Tạp chí danh tiếng Nature vừa công bố danh sách thường niên “Nature's 10”, vinh danh 10 cá nhân — hoặc đại diện cho những nhóm nghiên cứu được đánh giá có ảnh hưởng lớn nhất đến khoa học toàn cầu trong năm 2025.

Năm nay, danh sách gây chú ý bởi sự đa dạng về lĩnh vực: từ vật lý thiên văn, nghiên cứu đại dương, trí tuệ nhân tạo, y sinh, tới y học chính xác và chính sách y tế công cộng. Brendan Maher, biên tập viên phụ trách chuyên đề tại Nature, nhận định đây là dịp để tôn vinh những nỗ lực mở rộng giới hạn kiến thức, thúc đẩy các bước tiến công nghệ – y học, đồng thời bảo vệ liêm chính khoa học và định hình chính sách toàn cầu.

Trong số được vinh danh, Liang Wenfeng, người sáng lập hãng AI DeepSeek (Trung Quốc) được chú ý sau khi công ty này công bố mô hình ngôn ngữ lớn (large-scale AI model) có hiệu năng cao nhưng chi phí thấp, cho phép giới nghiên cứu tự do tải về và tiếp tục phát triển.

Tại Ấn Độ, nhà khoa học dữ liệu Achal Agrawal được vinh danh nhờ bền bỉ chỉ ra những sai phạm liên quan đến liêm chính học thuật. Những phân tích và cảnh báo của ông đã thúc đẩy chính phủ điều chỉnh chính sách xếp hạng các trường đại học, tạo nên bước thay đổi đáng kể trong hệ thống đánh giá giáo dục đại học của nước này.

Lĩnh vực y học, Merbl, nhà sinh học hệ thống tại Viện Khoa học Weizmann (Israel) được vinh danh nhờ phát hiện ra một khía cạnh hoàn toàn mới của hệ miễn dịch con người. Thông qua việc nghiên cứu proteasome (các trung tâm tái chế protein của tế bào), bà nhận thấy trong một số trường hợp, proteasome cắt protein để tạo ra các peptide kháng khuẩn giúp chống lại nhiễm trùng.

Đặc biệt, danh sách năm nay cũng ghi nhận trường hợp KJ Muldoon, bé trai mới biết đi sống tại vùng ngoại ô Philadelphia (Mỹ). Em là bệnh nhân đầu tiên trên thế giới được áp dụng liệu pháp chỉnh sửa gen CRISPR theo hướng cá nhân hóa để điều trị một rối loạn cực hiếm khiến cơ thể không thể xử lý protein. Hình ảnh nụ cười của cậu bé một tuổi đã trở thành biểu tượng cho những tiến bộ của y học chính xác.

Ở cùng lĩnh vực điều trị bệnh hiếm, Sarah Tabrizi, nhà thần kinh học của Đại học College London (Anh), được ghi nhận nhờ dẫn dắt nhóm nghiên cứu phát triển liệu pháp làm chậm tiến triển bệnh Huntington – căn bệnh di truyền chết người mà giới khoa học đã nỗ lực tìm kiếm phương pháp điều trị suốt hàng chục năm.

Năm 2025 đánh dấu những bước tiến vượt bậc về quan sát thế giới tự nhiên. Trong lĩnh vực thiên văn học, Tony Tyson, nhà vật lý của Đại học California, Davis (Mỹ), được vinh danh nhờ dẫn dắt quá trình phát triển hệ thống camera kỹ thuật số cho Đài quan sát Vera Rubin đặt tại Chile. Dự án kính thiên văn trị giá 810 triệu USD được kỳ vọng sẽ cung cấp những hình ảnh chi tiết nhất từ trước đến nay về các thiên hà xa xôi. Tyson, người theo đuổi ý tưởng này suốt hơn ba thập kỷ cho biết đây là hành trình “rủi ro lớn nhưng xứng đáng”, và ông cùng cộng sự đã lựa chọn chấp nhận thách thức ấy.

Trong khi đó, Mengran Du (Đỗ Mộng Nhiên), nhà địa chất biển sâu, và nhóm của cô đã lặn xuống vùng đáy đại dương sâu nhất được biết tới, phát hiện một hệ sinh thái động vật dưới đáy mà trước nay chưa từng được ghi nhận, minh chứng cho việc khoa học vẫn tiếp tục khám phá những miền đất chưa ai đặt chân tới.

Trong lĩnh vực y tế công cộng, Luciano Moreira, nhà nghiên cứu nông nghiệp tại Brazil, đã đưa vào vận hành nhà máy đầu tiên chuyên sản xuất muỗi mang vi khuẩn Wolbachia. Những đàn muỗi này có khả năng truyền bệnh thấp hơn nhiều so với muỗi thông thường và việc thả chúng với số lượng lớn được kỳ vọng sẽ giúp kiềm chế sự lan rộng của bệnh sốt xuất huyết. Ở Nam Phi, Precious Matsoso, một quan chức y tế công cộng, được ghi nhận nhờ dẫn dắt thành công quá trình thương thảo hiệp ước toàn cầu đầu tiên về chuẩn bị và ứng phó đại dịch sau nhiều năm đàm phán.

Danh sách năm nay cũng có tên Susan Monarez, nhà vi sinh vật học và miễn dịch học người Mỹ. Bà từng được bổ nhiệm làm lãnh đạo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) nhưng bị miễn nhiệm không lâu sau khi phản đối kế hoạch cắt giảm hàng loạt nhà khoa học và các chính sách vắc-xin mà bà cho rằng thiếu cơ sở khoa học.

Ngoài 10 nhân vật tiêu biểu của năm, Nature còn giới thiệu 5 gương mặt được kỳ vọng sẽ tạo dấu ấn trong năm 2026. Trong số này có Reid Wiseman của NASA, chỉ huy sứ mệnh Artemis II chuẩn bị dẫn dắt chuyến bay đưa con người trở lại quỹ đạo Mặt Trăng. Georgina Long từ Đại học Sydney được đánh giá cao khi thúc đẩy thử nghiệm lâm sàng một liệu pháp miễn dịch mới dành cho bệnh u não. Amadou Sall của Viện Pasteur Dakar tiếp tục vận hành tổ hợp MADIBA tại Senegal, hướng tới mục tiêu giúp châu Phi tự chủ sản xuất vắc-xin phòng sởi và Ebola. Ở lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, Alice Xiang thuộc Sony AI cho thấy khả năng phát triển các mô hình được huấn luyện dựa trên dữ liệu có đạo đức và giảm thiểu thiên kiến. Cuối cùng, Colette Delawalla của tổ chức Stand Up for Science được nhắc đến bởi những nỗ lực bảo vệ nền khoa học Mỹ trong bối cảnh chịu nhiều sức ép chính trị trước cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026.