Ở chính nơi xảy ra vụ án Lệ Chi Viên nổi tiếng năm xưa, giờ là một tượng đài nữ nhà giáo trắng phau như tuyết cùng một tượng "Giọt lệ" đầy xót xa, oan khuất.
Về Lệ Chi Viên ở xã Đại Lai (Gia Bình, Bắc Ninh) tôi tìm gặp ông Nguyễn Trọng Viện. Là người trông coi di tích nên ông rất rõ những chuyện xưa cũ về Nguyễn Thị Lộ. Không chỉ rành rọt những chuyện ghi chép tỉ mẩn trong chính sử các đời, ông Viện còn mò mẫm sưu tầm những giai thoại dân gian.![]() |
| Người tuổi Tý là người nhanh nhẹn, chăm chỉ, tháo vát, đầu óc thông minh, tư duy linh hoạt, khéo léo trong lời ăn tiếng nói, lại nhiệt tình giúp đỡ mọi người nên được nhiều người yêu mến. |
![]() |
| Đức Từ Cung Đoan Huy Hoàng thái hậu là thân mẫu vua Bảo Đại và là Hoàng thái hậu cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam. Cuộc đời bà gắn chặt với những thăng trầm của triều đại nhà Nguyễn. |
![]() |
| Đức Từ Cung tên thật là Hoàng Thị Cúc, sinh năm 1890. Gia đình bà tuy có cha là quan tri huyện nhưng có cuộc sống rất khó khăn. |
![]() |
| Sau này, vì gia cảnh khốn khó nên bà được “tiến” vào cung làm thị nữ hầu hạ cho hai vợ góa của vua Đồng Khánh là bà Thánh cung Nguyễn Thị Nhàn và bà Tiên cung Dương Thị Thục. |
![]() |
| Tại đây, duyên phận đã giúp bà gặp được Phụng hóa công Nguyễn Phước Bửu Đảo (vua Khải Định sau này), là con trai cả của vua Đồng Khánh. Vẻ ngoài nhu mì, hiền lành của bà đã khiến hoàng tử rung động. |
![]() |
| Năm 1913, bà hạ sinh hoàng tử Vĩnh Thụy (vua Bảo Đại sau này), người con duy nhất của vua Khải Định. Mặc dù sinh hoàng tử nhưng bà không được nuôi con. Vĩnh Thụy được Tiên Cung Thái hậu đón về cung, tự chăm sóc và nuôi nấng. |
![]() |
| Năm 1916, bà Hoàng Thị Cúc được vua phong là Huệ tần, tiếp đến là Huệ phi, bậc thứ hai (nhị giai phi) trong cửu giai 9 bậc mà các vua triều Nguyễn phong cho các phi tần của mình. |
![]() |
| Sau khi vua Khải Định băng hà, vua Bảo Đại lên ngôi tôn phong cho mẹ mình là Đoan Huy Hoàng thái hậu, người dân Huế tôn kính gọi bà là Đức Từ Cung hay Đức Từ. |
![]() |
| Theo sử liệu, sinh ra trong gia đình quan lại cấp thấp, hoàn cảnh khó khăn nhưng bằng sự chịu khó, đức tính cần cù, Đức Từ Cung không ngừng phấn đấu rèn luyện cả chữ Hán, Pháp văn và Quốc ngữ, cùng với các nghi lễ, văn hóa ứng xử cung đình và cả trên trọng trách mà bà đảm nhiệm. Cuộc đời bà gắn liền với câu chuyện truyền miệng mang màu sắc tâm linh. Chuyện kể rằng, thời xưa, ở làng Mỹ Lợi, huyện Phú Lộc, Thừa Thiên -Huế, có một ông thầy địa lý đã nhìn mộ ông tri huyện Hoàng Trọng Tích mà phán rằng "Họ này sẽ phát hoàng hậu". |
![]() |
