannon Tiezzi của tờ Diplomat cho rằng cũng có thể Bắc Kinh đang có kế hoạch đưa dân đến các đảo mới này để sinh sống nhằm củng cố những tuyên bố đòi chủ quyền của nước này ở biển Đông.
Cũng có khả năng việc xây dựng các đảo này nhằm đối phó với vụ kiện của
Philippines. Bởi theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển quốc tế (UNCLOS), các nước không thể tuyên bố chủ quyền ở những khu vực như bãi đá chìm.
Philippines đã dựa trên cơ sở thực tế này để đưa những yêu sách về chủ quyền của Trung Quốc ra Hội đồng trọng tài quốc tế.
Ngoài ra, phần VII của UNCLOS quy định rõ: “Những bãi đá, nơi mà con người không thể cư trú hoặc duy trì đời sống kinh tế thì sẽ không có vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa”.
Nếu như vậy thì ngay cả khi Trung Quốc đã giành được quyền kiểm soát ở quần đảo Trường Sa thì quyền kiểm soát của họ sẽ bị giới hạn trong vùng biển 12 hải lý mà không đi kèm vùng đặc quyền kinh tế.
Tờ Diplomat phân tích rằng nếu Trung Quốc có thể tạo ra những đảo mới ngay trên những khu vực bãi chìm và kéo theo là tạo điều kiện để có sự sống của con người thì lúc đó Trung Quốc sẽ củng cố tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Nếu như vậy thì phản ứng của Philippines trong hồ sơ kiện Trung Quốc là chính xác.
Khi bị một phóng viên hỏi vặn rằng: “Trên thực tế những đảo mà Trung Quốc đang xây dựng là những đảo mới thì không có chuyện xây dựng để cải thiện điều kiện sống của những cư dân trên đó. Vậy mục đích thật sự và ý định của Trung Quốc trong việc làm này là gì?”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã lảng tránh bằng câu trả lời: “Tôi đã trả lời câu hỏi của bạn”.