Chiều 25/11, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã tổ chức hội thảo "Xây dựng Cổng dữ liệu mở của VUSTA trong xu thế Chuyển đổi số hiện nay"

Phát biểu khai mạc tại hội thảo, ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng thư ký VUSTA cho biết, trong bối cảnh Chuyển đổi số quốc gia được Đảng, Nhà nước xác định là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, việc xây dựng và khai thác tài nguyên dữ liệu trở thành yêu cầu cấp thiết. Đối với VUSTA - ngôi nhà chung của 127 hội thành viên, 570 tổ chức KH&CN trực thuộc và trên 2 triệu hội viên trí thức KH&CN ở trong và ngoài nước, dữ liệu không chỉ là nguồn lực mà còn là nền tảng để kết nối tri thức, lan tỏa giá trị và nâng cao hiệu quả các hoạt động theo chức năng nhiệm vụ của VUSTA, nhất là tư vấn phản biện, phổ biến kiến thức, nghiên cứu khoa học, tôn vinh trí thức, hợp tác quốc tế.

Đã hình thành cơ sở dữ liệu chuyên gia

Trong nhiều năm qua, hệ thống VUSTA đã hình thành kho dữ liệu vô cùng phong phú, có giá trị, đó là cơ sở dữ liệu chuyên gia, là kết quả các hoạt động nhằm thực hiện chức năng tập hợp, đoàn kết, phát huy sức sáng tạo của đội ngũ trí thức KH&CN nước nhà. Tuy nhiên, việc quản lý, tài liệu hóa, số hóa, chuẩn hóa, chia sẻ và khai thác những nguồn dữ liệu này vẫn còn phân tán, thiếu nền tảng hạ tầng số, thiếu cơ chế tích hợp tổng thể, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý, truy cập, sử dụng và khai thác trong thời đại số.

Chính vì vậy, việc xây dựng Cổng Dữ liệu mở của VUSTA có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Đây không chỉ là một nhiệm vụ kỹ thuật, mà còn là bước đi chiến lược trong việc thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, nhằm tạo nền tảng tích hợp dữ liệu, chia sẻ tri thức rộng rãi, phù hợp với tinh thần phát triển Chính phủ số, Xã hội số và VUSTA số.

Tại hội thảo, ông Phạm Hữu Duệ - Chánh Văn phòng VUSTA cho biết, Nghị quyết 57-NQ/TW, Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Chương trình phát triển KHCN đều tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho VUSTA triển khai nhiệm vụ mới. VUSTA quy tụ đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học lớn – thuận lợi cho tư vấn, giám sát, phản biện, chuyển giao tri thức số.

Hiện, VUSTA đã xây dựng cổng thông tin điện tử, các hệ thống phục vụ báo cáo, hội thảo trực tuyến và truyền thông số, bước đầu triển khai được hệ thống quản lý văn bản điện tử. Điều đặc biệt chính là sự quan tâm của lãnh đạo và cam kết cải cách, chuyển đổi mạnh mẽ tư duy của các nhà lãnh đạo VUSTA nhận thức rõ vai trò của chuyển đổi số trong nâng cao uy tín, chất lượng hoạt động tư vấn – phản biện – phổ biến tri thức. Vai trò của VUSTA không chỉ dừng lại ở việc kết nối cộng đồng khoa học mà còn thể hiện rõ nét qua những đóng góp chiến lược vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội và hoạch định chính sách của đất nước.

Thiếu nền tảng tích hợp – chia sẻ dùng chung toàn hệ thống VUSTA

Tuy nhiên, theo Chánh Văn phòng VUSTA, hiện trạng thực tế chuyển đổi số tại VUSTA còn nhiều khó khăn: Hạ tầng CNTT và dữ liệu còn phân tán, thiếu đồng bộ. Mỗi liên hiệp hội tỉnh, mỗi hội ngành có hệ thống khác nhau, không kết nối, không chia sẻ dữ liệu. Thiếu nền tảng tích hợp – chia sẻ dùng chung toàn hệ thống VUSTA. Một số đơn vị địa phương hạ tầng còn yếu, đặc biệt ở các tỉnh khó khăn.

