Với chừng 1.000 chiếc MiG-21 còn hoạt động ở 33 quốc gia trên thế giới (trong đó có Việt Nam) thì đây quả là “mỏ vàng” cho các tập đoàn công nghiệp quốc phòng tiên tiến thế giới “khai thác” hợp đồng nâng cấp, hiện đại hóa.
Giữa những năm 1990, Công ty Lahav Divison (Tập đoàn Israel Aircraft Industries – IAI) đã phát triển chương trình mang tên MiG-21-2000 tập trung nâng cấp hệ thống điện tử hàng không, hệ thống vũ khí cho MiG-21. Chuyến bay thử nghiệm đầu tiên của MiG-21-2000 đầu tiên được thực hiện vào ngày 24/5/1995.
Theo một số nguồn tin, Không quân Campuchia đã ký hợp đồng với Lahav Divison nâng cấp những chiếc MiG-21 của nước này lên chuẩn MiG-21-2000 (đơn giá nâng cấp mỗi chiếc khoảng 1,5-3 triệu USD).
 |
| Tiêm kích đa năng hiện đại MiG-21-2000. |
Buồng lái “thân thiện” với phi công
Nhìn chung, sau nâng cấp kiểu dáng chiếc MiG-21 gần như không có sự thay đổi nào. Nhưng nếu nhìn vào bên trong buồng lái thì mới thấy sự thay đổi rõ rệt.
Buồng lái MiG-21-2000 được đánh giá là bố cục “thân thiện” với phi công, tích hợp thêm nhiều công nghệ tiêm kích thế hệ 4, thay kiểu nắp kính buồng lái.
Theo đó, buồng lái MiG-21-2000 lắp đặt hệ thống màn hình HUD (trước mặt phi công), màn hình tinh thể lỏng đa năng hiển thị thông số kỹ thuật bay thông cho dãy đồng hồ, trang bị thanh điều khiển HOTAS, cặp thiết bị bán dẫn camera (CCD).
Thiết kế này được đánh giá khắc phục được những thiếu sót trong cách bố trí buồng lái nguyên thủy, chật chội và thiếu nhiều tiện ích cần thiết trong giao tiếp người – máy.
 |
| Buồng lái trước nâng cấp (trái) và sau nâng cấp (phải) của MiG-21. |
Đặc biệt, MiG-21-2000 trang bị hệ thống hiển thị mục tiêu trên mũ bay do hãng Elbit System cung cấp. Đây là đặc điểm thường chỉ xuất hiện trên tiêm kích thế hệ 4, 4++, 5. Hệ thống này cho phép phi công khóa và bắn tên lửa đối không chỉ đơn giản bằng cách nhìn vào mục tiêu – đầu tự dẫn tên lửa tự động định hướng đi đúng hướng.
Ngoài sự thay đổi trong bố trí buồng lái, tiện ích phi công, MiG-21-2000 trang bị hệ thống định vị quán tính và hệ thống định vị toàn cầu (INS/GPS) và máy tính dữ liệu đường không tăng độ chính xác khi định hướng và vũ khí.
Ghế phóng khẩn cấp KM-1M của phi công được thay thế bằng loại Martin Baker Mk 16 zero-zero.
“Mắt thần” soi 3 mặt trận
MiG-21-2000 cũng thay thế radar RP-21MA có tầm trinh sát “cực ngắn” bằng radar điều khiển hỏa lực đa chế độ hiện đại EL/M-2032 (do hãng Elta Electronic Industries, Israel chế tạo). Nó hỗ trợ nhiều chế độ hoạt động giúp máy bay tác chiến đối phó hiệu quả nhiều mục tiêu trên không, trên bộ, trên biển.
- Trong chế độ không đối không, radar có thể phát hiện và theo dõi mục tiêu ở cự ly xa đến 150km. Radar có thể theo dõi đồng thời 8 mục tiêu và dẫn hướng tên lửa diệt một mục tiêu trong số đó.
- Trong chế độ không đối đất, radar sẽ tạo những hình ảnh mặt đất có độ phân giải cao bằng công nghệ radar khẩu độ tổng hợp SAR dùng để dẫn đường vũ khí thông minh. Tầm trinh sát mục tiêu mặt đất ở cự ly xa đến 150km.
- Trong chế độ không đối hải, radar có thể phát hiện và phân loại mục tiêu tàu địch ở cách xa đến 300km.
Vũ khí tấn công chính xác
Về hệ thống vũ khí, tương tự MiG-21 Lancer, việc tăng tải trọng là điều không thể thực hiện, mà việc nâng cấp chỉ cho phép máy bay vũ khí hiện đại hơn. Với MiG-21-2000 vẫn giữ lại khẩu pháo đối không cao tốc GSh-23L, nhưng mang được thêm các loại tên lửa không đối không thế hệ 3 Python 3 và thế hệ 4 Python 4.
 |
| Tên lửa không đối không tầm ngắn Python 4. |
Trong đó, tên lửa đối không Python 4 được xem là một trong những loại vũ khí đối không hiện đại hàng đầu thế giới hiện nay. Đặc biệt, Python 4 có thể tích hợp với hệ thống hiển thị mục tiêu trên mũ bay.
Python 4 lắp đầu đạn thuốc nổ phân mảnh nặng 11kg, tầm bắn tối đa 15km (hơn K-13 và R-60), tốc độ tối đa Mach 3,5 hoặc hơn. Tên lửa lắp đầu tự dẫn hồng ngoại có khả năng đối phó cao trước biện pháp gây nhiễu đối phương (ví dụ như mồi bẫy nhiệt).
Trong nhiệm vụ tấn công mục tiêu mặt đất, MiG-21-2000 có thể mang tối đa 3 bom dẫn đường bằng lade MBT Griffin cho phép tấn công mục tiêu một cách chính xác nhất.