Tôi gọi vào số điện thoại 09361400xx để nhờ tư vấn và mua thần dược chữa bệnh ung thư. Trả lời tôi, chủ hàng thuốc nam ríu rít: “Anh tìm đúng địa chỉ rồi, xáo tam phân đặc trị ung thư giai đoan cuối, nhiều người chữa khỏi rồi. Anh cứ mua 1 kg, sắc uống là chắc khỏi”. Và để tôi biết địa chỉ, chủ hàng thuốc nam cho tôi địa chỉ: số xxx đường 20 phường 5 quân Gò Vấp TP Hồ Chí Minh. Đến khi hỏi giá thì chủ hiệu ân cần: Em giảm giá cho anh, thuốc thật đảm bảo, chỉ 3 triệu/kg thôi. Ông chú tôi ở Phú Yên chuyên đi đào xáo tam phân bán cho con buôn chỉ được giá có 500 nghìn/kg.
Có thể nói chưa ở đâu như ở nước ta cứ mỗi năm lại phát hiện ra một "thần dược" chữa được tất cả mọi bệnh nan y. Từ ung thư giai đoạn cuối, chó dại cắn đã lên cơn… đến cổ trướng, tiểu đường, thận suy, tâm thần phân liệt, thậm chí AIDS. Những người bệnh thì vái tứ phương, được bệnh viện cho biết mắc trọng bệnh là dỏng tai lên nghe, thấy đâu có cơ hội, dẫu mong manh cũng phải tìm đến. Hỡi ơi, bao nhiêu thần dược ra đời, bao nhiêu tin đồn chữa khỏi cả một huyện người mắc ung thư mà bên Na Uy không gửi cho cái Noben nào.
Không phải họ hẹp hòi gì, chỉ cần tìm ra một cơ may có thể kéo dài sự sống cho bệnh nhân ung thư họ đã cho ngay một cái giải Noben hàng triệu USD cùng bao nhiêu danh tiếng rồi. Khổ. Người ta không cho những người phát hiện ra các thần dược bởi vì toàn thần dược đểu, toàn bịp bợm để kiếm tiền của người mang trọng bệnh sắp chết. Có thể pháp luật dương gian chưa sờ đến nhưng khi sang thế giới bên kia chắc Diêm vương không thể tha cho tội trọng này.
Trong mấy tháng gần đây, thiên hạ đồn ầm ĩ chuyện mới phát hiện được cây mật nhân chữa được đủ mọi loại bệnh. Từ ung thư đến u nang, tiểu đường, viêm gan đến cả bệnh tim cũng khỏi. Chỉ cần đem 30g mật nhân khô đun kỹ lấy nước uống là khỏi ngay. Thì đây: Ngày 16/9, bác sĩ Nguyễn Xuân Tạo, Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viên Đa khoa Lâm Đồng cho biết, tại bệnh viện vừa có một bệnh nhân tử vong, một bệnh nhân khác được cứu sống sau 5 ngày cấp cứu do uống rượu ngâm rễ cây mật nhân.
Bệnh nhân Nguyễn Quang Hướng, 55 tuổi, trú tổ 3, Chi Lăng 2, thị trấn Nam Ban (huyện Lâm Hà, Lâm Đồng) nhập viện với các triệu chứng khó thở, chân tay co giật, nhịp tim nhanh. Theo lời kể của gia đình ông Hướng, trưa 10-9 người hàng xóm tên Sang đã cho ông Hướng một đoạn cây và gọi đó là “mật nhân” để ngâm rượu. Sau khi uống rượu ngâm, ông Hướng bị tê môi lưỡi, co giật, tím tái và được gia đình đưa đi cấp cứu. Không tin rễ cây mình bán cho hàng xóm là độc dược, trưa 14/9, ông Sang lấy rượu của ông Hướng ngâm uống một lúc 3 ly để “chứng minh” và đã tử vong vài giờ sau đó. Các cơ quan chức năng tỉnh Lâm Đồng đã khám nghiệm tử thi và niêm phong các bình rượu ngâm rễ cây nói trên để giám định độc tố.
Không chỉ mật nhân, trong thời gian qua hàng loạt “phát hiện động trời” về thần dược chữa bách bệnh đã làm xáo động dư luận. Nào cây kim cương, cà gai dây leo, chạc quẹt, bột rắn lục, bột vàng, địa sâm, mật gấu, óc khỉ, máu-mật rắn hổ đất... làm dân các tỉnh miền núi ráo riết phá rừng săn tìm còn người bệnh lẫn con buôn cũng lao đến cửa rừng chờ đợi thu mua, đẩy giá lên cao chót vót. Giá rễ cây mật nhân từ chỗ 50-70 nghìn một kg, bây giờ ở TP Hồ Chí Minh đã lên đến trên hai triệu đồng một kg khô. Gia cây kim cương tươi từ 200 nghìn đồng một kg, bây giờ là 1.800.000 đồng/ kg. Nhiều người đã tìm đến các loại “thần dược” mong khỏi bệnh dù tốn kém, nhưng cuối cùng cũng chỉ là tiền mất tật mang.
Quá nhiều người đã chết sớm chỉ vì tin vào những thần dược có thể chữa được ung thư. Tại Bệnh viện Ung bướu, chị Mai Hoa, ở số nhà 131 Phương Sài, Nha Trang, Khánh Hòa có người thân bị ung thư vòm họng, giọng buồn bã: “Cũng tại gia đình nóng ruột, nghe người ta chỉ cho anh uống bột sụn cá mập liên tục trong vòng 20 ngày sẽ có cải thiện nên ngưng xạ trị... nhưng uống đủ 20 ngày thì anh ấy ra đi”.
Nhưng tại sao người ta lại tin đó là thần dược? Không thể không tin khi những kẻ lừa đảo đã tổ chức cả một chiến dịch công phu, thậm chí có cả sự hỗ trợ vô tình của các cơ quan nghiên cứu lẫn các phương tiện truyền thông đại chúng. Trường hợp thần dược Xáo tam phân là một ví dụ.
Những kế hoạch lừa đảo tinh vi
Đầu năm 2012 bà Trần Thị Xuân Hồng, thường trú ở thôn Tây, xã Ninh Vân, thị xã Ninh Hòa tung tin cho một số phóng viên về một người mắc bệnh gan nặng, bệnh viện đã trả về nhà để chờ chết đã được chữa khỏi nhờ một loại cây rừng. Có vẻ là tin “hot” mấy tờ báo cử phóng viên về khai thác tài liệu viết bài. Đó là câu chuyện một ông tên là Lê Hàng do uống rượu nhiều bị bệnh gan nặng, bụng to như cái trống. Đến bệnh viện, bệnh viện không chữa được, cho về nhà chờ chết. Trong khi chờ chết, ông Hàng được một người bạn là công nhân cho một đoạn cây, bảo sắc lên uống thử. Ai ngờ sau khi uống vào thấy đỡ. Ông uống thêm gần một tháng, bệnh khỏi hẳn, thậm chí khỏe hơn người bình thường.
Sau khi báo chí vào cuộc, chuyện cây Xáo tam phân được nhiều người quan tâm. Sở Y tế Khánh Hòa lấy mẫu cây Xáo tam phân gửi cho Viện Dược liệu TW để kiểm nghiệm. Rất nhanh chóng Viện Dược liệu TW đã kiểm nghiệm và gửi thông báo cho Sở Y tế Khánh Hòa. Kết luận quan trọng nhất sau khi nghiên cứu trong ống nghiệm và trên chuột bạch là: “Đánh giá sơ bộ ban đầu về cây lạ ở Ninh Vân là cây Xáo tam phân có một số thành phần hóa học thường gặp trong cây thực vật, có độc tính thấp, có tác dụng chống viêm gan cấp, ức chế 5 dòng tế bào ung thư trên chuột nhắt”.
Đây chỉ là một thông báo định hướng để ngành y tế Khánh Hòa có hướng tiến hành các bước nghiên cứu theo quy trình nghiên cứu phát triến thuốc, hóa dược, sinh y phẩm chữa bệnh mà Bộ Y Tế đã quy định rất rõ ràng trong thông tư số 03/2012 TT-BYT ngày 2 tháng 2 năm 2012, chứ hoàn toàn không công nhận giá trị thật sự của Xáo tam phân ức chế 5 dòng tế bào ung thư.
Thế nhưng, ngay sau đó, thay vì công bố thông báo của Viện Dược liệu TW, Sở Y tế Khánh Hòa đã ra một thông báo về kết quả kiểm nghiệm của Viện Dược liệu TW, trong đó có nội dung: “Xáo tam phân có giá trị thực sự trên ống nghiệm (in vitro) và trên động vật thực nghiệm chuột trắng (in vivo)”, làm bùng lên một làn sóng tìm mua Xáo tam phân chữa bệnh ung thư trên cả nước, rừng bị tàn phá tơi bời. Đến nay có thể coi cây Xáo tam phân bị tuyệt diệt trên đất Khánh Hòa, đến độ tỉnh Khánh Hòa đang đề xuất một dự án dùng ngân sách để bảo tồn, phát triển cây Xáo tam phân. Giá cây Xáo tam phân từ vài chục nghìn lên hàng trăm nghìn và bây giờ là nhiều triệu đồng. Một Việt kiều từ Mỹ về, kể trên báo chí đã phải mua 1kg lõi cây Xáo tam phân với giá 2.000 USD/kg.
Thực chất ông Lê Hàng chưa bao giờ mắc bệnh gan đến độ bệnh viện trả về. Ông chỉ đi khám tại một phòng khám tư nhân (Phòng khám Phúc Lộc), và tất cả tài liệu lưu cho thấy ông chỉ bị viêm gạn mãn tính nhẹ do uống nhiều rượu. Và ông Sinh, người cho ông khúc cây rừng ấy không ai khác là một ông lang ở địa phương. Và cuối cùng người tổ chức khai thác, buôn bán cây xáo tam phân trên địa bàn Khánh Hòa là hai ông Hàng và ông Sinh.
Kết quả nghiên cứu khoa học chính thức cho thấy, Xáo tam phân không có tác dụng chữa bệnh, Bộ Y tế chưa cấp bất kỳ giấy phép nào cho phép dùng Xáo tam phân để chữa bệnh hoặc sản xuất thuốc chữa bệnh. Ngày 5-6-2013, tại Nha Trang, GS. TS Lê Quang Cường, Thứ trưởng Bộ Y tế đã chủ trì cuộc họp để nghe các báo cáo của các ngành địa phương tỉnh Khánh Hòa về tình hình nghiên cứu cây Xáo tam phân.
Kết luận như sau: “Kết quả nghiên cứu của Viện Dược liệu về cây Xáo tam phân còn mang tính thử nghiệm, định hướng cho những nghiên cứu tiếp theo. Do đó, chưa thể xem thử nghiệm này là cơ sở để khẳng định cây Xáo tam phân có tác dụng trên cơ thể người. Các cơ quan thông tấn, báo chí và phóng viên của các báo, đài cần phải đưa tin một cách chính xác, tránh loan truyền các thông tin chưa được công nhận về tác dụng chữa bệnh trên người của cây Xáo tam phân, gây hoang mang cho người dân, cần đảm bảo ổn định trật tự và an toàn xã hội tại địa phương. Cần rút kinh nghiệm, thận trọng khi công bố thông tin”.
Chiếc bong bóng về một thần dược đã vỡ như vậy. Tuy nhiên tin đồn về thần dược được các báo chí thổi phồng rầm rộ, nhưng những kết luận khoa học thật sự thì rất ít báo đưa tin. Và vì vậy, hàng trăm trang mạng vẫn đang quảng cáo giá trị chữa bệnh của Xáo tam phân và giá cây Xáo tam phân vẫn ở trên trời.
Cần làm gì loại “thần dược đểu” ra khỏi đời sống?
Cây thuốc, vị thuốc, bài thuốc đông y ở nước ta rất phong phú và là tài sản vô giá của dân tộc. Tuy nhiên, thuốc chữa bệnh liên quan trực tiếp đến sinh mạng con người,, trước khi sử dụng cần phải được nghiên cứu, thử nghiệm theo đúng các tiêu chuẩn y tế. Hầu hết các loại “thần dược” cho đến nay chưa có một chứng cứ khoa học, một văn bản pháp quy công nhận là cây thuốc, vị thuốc, bài thuốc đông y được Bộ Y tế cho phép sử dụng. Vì vậy, việc khai thác kinh doanh để sử dụng cho mục đích chữa bệnh là hoàn toàn trái pháp luật. Các ban ngành liên quan cần nghiên cứu để kịp thời ra các văn bản nghiêm cấm về việc khai thác kinh doanh các loại cây, con cho mục đích chữa bệnh.
Ngành Y tế đang dần dần quản lý chất lượng về an toàn thực phẩm và quản lý thuốc men. Tuy nhiên, việc để một loại thực vật giá trị chưa được khẳng định lại được phổ biến kinh doanh có hệ thống trên toàn quốc và ngay cả trong một số nhà thuốc thì ngành Y tế cần phải xem lại trách nhiệm của mình. Việc ban hành sớm các văn bản pháp quy rõ ràng minh mạch về vấn đề này là rất cần thiết chứ không chỉ đơn thuần là lên tiếng khuyến cáo người dân không nên dùng khi chưa có sự công nhận của của Bộ Y Tế.