Nguồn lực tài chính hạn chế. Nhiều đơn vị hoạt động theo cơ chế tự chủ từng phần hoặc toàn phần nên kinh phí đầu tư hạ tầng, phần mềm, dữ liệu số còn rất hạn chế. Khó triển khai các nền tảng số quy mô lớn hoặc đăng ký dịch vụ điện toán đám mây dài hạn. Đội ngũ cán bộ CNTT mỏng, năng lực chưa đồng đều. Đa phần cán bộ chuyên trách CNTT kiêm nhiệm, chưa có bộ phận chuyên nghiệp. Kỹ năng vận hành hệ thống, đảm bảo an toàn thông tin và quản trị dữ liệu còn hạn chế. Sự chênh lệch lớn giữa các đơn vị dẫn đến khó triển khai đồng bộ

Nhiều quy trình nghiệp vụ (quản lý hội viên, văn bản, hội nghị, tư vấn – phản biện, báo cáo thống kê…) vẫn làm thủ công. Chưa có chuẩn dữ liệu chung, chuẩn luồng xử lý nghiệp vụ. Nhận thức về chuyển đổi số chưa đồng nhất. Một số đơn vị coi chuyển đổi số chỉ là “tin học hóa” hoặc “mua phần mềm”, chưa coi là cải cách mô hình vận hành. Thiếu chiến lược dài hạn, thiếu KPIs đo lường chuyển đổi số. Thiếu cơ chế phối hợp và chuẩn kiến trúc tổng thể. Các hội ngành, Liên hiệp hội tỉnh hoạt động độc lập nên không có kiến trúc chung, không có cơ chế chia sẻ dữ liệu. Chưa có kho dữ liệu chuyên gia, dữ liệu hội viên, dữ liệu tư vấn – phản biện dùng chung toàn hệ thống.

Cũng tại hội thảo ThS Kiều Công Thược - Chủ tịch Quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam chia sẻ, trong kỷ nguyên kinh tế số, dữ liệu không còn đơn thuần là các bản ghi thông tin lưu trữ thụ động mà đã trở thành một loại tài sản hạ tầng thiết yếu, đóng vai trò là nhiên liệu cốt lõi vận hành Hệ thống Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (National Innovation System - NIS). Đối với VUSTA, việc chuyển đổi mô hình hoạt động từ quản lý hành chính truyền thống sang quản trị dựa trên dữ liệu là bước đi chiến lược mang tính sống còn để thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Việc thiết kế kiến trúc dữ liệu cho VUSTA phải được đặt trong bối cảnh hành lang pháp lý về dữ liệu đang hoàn thiện nhanh chóng tại Việt Nam. Hai trụ cột pháp lý quan trọng nhất chi phối hoạt động này là quy định về "mở dữ liệu" để thúc đẩy phát triển và quy định về "đóng dữ liệu" để bảo vệ quyền riêng tư và an ninh. Dữ liệu phải được chia sẻ theo nguyên tắc "mặc định mở", trừ những dữ liệu thuộc danh mục bí mật nhà nước hoặc hạn chế tiếp cận theo quy định pháp luật. Điều này đòi hỏi VUSTA phải thực hiện quy trình rà soát, phân loại dữ liệu ngay từ khâu khởi tạo.

Chính phủ đã ban hành Khung kiến trúc dữ liệu quốc gia (Quyết định 2439/QĐ-TTg), xác định rõ các tầng dữ liệu cơ bản gồm: dữ liệu nguồn (source data), dữ liệu chủ (master data), dữ liệu tham chiếu (reference data), và dữ liệu mở (open data). Hệ thống dữ liệu của VUSTA cần được quy hoạch để khớp nối với khung kiến trúc này. Cụ thể, danh sách các Hội thành viên và đơn vị trực thuộc của VUSTA đóng vai trò là "dữ liệu tham chiếu" quan trọng cho hệ thống KH&CN quốc gia. Việc chuẩn hóa danh mục này theo các mã định danh thống nhất là bước đi tiên quyết để tích hợp vào Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia.