Từ trước đến nay, nói về công nghiệp quốc phòng người ta thường lấy Nga, Mỹ ra làm tiêu chuẩn đại diện cho đường lối phát triển vũ khí nói chung và vũ khí cá nhân nói riêng của phương Đông và phương Tây. Đối với các súng trường tiến công cá nhân thì Nga, Mỹ luôn được xem là tiêu chuẩn đặc biệt là về cỡ đạn.
Trong khi NATO tiêu chuẩn hóa 2 loại đạn 5,56x45mm và 7,62x51mm thì Nga cũng tiêu chuẩn hóa 2 loại đạn 5,45x39mm và 7,62x39mm dành cho các loại súng bộ binh cá nhân.
Trung Quốc mặc dù là nền công nghiệp quốc phòng “sinh sau đẻ muộn” nhưng cũng đang muốn khẳng định mình bằng cách thiết lập một tiêu chuẩn đạn súng trường mới.
Vào cuối những năm 1980, Trung Quốc đã cố gắng để phát triển một loại đạn riêng cho súng bộ binh cá nhân, nhằm tạo ra một trường phái mới khác với loại đạn 5,56x45mm của NATO và 5,45x39mm của Nga. Họ đã quyết định chọn loại đạn 5,8x42mm làm tiêu chuẩn cho đạn súng trường tiến công tiêu chuẩn của Quân đội Trung Quốc.
 |
Súng trường tiến công QBZ-95 đời đầu gặp khá nhiều hạn chế đặc biệt là bộ phận chọn chế độ bắn.
|
Loại đạn mới được đặt ký hiệu DBP/87 tương ứng với “tiêu chuẩn súng trường cá nhân năm 1987”. Ngay khi hộp tiếp đạn mới được thông qua, Trung Quốc cũng bắt tay ngay vào quá trình phát triển một súng trường tiến công mới nhằm thay thế cho Type 81 sao chép từ AK-47.
Súng trường mới được chỉ định là QBZ-95. Một điểm khá thú vị là mặc dù phần lớn các vũ khí của Trung Quốc sản xuất đều sao chép từ Nga nhưng với QBZ-95 Trung Quốc lại kết hợp từ nhiều mẫu súng của các nước Tây Âu vào thiết kế của mình.
QBZ-95 là kiểu súng trường bullpup (toàn bộ khối khóa nòng và băng đạn nằm sau cò súng). Nó có kiểu bố trí tay kéo khóa nòng phía trên tương tự như khẩu FAMAS của Pháp, buồng đạn lại giống SA80 của Anh. Nhìn chung QBZ-95 là một sự kết hợp từ nhiều mẫu súng khác nhau đặc trưng phong cách sao chép của Trung Quốc.
Súng hoạt động theo nguyên tắc trích khí ngắn với bệ khóa nòng gắn khóa nòng xoay. Khóa nòng của QBZ-95 có tới 7 rãnh, các nhà thiết kế Trung Quốc tuyên bố, khóa nòng của QBZ-95 cố định viên đạn tốt hơn khi bắn, tạo độ chính xác cao hơn so với AK-47.
QBZ-95 có chốt an toàn kiêm điều chỉnh chế độ bắn nằm phía trái của báng súng, có thể tùy chọn các chế độ bắn như sau, bắn phát một, loạt ngắn 3 viên hoặc liên thanh. Nó có loa che lửa đầu nòng thế hệ mới, kết hợp với một số tính năng giảm giật khác được tuyên bố là tương đối thấp, điều này làm tăng độ chụm của đạn giúp bắn chính xác hơn.
 |
Trung Quốc đang cố gắng tạo ra một trường phái riêng với cỡ đạn 5,8x42mm.
|
"Nội thất" của súng được làm bằng thép đặc biệt, tay cầm và vỏ bên ngoài được làm bằng vật liệu polime để giảm khối lượng và tăng khả năng chịu nhiệt.
QBZ-95 được giới thiệu là có khả năng hoạt động trong các điều kiện môi trường khắc nghiệt, nhiều bụi bẩn, súng có thể sử dụng sau khi ngâm nước. Một điều quan trọng nữa là súng được quảng cáo là có độ tin cậy và hiệu suất như AK-47 và khả năng chính xác như M16A3.
