Trong số các nữ tình báo nổi tiếng của Việt Nam, cái tên Lâm Thị Phấn nổi bật hơn cả khi là nguyên mẫu của tiểu thuyết “Người đẹp Tây Đô”, sau này được đạo diễn Lê Cung Bắc chuyển thể thành phim truyện cùng tên. Bà là một trong những nữ tình báo tài sắc vẹn toàn, thậm chí nhan sắc còn nức tiếng một vùng. Tận dụng vẻ ngoài trời ban, cùng trí thông minh, bà Lâm Thị Phấn từng chen chân được vào đội ngũ đầu não cao cấp nhất của kẻ địch, lập hàng loạt chiến công.

Bà Lâm Thị Phấn tên khai sinh là Lâm Thị Elise (1918 – 2010), quê ở quận Châu Thành, tỉnh Cần Thơ (nay là quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ). Bà Phấn là con của ông Lâm Văn Phận, đại điền chủ nổi tiếng, đồng thời là hiệu trường trừng Taberd Cần Thơ (trường Châu Văn Liêm TP Cần Thơ hiện nay). Ông Phận sau năm 1945 đã tham gia kháng chiến và giữ chức Chủ tịch Mặt trận Liên Việt tỉnh Cần Thơ.

Bà Phấn được gia đình cho học hành đầy đủ từ nhỏ, sớm bộc lộ tư chất thông minh hơn người. Bà có cả bằng tú tài của trường Taberd và có tư tưởng hiện đại, ủng hộ giải phóng phụ nữ. Ngoài ra, bà Phấn còn được mệnh danh là người đẹp Tây Đô vì có gương mặt xinh đẹp, vóc dáng cao ráo nổi bật.

17 tuổi, bà Phấn được gả cho anh họ của Công tử Bạc Liêu Trần Trinh Huy. Dù là công tử nhà giàu nhưng người chồng này của bà lại ít học, chỉ biết chơi bời. Cũng vì thế mà hai bên bắt đầu rạn nứt tình cảm. Sau này đi thu tô thuế cho nhà chồng, bà Phấn được tiếp xúc với nông dân, thấu hiểu hơn cho họ. Năm 1944, bà Phấn thoát ly gia đình, đi theo con đường của cha. Không lâu sau bà xây dựng nên Hội phụ nữ huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu, làm Hội trưởng Phụ nữ Cứu quốc huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu. Năm 1950, bà Phấn được kết nạp Đảng.

Để phát huy tối đa lợi thế ngoại hình và học vấn của bà Phấn, cha bà đã đề nghị bà về lại TP Cần Thơ xây dựng lực lượng tình báo miền Tây. Về sau người đẹp Tây Đô được bầu làm tổ trưởng lãnh đạo đội ngũ điệp báo miền Tây (hoạt động trong lòng địch), lấy Cần Thơ làm trụ sở. Với sự nổi bật về ngoại hình, bà được quân Pháp đặt biệt danh là “Thần vệ nữ phương Đông”.

Cũng trong thời gian làm tình báo, bà Phấn cảm hóa được ông Trần Hiến (phiên dịch của quân Pháp). Hai người nảy sinh tình cảm rồi kết hôn, cùng hoạt động cách mạng.

Năm 1954, hai vợ chồng bà Phấn ra Hà Nội. Người phụ nữ học tiếp lấy bằng Đại học Kinh tế, sang Liên Xô học ngành tình báo. Năm 1962, bà trở lại miền Nam hoạt động tình báo, phụ trách hoạt động tình báo trong đội ngũ đầu não cao cấp nhất chính quyền Sài Gòn. Rất nhiều chiến công vang dội đã được người đẹp này làm nên trong quá trình này.

Đến năm 1984, bà Phấn về hưu, kết hôn với người chồng thứ ba là Lê Văn Thích khi tuổi đã xế chiều. Năm 2010, bà qua đời, thọ 92 tuổi. Cho đến nay, cuộc đời của thiếu tá tình báo, Anh hùng LLVT Lâm Thị Phấn vẫn là nguồn cảm hứng bất tận với văn học, nghệ thuật Việt Nam. Bà là tấm gương sáng với tình báo nước nhà, là hình ảnh tiêu biểu cho người phụ nữ Việt Nam.