| Ai nghe xong câu ấy cũng cười, coi đấy là lời phán bừa. Ai ngờ, sau đó, con gái ông huyện lại trở thành Hoàng thái hậu cuối cùng của triều Nguyễn, tức Đức Từ Cung. Ở ngôi vị Hoàng thái hậu cao sang, nhưng Đức Từ Cung vẫn sống một cuộc đời bình dị, gạt bỏ những thị phi để bảo vệ danh dự cho hoàng gia, gìn giữ gia phong cho "đệ nhất gia đình" của vua Bảo Đại và Nam Phương hoàng hậu. |
![]() |
| Lúc triều đình nhà Nguyễn cáo chung, vua Bảo Đại lưu vong nơi xứ người, Đức Từ Cung vẫn "neo giữ" cả thể xác và tâm hồn ở Huế. Bà tự bỏ tiền túi để sửa chữa Thái Miếu, Hưng Miếu, cùng các tôn lăng của các thành viên hoàng gia triều Nguyễn. |
![]() |
| Ngoài ra, Đức Từ Cung còn được đánh giá là có nhiều công lao trong phong trào chấn hưng Phật giáo ở Việt Nam vào đầu thập niên 1930. |
![]() |
| Bà duy trì các hoạt động cúng bái, lễ nghi nơi tôn miếu và lăng tẩm các vị vua Nguyễn. |
![]() |
| Đặc biệt, nhờ những nỗ lực của bà mà đoàn Ba Vũ - đoàn ca múa cung đình thời Nguyễn được duy trì cho đến ngày hòa bình lập lại. Nhờ vậy mà Huế mới giữ được một di sản văn hóa cung đình. |
![]() |
| Những năm tháng cuối đời bà lại trở về cuộc sống cô đơn và nghèo khó, không có con cháu bên cạnh. Nhưng dù cuộc sống khó khăn, Đức Từ Cung vẫn làm tròn phận sự của mình với tổ tiên nhà Nguyễn cho đến giây phút cuối cùng. |
![]() |
| Đức Từ Cung mất ngày 3/10/1980, thọ 91 tuổi. Lăng mộ bà được xây cất ở làng Dương Xuân (Huế), cạnh lăng vua Đồng Khánh và vua Tự Đức. |
Các nhà khảo cổ đã phát hiện một xác tàu đắm ngoài khơi bờ biển Alexandria. Đó là "thuyền tiệc tùng" của người Ai Cập có niên đại khoảng 2.000 tuổi.
Sinh sống ở vùng khí hậu băng giá khắc nghiệt của Alaska (Mỹ), người Aleut sở hữu nền văn hóa độc đáo gắn với biển và các đảo Aleutian.
Sỡ hữu không gian thơ mộng với đồi thông và hồ nước, lăng Tự Đức là một trong những công trình kiến trúc đẹp và đặc sắc nhất của cố đô Huế.
Tàn tích thành phố Babylon ở Iraq là những gì còn lại của một trung tâm quyền lực và văn minh hàng đầu vùng Lưỡng Hà, có vị trí đặc biệt trong lịch sử cổ đại.
Khám phá mới tại Izmir: con dấu đá cổ đại thể hiện hình mặt trời, có thể liên quan đến các vị vua và thần tối cao thời kỳ Đồ Đá Mới.
Iroquois là một trong những liên minh bộ lạc quyền lực nhất Bắc Mỹ, sở hữu văn hóa phong phú và ảnh hưởng lâu dài đến nước Mỹ.
Không khí Giáng sinh rộn ràng, những bài thánh ca quen thuộc vang lên khắp nơi, nhưng ít ai biết hành trình hình thành và lan truyền dài hàng thế kỷ của chúng.
Khám phá các ngôi mộ cổ từ thế kỷ 10 với nhiều hiện vật quý giá, hé lộ về hệ thống xã hội và phong tục tang lễ của thời kỳ cổ đại Hungary.
Vườn quốc gia Doñana (Tây Ban Nha) là thiên đường sinh thái rộng lớn của châu Âu, hội tụ hệ đất ngập nước, rừng thông và đụn cát hoang sơ.
Trong 38 năm trị vì, Lê Thánh Tông đã đưa đất nước phát triển rực rỡ, ghi dấu ấn với 510 người đỗ trạng nguyên, tiến sĩ và nhiều thành tựu khác.
Vườn quốc gia Doñana (Tây Ban Nha) là thiên đường sinh thái rộng lớn của châu Âu, hội tụ hệ đất ngập nước, rừng thông và đụn cát hoang sơ.
Iroquois là một trong những liên minh bộ lạc quyền lực nhất Bắc Mỹ, sở hữu văn hóa phong phú và ảnh hưởng lâu dài đến nước Mỹ.
Khám phá các ngôi mộ cổ từ thế kỷ 10 với nhiều hiện vật quý giá, hé lộ về hệ thống xã hội và phong tục tang lễ của thời kỳ cổ đại Hungary.
Khám phá mới tại Izmir: con dấu đá cổ đại thể hiện hình mặt trời, có thể liên quan đến các vị vua và thần tối cao thời kỳ Đồ Đá Mới.
Các nhà khảo cổ đã phát hiện một xác tàu đắm ngoài khơi bờ biển Alexandria. Đó là "thuyền tiệc tùng" của người Ai Cập có niên đại khoảng 2.000 tuổi.
Tàn tích thành phố Babylon ở Iraq là những gì còn lại của một trung tâm quyền lực và văn minh hàng đầu vùng Lưỡng Hà, có vị trí đặc biệt trong lịch sử cổ đại.
Sinh sống ở vùng khí hậu băng giá khắc nghiệt của Alaska (Mỹ), người Aleut sở hữu nền văn hóa độc đáo gắn với biển và các đảo Aleutian.
Không khí Giáng sinh rộn ràng, những bài thánh ca quen thuộc vang lên khắp nơi, nhưng ít ai biết hành trình hình thành và lan truyền dài hàng thế kỷ của chúng.
Sỡ hữu không gian thơ mộng với đồi thông và hồ nước, lăng Tự Đức là một trong những công trình kiến trúc đẹp và đặc sắc nhất của cố đô Huế.
Trong 38 năm trị vì, Lê Thánh Tông đã đưa đất nước phát triển rực rỡ, ghi dấu ấn với 510 người đỗ trạng nguyên, tiến sĩ và nhiều thành tựu khác.
Những bức tượng đá kỳ lạ của nền văn minh Chimu xuất hiện gần như nguyên vẹn, ngoại trừ một tượng bị hư hại, gợi mở nhiều câu hỏi về văn hóa cổ đại Peru.
Những chiếc bát men ngọc bích 900 năm tuổi của Hàn Quốc được trục vớt từ đáy biển trông mới lạ đến kinh ngạc.
Trong hơn 100 mộ táng tiền Đông Sơn, nhóm nghiên cứu phát hiện một hiện vật đá đặc biệt chôn kèm trong mộ M40 – có hình dạng giống “bích”.
Là một trong những khu bảo tồn lớn nhất châu Phi, Vườn quốc gia Etosha (Namibia) nổi tiếng với thảo nguyên rộng lớn và đời sống hoang dã phong phú.
Bức tượng bằng bạc tạc sinh vật lai nửa bò nửa người được khai quật ở Iran. Hiện vật này có thể từng là một phần của nghi lễ cách đây khoảng 5.000 năm.
Khu định cư phức hợp cổ ở Nga chứa 30 tấm bảng khảm và một loạt các tấm bảng trang trí hình tròn mô tả chữ vạn, chim chóc và các sinh vật thần thoại.
Trong cuộc khai quật tại vùng núi Uzbekistan, các chuyên gia tin rằng đã tìm thấy một thành phố "thất lạc" trên Con đường Tơ lụa nổi tiếng lịch sử.
Tặng quà cho bạn bè và người thân là một nét văn hóa quen thuộc mỗi mùa Giáng sinh, nhưng ít ai biết nguồn gốc sâu xa của tập tục này.
Tại dãy núi Ural, Nga, các nhà khảo cổ khai quật một "khu phức hợp hiến tế" độc đáo hé lộ tập tục tang lễ của người du mục gần 2.400 năm trước.
Nằm giữa trung tâm Sài Gòn - TP HCM hơn một thế kỷ, chợ Bến Thành không chỉ là điểm mua sắm nổi tiếng mà còn ẩn chứa nhiều câu chuyện thú vị ít người biết đến.