Trong cuộc sống hiện đại, kháng sinh được xem là cứu tinh trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, mặt trái của nó chính là nguy cơ dị ứng, một phản ứng bất thường từ hệ miễn dịch, có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào. Có người chỉ nổi mẩn nhẹ, nhưng cũng có trường hợp rơi vào sốc phản vệ nguy kịch. Điều đáng buồn là nhiều ca tai biến hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu người sử dụng hiểu đúng và hành động đúng khi liên quan đến kháng sinh.

Dị ứng kháng sinh là gì?

Khi hệ miễn dịch nhận nhầm thành phần thuốc là kẻ xâm nhập, cơ thể sẽ tạo ra phản ứng chống lại. Đây được gọi là phản ứng dị ứng, có thể xảy ra ngay lần đầu dùng thuốc hoặc sau nhiều lần sử dụng.

Những nhóm thuốc thường gây dị ứng:

Penicillin (phổ biến nhất)

Cephalosporin

Sulfonamide (thuốc sulfa)

Một số kháng sinh nhóm aminoglycoside, macrolide…

Càng dùng bừa bãi, cơ thể càng có nguy cơ trở nên nhạy cảm và dễ phản ứng mạnh hơn với thuốc.

Nhận biết dấu hiệu dị ứng

Biểu hiện dị ứng kháng sinh có thể từ rất nhẹ đến vô cùng nghiêm trọng. Ở mức độ nhẹ, người bệnh thường chỉ gặp các triệu chứng như mẩn đỏ, phát ban, ngứa ngáy hoặc nổi mề đay trên da, kèm theo rối loạn tiêu hóa như đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy.

Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, phản ứng có thể tiến triển nhanh và đe dọa tính mạng với biểu hiện sưng môi, lưỡi, mí mắt, khó thở, khò khè, choáng váng, tụt huyết áp, tay chân lạnh và tím tái. Đây là dấu hiệu điển hình của sốc phản vệ – biến chứng nguy hiểm nhất của dị ứng thuốc.

Khi xuất hiện những triệu chứng này, cần gọi cấp cứu và đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức để tránh nguy cơ tử vong. Đặc biệt, phản ứng có thể xảy ra chỉ sau vài phút dùng thuốc hoặc muộn hơn vài giờ, do đó phải luôn theo dõi cơ thể cẩn thận trong quá trình sử dụng kháng sinh.

Vì sao dị ứng kháng sinh là chuyện của tất cả chúng ta?

Dị ứng kháng sinh là vấn đề mà bất kỳ ai cũng có thể gặp phải, bởi tình trạng lạm dụng và sử dụng kháng sinh sai cách hiện nay vẫn còn rất phổ biến. Nhiều người Việt có thói quen tự mua thuốc mỗi khi ho, sốt hay cảm cúm – những bệnh chủ yếu do virus gây ra nên hoàn toàn không cần đến kháng sinh.

Bên cạnh đó, việc thiếu hiểu biết về tiền sử dị ứng cũng là nguyên nhân gây nguy hiểm. Không ít người từng nổi mề đay hay khó chịu sau khi dùng thuốc nhưng vẫn tiếp tục tự ý sử dụng lại vì nghĩ rằng “không sao đâu”. Lạm dụng kháng sinh trong cộng đồng lâu dài khiến cơ thể trở nên nhạy cảm hơn, tăng nguy cơ xảy ra phản ứng.

Điều đáng nói là dị ứng có thể xuất hiện ngay cả khi trước đó bạn dùng loại thuốc ấy hoàn toàn bình thường. Chính vì vậy, dị ứng kháng sinh không phải chuyện của riêng ai – nó không hề báo trước và cũng chẳng loại trừ bất kỳ đối tượng nào.

Làm gì để phòng ngừa dị ứng kháng sinh?

Trước khi dùng thuốc: Đi khám và chỉ dùng kháng sinh khi có chỉ định; Báo đầy đủ tiền sử dị ứng cho bác sĩ; Không tự ý tăng/giảm liều hoặc dùng thuốc của người khác.

Trong khi dùng thuốc: Theo dõi kỹ phản ứng của cơ thể, đặc biệt 30 phút đầu, Ngưng thuốc ngay nếu thấy bất thường, Ghi nhớ tên thuốc từng gây dị ứng

Sau khi dùng thuốc: Nếu từng bị sốc phản vệ nên mang theo thẻ cảnh báo y tế hoặc Adrenaline (theo chỉ định bác sĩ)

Khi có dấu hiệu sốc phản vệ – phải làm gì?

Gọi 115 hoặc đưa ngay đến bệnh viện gần nhất

Đặt người bệnh nằm đầu thấp, nâng chân cao

Theo dõi nhịp thở, mạch, không để bệnh nhân tự đi lại

Không tự xử lý ở nhà. Sốc phản vệ có thể cướp đi sinh mạng chỉ trong vài phút!

Kháng sinh đã góp phần giúp con người chiến thắng nhiều bệnh nhiễm khuẩn nguy hiểm, nhưng nếu sử dụng thiếu hiểu biết hoặc tùy tiện, chính chúng có thể trở thành mối đe dọa đối với sức khỏe.

Dị ứng kháng sinh không phải câu chuyện của ai khác mà có thể xảy ra với chính bạn, người thân hay con bạn bất cứ lúc nào. Vì vậy, hãy luôn chủ động bảo vệ bản thân bằng cách tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ và theo dõi sát sao phản ứng cơ thể mỗi khi dùng thuốc.

Chỉ khi sử dụng kháng sinh đúng cách, chúng mới có thể tiếp tục là người bạn đồng hành đáng tin cậy trong hành trình chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của chúng ta.