Súng trường tiến công QBZ-95 tiêu chuẩn có chiều dài 745mm, nòng súng dài 463mm, hộp tiếp đạn 30 viên DBP87 5.8x42mm trọng lượng 3,25kg, tầm bắn hiệu quả khoảng 500 mét. Đạn dược là một phần quan trọng tạo nên uy lực và độ chính xác cho súng.
Theo như quảng cáo của Trung Quốc, đạn DBP87 5.8x42mm có sơ tốc đầu nòng tới 930 m/s, nó có tầm bắn hiệu quả khoảng 800 mét và có thể xuyên qua tấm thép dày 3mm ở khoảng cách tới 1.000 mét. Các báo cáo của Trung Quốc nói rằng loại đạn này đặc biệt chính xác ở khoảng cách 600 mét. Tuy nhiên, tính năng thực sự của đạn này rất khó kiểm chứng.
QBZ-95 chỉ có thể tống vỏ đạn ra ngoài ở bên phải, điều này có nghĩa là xạ thủ thuận tay trái không thể sử dụng súng này. Khóa an toàn kiêm điều chỉnh chế độ bắn nằm phía bên trái của báng súng, điều này gây nhiều khó khăn cho người sử dụng khi điều chỉnh chế độ bắn. Sau đó, nhược điểm này đã được khắc phục ở biến thể sau, nút chọn chế độ bắn được thiết kế lên phía trên báng súng.
 |
QBZ-95 đang trở thành loại súng trường tiến công cá nhân tiêu chuẩn cho quân đội Trung Quốc thay thế cho Type-81.
|
Súng có chung nhược điểm của dòng “bullpup”, toàn bộ khóa nòng và khối đạn dược nằm phía sau gây mất cân đối trọng lượng súng. Sự kết hợp giữa bullpup và trích khí ngắn khiến việc chế tạo và bảo trì tương đối phức tạp.
Việc thiết lập một tiêu chuẩn đạn riêng khiến nó gặp khó khăn trong việc xuất khẩu. Nếu nhập khẩu súng trường này sẽ phải nhập thêm đạn mới mà không thể sử dụng đạn tồn kho sẳn có. Biến thể QBZ-97 đã khắc phục nhược điểm này bằng cách sử dụng cỡ đạn 5,56x45mm nhưng nó khó lòng mà cạnh tranh được với các mẫu súng của phương Tây.
Gia đình QBZ-95 gồm súng tiểu liên, súng trường tiến công, súng trường chi viên hỏa lực hạng nhẹ, tuy nhiên nó phải được thiết kế riêng chứ không thể chuyển đổi từ trên một cấu hình tiêu chuẩn. QBZ-97 là biến thể xuất khẩu của QBZ-95, súng sử dụng loại đạn 5.56x45mm tiêu chuẩn NATO.
QBZ-97B - biến thể cải tiến của QBZ-97, được giới thiệu là vũ khí xuất khẩu tiêu chuẩn của Trung Quốc trong thời gian tới. QBZ-95G, biến thể nâng cấp của QBZ-95 với một số cải tiến, chốt an toàn kiêm lựa chọn chế độ bắn được thiết kế lên phía trên báng súng thay vì nằm bên trái như bản gốc, cải thiện đường đạn và độ tin cậy của súng.
Biến thể này được đưa vào thử nghiệm để đánh giá trong năm 2010, sau khi tiến hành đánh giá tổng thể, QBZ-95G sẽ được sử dụng thay thế cho các biến thể của QBZ-95 được đưa vào sử dụng từ năm 1995. QBZ-95 xuất hiện lần đầu tiên ngoài Trung Quốc vào năm 1997 khi Anh trao trả Hồng Kông cho phía Trung Quốc. Ngoài Trung Quốc súng còn được xuất khẩu cho một số quốc gia như Sri Lanka, Campuchia, Myanmar.
Súng chỉ mới được xuất khẩu cho một số nước nhỏ, các khách hàng này vẫn chưa có đánh giá nào (hoặc chưa được công bố) về tính năng của súng. Có thể là do súng chưa trải qua một cuộc chiến thực sự nào nên những điểm mạnh và hạn chế vẫn chưa được đánh giá một cách đầy đủ nhất.