Đằng sau những tấm huy chương Olympic Sinh học quốc tế (IBO) mà học sinh Việt Nam giành được, đặc biệt là học sinh Trường THPT chuyên Quốc Học – Huế, có đóng góp to lớn của cô Nguyễn Thị Diệu Hạnh, Tổ trưởng Tổ Sinh học nhà trường. 29 năm gắn bó với bục giảng, trong đó có 25 năm trực tiếp giảng dạy chuyên Sinh, cô Hạnh đã là người giúp phát hiện, định hướng và bồi dưỡng những tài năng Sinh học vươn ra đấu trường quốc tế. Cô Hạnh vinh dự là đại biểu tham dự Đại hội thi đua yêu nước lần thứ XI.

3 giải pháp trọng tâm đưa học sinh vươn tầm quốc tế

Cô Nguyễn Thị Diệu Hạnh cho hay, Olympic Sinh học quốc tế (International Biology Olympiad - IBO) là một sân chơi hàn lâm danh giá, quy tụ tầm cỡ thế giới, nơi hội tụ nhiều học sinh xuất sắc nhất trong lĩnh vực Sinh học. Việc đào tạo, phát hiện và bồi dưỡng học sinh đạt giải cao trong kì thi IBO không chỉ đóng vai trò trong phát triển giáo dục mũi nhọn mà còn góp phần quan trọng trong việc đào tạo nhân tài, khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Đối với các trường chuyên, công tác phát hiện, định hướng và bồi dưỡng học sinh đạt kết quả cao trong các kì thi Olympic quốc tế và Olympic Sinh học quốc tế nói riêng được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được đặt lên hàng đầu.

Tuy nhiên, trước đây, thành tích của bộ môn Sinh của Trường THPT Quốc Học - Huế khá khiêm tốn, chỉ dừng lại ở giải nhì HSG Quốc gia, chưa có học sinh lọt vào Quốc tế.

Tháng 10/2013, khi chính thức đảm nhiệm vai trò Tổ trưởng Tổ Sinh học, cô Nguyễn Thị Diệu Hạnh mang theo một trăn trở lớn: làm thế nào để học sinh Quốc Học có thể vươn ra sân chơi quốc tế, sánh vai cùng bạn bè năm châu trong lĩnh vực Sinh học.

“Nhìn qua tỉnh bạn, các trường THPT Chuyên nổi tiếng đều có thành tích tốt ở bộ môn này. Đó là niềm trăn trở, khát khao và động lực thôi thúc tôi lập ra đề án thay đổi ngay từ khi nhậm chức Trưởng bộ môn” cô Hạnh chia sẻ.

Từ thực tiễn giảng dạy và quan sát các mô hình thành công của nhiều trường chuyên trong cả nước, cô Hạnh đã xây dựng một đề án đổi mới toàn diện công tác phát hiện, định hướng và bồi dưỡng học sinh giỏi Sinh học. Theo cô, muốn có học sinh giỏi quốc tế thì không thể làm theo cách “nước đến chân mới nhảy”, mà phải bắt đầu từ rất sớm, với một kế hoạch bài bản, kiên trì và thống nhất trong toàn tổ bộ môn.

Ba giải pháp trọng tâm được cô Hạnh xác định rõ ràng: phát hiện sớm học sinh có năng khiếu, thống nhất chương trình – nội dung bồi dưỡng và cập nhật tài liệu, tăng cường kết nối, trao đổi chuyên môn với giáo viên giỏi trong và ngoài tỉnh.

Việc phát hiện học sinh giỏi Sinh học không chỉ dựa vào điểm số. Từ lớp 8, lớp 9, thậm chí ngay khi các em bước vào lớp 10, tổ Sinh học đã chú trọng quan sát năng lực tư duy, khả năng trình bày logic, niềm đam mê và tinh thần học hỏi của học sinh. Những bài kiểm tra năng lực đặc thù, câu hỏi tư duy, tình huống mở, khả năng đọc hiểu tài liệu tiếng Anh… được đưa vào để sàng lọc và định hướng đúng đối tượng.

