Trong nhiều ngày qua, Hà Nội nằm trong danh sách những thành phố ô nhiễm nhất thế giới, cùng với Delhi (Ấn Độ), Cairo (Ai Cập), Dhaka (Bangladesh), Lahore (Pakistan). Phía sau bầu trời mù mịt ấy không chỉ là cảnh vật bị nhòe đi bởi bụi mịn mà là sức khỏe của hàng triệu người đang bị đe dọa từng ngày.

Theo các chuyên gia, đợt ô nhiễm lần này là kết quả cộng hưởng của nhiều yếu tố như lớp không khí lạnh buổi sáng bị chặn lại bởi tầng không khí ấm phía trên như thể bị úp một cái nắp, gió lặng và độ ẩm cao khiến bụi không thể thoát lên cao.

Bên cạnh đó, nguồn thải nội đô từ giao thông, công trình xây dựng, nhà máy, làng nghề và cả việc đốt rác, đốt rơm rạ ở ven đô khiến bụi và khí độc tích tụ liên tục nhiều ngày. Mỗi yếu tố một chút, cộng lại tạo thành một bầu khí quyển nặng nề, làm cả thành phố rơi vào tình trạng “thở trong bụi”.

Trong lớp không khí ấy, nguy hiểm nhất là PM2.5, những hạt bụi siêu mịn nhỏ gấp hàng chục lần sợi tóc. Chúng lơ lửng trong không trung, xuyên qua mọi lớp bảo vệ tự nhiên của cơ thể, đi từ mũi tới khí quản, phế quản và xuống tận đáy phổi, nơi mỗi nhịp thở đưa chúng tiếp xúc trực tiếp với phế nang.

Một phần bụi thậm chí còn lọt qua màng mao mạch để đi vào máu, mang theo kim loại nặng, hợp chất hữu cơ độc hại và độc tố vi khuẩn. Mỗi hạt bụi, dù nhỏ đến mức mắt thường không thể nhìn thấy, lại là một “xe chở chất độc” âm thầm di chuyển khắp cơ thể, bào mòn sức khoẻ người dân...

Trong khi chờ các giải pháp cải thiện tình trạng ô nhiễm từ cơ quan chức năng, người dân cần làm gì để tự bảo vệ mình trước ô nhiễm không khí?

Theo dõi chất lượng không khí hàng ngày

Sử dụng các ứng dụng đo chỉ số chất lượng không khí (AQI) như IQAir, AirVisual hoặc PamAir, quantracmoitruong.gov.vn... để cập nhật thông tin về chất lượng không khí trong khu vực. Tránh các hoạt động ngoài trời nếu AQI trên 100, đặc biệt là khi đạt đến mức nguy hiểm.

Đeo khẩu trang

Để thực sự an toàn, N95 hoặc KN95 là lựa chọn duy nhất đủ khả năng lọc bụi mịn. Đeo khẩu trang đúng cách như ép sát sống mũi, che kín miệng và không để hở hai bên má, quan trọng không kém loại khẩu trang được chọn.

Ảnh minh họa/Nguồn Internet

Sử dụng máy lọc không khí trong nhà

Bụi, khói bếp và thậm chí cả đồ nội thất đều có thể góp phần gây ô nhiễm không khí trong nhà. Do đó, nên đầu tư vào máy lọc không khí có bộ lọc chuẩn để giúp lọc bụi, phấn hoa, khói và các chất ô nhiễm khác.

Đặt máy lọc không khí trong các phòng thường xuyên sử dụng, như phòng ngủ và phòng khách, để tạo ra không gian sạch sẽ trong nhà. Bên cạnh đó, cần tránh đốt gỗ, hương hoặc nến vì dễ tạo ra các hạt vật chất và hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) làm giảm chất lượng không khí trong nhà.

Chăm sóc đường hô hấp

Bên cạnh khẩu trang và máy lọc, chăm sóc đường hô hấp bằng những biện pháp đơn giản lại mang hiệu quả đáng kể. Sau khi ra ngoài về, rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp “gột” đi phần bụi bám trên niêm mạc; súc họng trước khi ngủ giúp giảm viêm nhiễm.

