Vua Minh Mạng và vụ án “gạt thóc cân điêu” chấn động sử Việt

Là một người rất tích cực hoạt động chống tham nhũng, tiêu cực, trong thời gian cai trị vua Minh Mạng đã xử lý nhiều vụ án với các biện pháp kiên quyết, cứng rắn tuy có phần khắt khe nhưng cần thiết để ngăn chặn tệ nạn và làm gương răn đe đối với những kẻ có ý định xấu. Một vụ án điển hình được chính sử nhà Nguyễn ghi lại trong bộ Đại Nam thực lục đã thể hiện rõ sự nghiêm khắc của vua Minh Mạng, đó là vụ án Đinh Văn Tăng cân điêu.

Đinh Văn Tăng là người coi kho lương ở tỉnh Sơn Tây (nay là thị xã Sơn Tây, Hà Nội), có nhiệm vụ cân đong thóc cho binh lính mỗi khi đến kỳ họ lĩnh lương, nhận thóc. Để bớt xén thu lợi riêng, lúc cân thóc, Đinh Văn Tăng thường nhanh tay gạt làm thóc không đầy hộc khiến binh lính có lời kêu ca đến quan Tổng đốc Lê Đại Cương. Viên quan này đã cho người bí mật theo dõi và bắt quả tang hành vi gian dối của Tăng vào tháng 3 năm Nhâm Thìn (1832), sau đó làm tấu trình về triều đề nghị áp dụng hình phạt xử tử.

Vua Minh Mạng nhận được tờ tâu mới phán bảo hộ Hình rằng: “Trước đây binh dịch ở kho và quan lại trông coi thông đồng với nhau làm bậy, khi phát thóc ra thì nhẹ tay, đong vào thì nặng tay, lợi mình thiệt người, cái gì cũng làm. Ta biết rõ hết nên khi việc phát giác ra tất trị tội nặng để răn đe kẻ điêu gian, lại nghĩ đổi lại cách thức cái hộc, cái phương đặt làm quy chế lâu dài. Chẳng ngờ ta khổ tâm lo nghĩ và quan tâm tới dân chúng, muốn đặt ra khuôn phép tốt lành để tỏ sự tin thực công bằng ấy lại bị bọn kia dám giở nhiều ngón xảo trá, xoay cách vơ vét, thật đáng căm giận biết bao. Tên chính phạm Đinh Văn Tăng tội chết có thừa”.

Ban thưởng hậu cho người có công, đồng thời vua Minh Mạng lệnh thi hành ngay bản án, chém đầu Đinh Văn Tăng đem bêu và và chặt một bàn tay ướp muối phơi khô rồi treo lên để quan lại, binh lính nhìn thấy mà ghê sợ.

Những người liên can đến vụ án này, tùy theo mức độ bị xử phạt khác nhau, viên coi kho Nguyễn Oanh Chấn cũng can dự bớt xén cùng Đinh Văn Tăng bị xử thắt cổ; suất đội Nguyễn Viết Tân có nhiệm vụ giám sát nhưng không phát hiện ra hành vi gian dối bị phạt đánh 100 trượng, đi đày 3 năm; quan Bố chính Lê Nguyên Hy không xem xét kỹ hoạt động cấp phát, cân đo thóc nên bị giáng chức; 4 lính coi kho khác cũng liên can đến việc gian, bị đóng gông giam ở cửa kho thóc một tháng, khi hết hạn bị đánh thêm 100 trượng.

Theo Minh Mạng, hình phạt nghiêm khắc là nhằm triệt tiêu những tệ nạn xấu, vua ban dụ cho các quan rằng: “Dùng hình phạt để mong đi đến chỗ không cần hình phạt nữa”. Chính vì vậy, các chính sách chống tham nhũng, tiêu cực của Minh Mạng tuy còn giới hạn trong khuôn phép của chế độ phong kiến nhưng ít nhiều đã đạt được những hiệu quả tốt để lại những bài học trong hoạt động chống tham nhũng, tiêu cực ngày nay.