Đối với học sinh lớp 10, sau quá trình tuyển chọn, tổ Sinh học lựa chọn khoảng 10 em xuất sắc nhất để bồi dưỡng chuyên sâu ngay từ đầu học kỳ II và xuyên suốt mùa hè, giúp các em sớm hoàn thiện nền tảng kiến thức thi học sinh giỏi quốc gia. Quá trình này đi kèm với việc kiểm tra thường xuyên, sửa bài chi tiết, hướng dẫn cách trình bày khoa học – những yếu tố quyết định trong các kỳ thi học thuật lớn.

Song song đó, tổ Sinh học thống nhất xây dựng chương trình khung chuyên sâu, bám sát định hướng của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đồng thời chủ động cập nhật các tài liệu mới, xu hướng ra đề quốc gia và quốc tế. Mỗi giáo viên được phân công nghiên cứu sâu một chuyên đề, đảm bảo việc giảng dạy không chỉ đúng mà còn đủ chiều sâu, mở rộng tư duy cho học sinh.

Dấu ấn Quốc Học – Huế trên bản đồ Olympic Sinh học quốc tế

Những nỗ lực bền bỉ ấy đã mang lại kết quả rõ nét. Trong giai đoạn 2017 – 2025, học sinh Trường THPT chuyên Quốc Học – Huế đã giành được 5 huy chương Olympic Sinh học quốc tế, gồm 2 Huy chương Vàng và 3 Huy chương Bạc.

Các tấm huy chương ấy không chỉ là thành tích cá nhân của học sinh mà còn là minh chứng cho một quá trình bồi dưỡng dài hơi, khoa học và nhất quán.

Năm học 2016 – 2017, em Trương Đông Hưng giành Huy chương Vàng tại IBO tổ chức tại Anh. Em hiện đã tốt nghiệp Đại học Quốc gia Singapore (NUS), ngành Kỹ thuật Y sinh, và sẽ tiếp tục theo học Tiến sĩ tại Viện Công nghệ California (Caltech) từ tháng 9/2025.

Năm 2019 – 2020, em Hồ Việt Đức giành Huy chương Vàng tại kỳ thi IBO tổ chức trực tuyến do Nhật Bản đăng cai. Em đã tốt nghiệp Đại học Khoa học Kỹ thuật Hồng Kông và sẽ học Thạc sĩ ngành Sinh học phân tử tại Đức.

Ba Huy chương Bạc lần lượt thuộc về các em Trương Văn Quốc Đạt (Armenia, 2022), Hồ Đức Trung (Kazakhstan, 2024) và Bùi Hoàng Đại Dương (Philippines, 2025). Đáng chú ý, cả ba đều đang theo học tại Đại học Y Dược Huế, cùng chung ước mơ trở thành bác sĩ và tiếp tục học tập, nghiên cứu ở nước ngoài.

Không chỉ dừng lại ở những gương mặt tiêu biểu, hằng năm, trong kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, trên 80% học sinh dự thi của tổ Sinh học đạt giải, nhiều em được tuyển thẳng vào các trường đại học uy tín. Đặc biệt, từ năm 2017 đến 2025, năm nào tổ Sinh học Quốc Học – Huế cũng có học sinh lọt vào vòng 2 tuyển chọn đội tuyển Olympic quốc tế.

Theo cô Hạnh, những học sinh có thể tiến xa ở đấu trường quốc tế đều hội tụ các yếu tố: đam mê Sinh học thực sự, tư duy toán học tốt, năng lực ngoại ngữ vững vàng và thể lực bền bỉ. Vai trò của người thầy là nhận diện đúng, đầu tư đúng và đồng hành đủ lâu để các em phát huy hết tiềm năng.

Bên cạnh công tác chuyên môn, tổ Sinh học còn chủ động kết nối với các giáo viên giỏi, chuyên gia đầu ngành trong và ngoài tỉnh để mời giảng dạy, tập huấn chuyên đề, giúp học sinh nhìn rõ điểm mạnh, yếu của bản thân, từ đó điều chỉnh chiến lược học tập phù hợp.

Gần ba thập kỷ đứng lớp, điều khiến cô Nguyễn Thị Diệu Hạnh tự hào nhất không chỉ là những tấm huy chương, mà là việc được chứng kiến học trò trưởng thành.

“Với bản thân, trong suốt quãng thời gian dài gắn bó với nghề dạy học, niềm vui lớn nhất của tôi là được thấy học trò đạt thành tích cao và trở thành những sinh viên giỏi, những nhà khoa học tiếp tục cống hiến cho đất nước”, cô Hạnh chia sẻ.