Tháng 8/2025, thị trường cung cấp suất ăn học đường tại TPHCM bước vào giai đoạn sôi động nhất khi các trường học đồng loạt triển khai lựa chọn nhà thầu cho năm học mới. Đây là hoạt động mua sắm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ vì quy mô tài chính lớn mà còn vì nó liên quan trực tiếp đến chất lượng bữa ăn bán trú và sức khỏe của hàng trăm nghìn học sinh. Nguồn vốn thực hiện các gói thầu này chủ yếu đến từ sự đóng góp của phụ huynh, đòi hỏi tính minh bạch và hiệu quả kinh tế phải được đặt lên hàng đầu.

Tuy nhiên, dữ liệu tổng hợp từ Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia trong tháng 8/2025 đã làm nổi lên một hiện tượng cần được phân tích thấu đáo: Sự trỗi dậy mạnh mẽ của một nhà thầu "tân binh" thông qua hàng loạt gói thầu được phê duyệt theo các hình thức không cạnh tranh rộng rãi.

"Hiện tượng" Thiên Hưng và những con số biết nói

Cái tên đang được nhắc đến là Công ty TNHH Thực phẩm Thiên Hưng (MST: 0318329808). Theo dữ liệu chúng tôi thu thập và phân tích, tính đến cuối tháng 8/2025, công ty này đã tham gia và trúng 24 gói thầu cung cấp thực phẩm và suất ăn công nghiệp cho các trường mầm non và tiểu học trên địa bàn TP.HCM.

Kết quả thật sự ấn tượng: Tỷ lệ trúng thầu là tuyệt đối 100%. Tổng giá trị các gói thầu mà doanh nghiệp này đã được phê duyệt lên tới 47.042.648.785 đồng.

Danh sách các bên mời thầu (chủ đầu tư là các trường học) đã lựa chọn Thiên Hưng trải rộng trên nhiều quận (tổng cộng 23 bên mời thầu), bao gồm những gói thầu có quy mô rất lớn. Điển hình như gói thầu "Mua thực phẩm, hàng hóa các loại" tại Trường Mầm non Măng Non I với giá trị 7.800.000.000 đồng; hay gói "Mua suất ăn công nghiệp cho năm học 2025-2026" tại Trường Tiểu học Trần Quốc Toản với giá trị 9.360.000.000 đồng; Trường Mầm non Hạnh Thông Tây (3.200.000.000 đồng).

Một chỉ dấu quan trọng khác liên quan đến hiệu quả kinh tế là tỷ lệ giá trúng thầu so với giá dự toán. Phân tích dữ liệu cho thấy tỷ lệ trung bình đạt mức 99,89%. Nhiều gói thầu có giá trúng thầu chính xác bằng 100% giá dự toán, đồng nghĩa với tỷ lệ tiết kiệm gần như bằng không.

Chân dung nhà thầu "tân binh"

Đối chiếu với quy mô hàng chục tỷ đồng các gói thầu đã trúng, hồ sơ năng lực của Công ty TNHH Thực phẩm Thiên Hưng lại cho thấy một sự tương phản rõ nét.

Doanh nghiệp có địa chỉ trụ sở tại 69/15 Lê Sát, Phường Tân Quý, Quận Tân Phú (cũ), TPHCM. Người đại diện pháp luật là ông Lâm Hoàng Thoại, giữ chức vụ Giám đốc. Thông tin trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia ghi nhận ngày phê duyệt đăng ký của công ty này là 10/09/2024. Như vậy, tính đến thời điểm "bùng nổ" trúng thầu vào tháng 8/2025, Công ty Thiên Hưng mới hoạt động chính thức chưa đầy một năm.

Đặt trong tương quan, việc một doanh nghiệp non trẻ, kinh nghiệm thực hiện các hợp đồng tương tự còn hạn chế, lại có thể đồng loạt đáp ứng các yêu cầu khắt khe về năng lực, kinh nghiệm, và đặc biệt là tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm để được hàng loạt cơ sở giáo dục "chọn mặt gửi vàng" trong cùng một thời điểm là một hiện tượng cần được xem xét kỹ lưỡng.

Điểm chung: Những gói thầu không qua đấu thầu rộng rãi

Đi sâu vào phân tích hình thức lựa chọn nhà thầu, chúng tôi nhận thấy một mẫu số chung cốt lõi: Hầu hết các gói thầu mà Công ty Thiên Hưng trúng đều không được tổ chức đấu thầu rộng rãi, công khai.

Thay vào đó, các chủ đầu tư đã áp dụng các hình thức như "Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt", "Chỉ định thầu rút gọn". Đây là các hình thức lựa chọn nhà thầu được pháp luật cho phép trong những điều kiện nhất định, nhưng bản chất là không có sự cạnh tranh rộng rãi từ nhiều nhà cung cấp trên thị trường.

Việc áp dụng phổ biến các hình thức này đặt ra câu hỏi lớn: Năng lực nào đã giúp một doanh nghiệp "tân binh" có được thành tích ấn tượng như vậy? Hay phải chăng thị trường cung cấp suất ăn học đường đang có những đặc thù riêng, khiến việc cạnh tranh thực sự không diễn ra?

Góc nhìn chuyên gia: Cần đánh giá đúng bản chất gói thầu

Nhận định về hiện tượng này, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang cho rằng: "Mục tiêu cốt lõi của Luật Đấu thầu là đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Khi một nhà thầu liên tiếp trúng thầu thông qua các hình thức không cạnh tranh, với giá trúng thầu rất sát giá dự toán, đó là một chỉ dấu cho thấy thị trường có thể đang vận hành chưa tối ưu."

Ông Giang phân tích thêm: "Điều này không hàm ý có sai phạm, nhưng nó đặt ra yêu cầu cần xem xét lại quy trình và cơ chế lựa chọn nhà thầu để đảm bảo tính cạnh tranh thực sự, đặc biệt là việc áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu không cạnh tranh có thực sự tối ưu theo tinh thần của Luật Đấu thầu 2023 hay chưa."

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP.HCM), chia sẻ: "Luật Đấu thầu 2023 và Nghị định 214/2025/NĐ-CP có quy định các trường hợp được phép áp dụng chỉ định thầu hoặc lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt. Các quy định này nhằm đáp ứng các yêu cầu cấp bách, khẩn cấp hoặc các điều kiện đặc thù."

Luật sư Hương nhấn mạnh: "Câu hỏi đặt ra là liệu việc cung cấp suất ăn học đường, vốn là hoạt động có tính kế hoạch và kéo dài cả năm học, có thực sự đáp ứng các điều kiện để áp dụng các hình thức này một cách phổ biến hay không. Khi nguồn vốn thực hiện gói thầu đến từ sự đóng góp của phụ huynh, trách nhiệm giải trình của chủ đầu tư trong việc lựa chọn nhà thầu càng phải được đề cao".

Hiện tượng Công ty Thực phẩm Thiên Hưng không chỉ là câu chuyện về năng lực của một doanh nghiệp, mà còn là tấm gương phản chiếu thực trạng của thị trường đấu thầu suất ăn học đường. Để hiểu rõ hơn "công thức" nào đang được áp dụng phổ biến và hệ quả của nó là gì, chúng tôi sẽ tiếp tục phân tích sâu hơn trong kỳ tiếp theo.

(Kỳ tới: Giải mã 'công thức' chỉ định thầu suất ăn học đường: Khi sự cấp bách trở thành thông lệ).