Gần 20 năm lặng lẽ gắn bó với ruộng vườn Cù Lao Dung, ông Trần Văn Phục không chỉ làm ra trái mận ngon mà còn kiến tạo một mô hình nông nghiệp hiện đại, một hành trình của khoa học, thị trường và trách nhiệm xã hội cùng song hành.

Từ nông dân truyền thống đến người lai tạo giống

Sinh năm 1975 tại xã Cù Lao Dung (TP Cần Thơ), ông Trần Văn Phục xuất thân từ gia đình thuần nông, gắn bó với cây mía, loại cây từng là “vàng trắng” của vùng đất ven sông Hậu. Tuy nhiên, khi cây mía dần mất lợi thế, ông là một trong những nông dân sớm nhận ra rằng: nếu không thay đổi tư duy sản xuất, nông nghiệp sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn “được mùa – mất giá”.

Bước ngoặt đầu tiên đến khi ông mạnh dạn chuyển sang trồng nhãn. Từ nhãn da bò đến nhãn Ido, ông từng đạt được những kết quả khả quan. Nhưng biến đổi khí hậu, dịch bệnh và áp lực đầu ra khiến các giống cây này dần bộc lộ hạn chế. Không chờ đến lúc “đường cùng”, ông Phục tiếp tục tìm hướng đi mới bằng một cách tiếp cận khác: quan sát thị trường.

Giai đoạn 2018–2019, ông nhận thấy người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe, hạn chế trái cây quá ngọt do lo ngại bệnh tiểu đường. “Làm nông cũng phải nhìn khách hàng như làm kinh doanh”, ông Phục chia sẻ. Từ đó, ông bắt đầu thử nghiệm lai tạo giống mận mới, loại trái cây vừa có độ ngọt vừa phải, vừa “lành”, phù hợp xu hướng tiêu dùng hiện đại.

Sau nhiều năm thử nghiệm, giống mận hồng Sân Tiên ra đời. Không chỉ có sức sống tốt, giống mận này cho trái lớn (4–5 trái/kg), giòn, ngọt thanh, ráo nước, phù hợp vận chuyển xa. Năm 2021, ông Phục bắt đầu trồng đại trà, xây dựng vùng nguyên liệu quy mô lớn và từng bước khẳng định vị thế của một “nhà khoa học nông dân” đúng nghĩa, người tự nghiên cứu, thử nghiệm và hoàn thiện giống cây trồng ngay trên thửa ruộng của mình.

Làm nông nghiệp bằng khoa học, dữ liệu và sự tử tế

Khác với cách làm truyền thống, ông Trần Văn Phục xác định ngay từ đầu phải đi theo con đường nông nghiệp sạch và minh bạch. Toàn bộ vườn mận Sân Tiên được canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, hướng tới chứng nhận hữu cơ. Phân hóa học được thay thế dần bằng phân hữu cơ, mỗi trái mận đều được bao hai lớp ngay từ khi hình thành để cách ly hoàn toàn với thuốc bảo vệ thực vật.

Không dừng lại ở kỹ thuật canh tác, ông Phục còn đầu tư mạnh cho khoa học công nghệ. Ông đầu tư trồng mận theo mật độ khoa học khoảng 40 cây/1.000m², khoảng cách 4m/cây, bảo đảm thông thoáng và sinh trưởng đồng đều.

Quy trình canh tác được kiểm soát chặt chẽ, giảm dần phân hóa học, thay thế bằng phân hữu cơ; mỗi trái mận đều được bao hai lớp để cách ly thuốc bảo vệ thực vật. Khi chín, mận có màu hồng đậm, trái lớn (4–5 trái/kg), giòn, ngọt thanh, ráo nước, phù hợp vận chuyển xa. Sau khoảng 14 tháng trồng, cây bắt đầu cho thu hoạch, có thể ra 3 vụ/năm, năng suất đạt 20 tấn/ha.

Song song với canh tác, ông sáng chế và cải tiến hệ thống tưới đa năng với các van tự vận hành, dẫn nước và dinh dưỡng trực tiếp tới rễ cây. Hệ thống giúp tiết kiệm nước, tự điều chỉnh lượng tưới – bón theo từng giai đoạn sinh trưởng, tăng năng suất 15–20% và giảm chi phí sản xuất khoảng 30%, đáp ứng tiêu chuẩn VietGAP và hạn chế tác động đến môi trường.

Để nâng cao giá trị sản phẩm, ông đầu tư đồng bộ khâu sau thu hoạch với kho lạnh 12°C, hệ thống rửa, phân loại và đóng gói chuyên nghiệp. Mỗi lô mận đều được kiểm nghiệm định kỳ các chỉ tiêu đất, nước và hóa chất tăng trưởng, bảo đảm minh bạch và an toàn thực phẩm.

Hiện thương hiệu mận hồng Sân Tiên đã được bảo hộ sở hữu trí tuệ. Ông đang hoàn thiện hồ sơ chứng nhận hữu cơ quốc gia, đồng thời phát triển các sản phẩm chế biến sâu như mận sấy, nước ép, rượu mận, trà hoa mận. Song song đó, vườn mận 40 ha được quy hoạch thành điểm du lịch trải nghiệm nông nghiệp, hướng tới mô hình nông nghiệp công nghệ cao gắn với cộng đồng.

“Làm mận hữu cơ không đơn thuần là bán trái cây sạch mà còn là hành trình xây dựng mô hình nông nghiệp công nghệ cao gắn với du lịch cộng đồng. Trong tương lai, tôi dự kiến xây dựng nhà máy đạt chuẩn HACCP, khép kín chuỗi từ trồng trọt, chế biến, tiêu thụ. Tôi cũng đang lai tạo giống mận mới có trọng lượng chỉ 2 trái/kg, độ đường cao hơn nhiều lần so với mận hồng hiện tại”, ông Phúc chia sẻ.