Ngoài ra, cần tập các bài tập thở giúp tăng cường cơ hô hấp, tăng dung tích phổi và giúp phổi hoạt động hiệu quả. Luyện tập hít thở sâu, thở luân phiên bằng mũi, thở bằng cơ hoành... giúp tăng cường sức khỏe phổi, để giảm tác động của các chất ô nhiễm lên phổi.

Thông gió trong nhà

Thông gió tốt là yếu tố quan trọng để có không khí trong nhà trong lành, nhưng chỉ nên mở cửa sổ vào những giờ ít ô nhiễm, thường là vào giữa buổi sáng hoặc đầu giờ chiều và đóng cửa vào những ngày ô nhiễm cao đồng thời sử dụng máy lọc không khí; Sử dụng quạt thông gió khi nấu ăn, đặc biệt là khi chiên hoặc nướng, để giảm thiểu các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà.

Trồng cây xanh trong nhà để thanh lọc không khí

Một số loại cây, như cây lan chi, cây lưỡi hổ, cau cảnh và cây bạch môn, có thể giúp hấp thụ các chất ô nhiễm trong nhà và cải thiện chất lượng không khí. Điều này sẽ giúp bạn tránh xa một số bệnh phổi liên quan đến không khí.

Đặt cây ở những nơi có đủ ánh sáng để phát triển tối ưu và có hiệu quả thanh lọc không khí, đặc biệt là trong không gian kín với hệ thống thông gió hạn chế.

Chế độ ăn uống lành mạnh

Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, chẳng hạn như quả mọng, các loại hạt và rau lá xanh, giúp chống lại stress oxy hóa do chất ô nhiễm gây ra. Axit béo omega-3 có trong cá hoặc hạt lanh, đặc biệt tốt cho sức khỏe phổi. Bên cạnh đó, chế độ ăn giàu vitamin C, A, E cùng gừng, tỏi, nghệ, mật ong không chỉ tăng sức đề kháng mà còn hỗ trợ cơ thể chống lại stress oxy hóa, tác động âm thầm mà bụi mịn gây ra mỗi ngày.

Ảnh minh họa/Nguồn Internet

Uống đủ nước

Uống đủ nước giúp cơ thể làm sạch đường hô hấp, hỗ trợ cơ chế tự nhiên của cơ thể và bảo vệ các cơ quan nội tạng khi không khí ô nhiễm. Nước giúp màng nhầy đường hô hấp ẩm, cản trở bụi bẩn và mầm bệnh, đồng thời hỗ trợ quá trình bài tiết độc tố ra khỏi cơ thể qua mồ hôi và nước tiểu.

Hạn chế tiếp xúc với không gian ngoài trời

Khi mức độ ô nhiễm tăng cao, tốt nhất nên ở trong nhà càng nhiều càng tốt. Nếu bắt buộc phải ra ngoài, hãy tránh sáng sớm và tối muộn vì đó là thời điểm mức độ ô nhiễm thường ở mức cao nhất. Thay vào đó, hãy lên kế hoạch cho các hoạt động ngoài trời vào buổi chiều khi ánh nắng mặt trời giúp phân tán các chất ô nhiễm hiệu quả hơn. Đối với những người đam mê thể dục, hãy cân nhắc chuyển sang tập luyện trong nhà vào những ngày ô nhiễm cao.

Những giải pháp cá nhân, dù cần thiết vẫn chỉ là cách chống đỡ tạm thời. Để Hà Nội không phải sống mãi trong những ngày mù bụi, cần những hành động mạnh mẽ từ cấp quản lý như giảm khí thải giao thông, kiểm soát chặt nhà máy và công trình, hạn chế đốt rác và đốt rơm rạ, mở rộng không gian xanh và đảm bảo quy hoạch đô thị không “chặn” mất các luồng gió tự nhiên.