Dậy thì sớm là khi trẻ bắt đầu phát triển các đặc tính về mặt thể chất và sinh dục sớm hơn so với tuổi bình thường. Đối với bé gái trước 8 tuổi, bé trai trước 9 tuổi.

Các dấu hiệu của dậy thì sớm bao gồm sự phát triển dương vật, tinh hoàn, kích thước vú, thay đổi giọng nói, mọc lông nách, lông mu, mọc râu, xuất tinh, có kinh nguyệt… Đặc biệt, trong giai đoạn này, chiều cao của trẻ sẽ tăng nhanh, nhưng sẽ sớm ngừng lại trước khi đạt được chiều cao tối đa theo tiềm năng di truyền.

Sau đó, chiều cao của trẻ sẽ không còn tăng nữa bởi các sụn đầu xương cốt hóa sớm. Hơn nữa, dậy thì sớm còn tác động đến các yếu tố khác như hormone tăng trưởng, khả năng hấp thụ canxi của cơ thể,…

Trẻ dậy thì sớm chưa được hướng dẫn về cách vệ sinh, chăm sóc cơ thể đúng cách nên sẽ có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến sức khỏe sinh sản. Hơn nữa, trẻ có thể bị lạm dụng/xâm hại tình dục do chưa có đủ nhận thức về sự thay đổi của cơ thể. Điều này cũng khiến nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục ở trẻ tăng cao.

Trẻ dậy thì sớm có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe sau này như béo phì, tiểu đường type 2, ung thư vú, buồng trứng đa nang và trầm cảm. Để phòng phòng tránh dậy thì sớm, ba mẹ cần quan tâm chăm sóc con đúng cách.

Trẻ bị dậy thì sớm có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể do bệnh lý (trẻ có khối u ở buồng trứng, tuyến thượng thận, tuyến yên hoặc não bộ; trẻ mắc các bệnh lý về hệ thần kinh trung ương; trẻ mắc một số hội chứng di truyền hiếm gặp…) hay do chế độ dinh dưỡng không hợp lý (trẻ ăn nhiều các loại thực phẩm có tác dụng kích thích tăng trưởng…), lối sống không lành mạnh… Một số trường hợp trẻ dậy thì sớm không xác định được nguyên nhân.

Để phòng ngừa dậy thì sớm ở trẻ, bố mẹ có thể thực hiện các biện pháp dưới đây:

Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng, khoa học, phù hợp độ tuổi: Trẻ cần được bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết (chất đạm, chất đường bột, chất béo, vitamin và khoáng chất) để cơ thể phát triển một cách toàn diện. Bố mẹ nên tăng cường rau xanh, trái cây tươi trong các bữa ăn hàng ngày nhằm giúp trẻ khỏe mạnh hơn. Đặc biệt, trẻ nên hạn chế sử dụng các thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, đồ ngọt, thực phẩm chứa hormone tăng trưởng.

Xây dựng thói quen tập thể dục thể thao thường xuyên: Trẻ cần tăng cường vận động để tiêu hao năng lượng, từ đó, giúp cơ thể dẻo dai, khỏe khoắn, tăng sức đề kháng. Một số bộ môn thể thao được khuyến khích cho trẻ như bơi lội, nhảy dây, đá cầu, bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ…

Thận trọng khi cho bé sử dụng thực phẩm chức năng: Tránh cho trẻ tiếp xúc với các sản phẩm, mỹ phẩm, thuốc hay thực phẩm chức năng có chứa estrogen hoặc testosterone hay các chất có tác dụng kích thích cơ thể sản sinh các loại hormone dẫn đến dậy thì sớm.

Kiểm soát cân nặng của trẻ, tránh để trẻ thừa cân, béo phì: Một số nghiên cứu cho thấy béo phì là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở trẻ.

Trẻ béo phì có nguy cơ dậy thì sớm/Ảnh fvhospital.com

Thăm khám sức khỏe định kỳ cho trẻ. Bên cạnh các dấu hiệu về sự thay đổi của cơ thể, trẻ bị dậy thì sớm thường sẽ được bác sỹ chỉ định thực hiện một số phương pháp cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác tình trạng này như: Xét nghiệm nội tiết; Siêu âm tuyến vú; Siêu âm tử cung - buồng trứng; Siêu âm tuyến thượng thận; Chụp X-quang tuổi xương; Chụp Cộng hưởng từ MRI...

Theo các bác sĩ, khi được xác định là dậy thì sớm, trẻ sẽ được điều trị ức chế dậy thì bằng tiêm thuốc, lặp lại mỗi 1-3 chu kỳ. Mục đích của điều trị ức chế dậy thì là tối ưu hóa chiều cao tại thời điểm trưởng thành.

Kể từ khi ngưng điều trị ức chế, bé cần 6 tháng đến 1,5 năm để khởi phát lại chu kỳ dậy thì. Để đến khi bắt đầu quá trình dậy thì một lần nữa, các bé sẽ đạt được mức phát triển tối ưu về chiều cao, ở bé gái tăng thêm 15-20 cm và bé trai tăng thêm 20-25 cm.