Trong đời học sinh, có lẽ không kỷ niệm nào để lại nhiều dư âm như ngày khai giảng. Tiếng trống trường vang lên trong sáng thu tháng Chín không chỉ báo hiệu một năm học mới bắt đầu, mà còn khơi gợi niềm háo hức, những khát vọng tươi đẹp của bao thế hệ thầy trò. Hơn 70 năm trôi qua, lễ khai giảng ở Việt Nam đã có nhiều đổi thay về hình thức, trang phục, sân trường, thậm chí cả bối cảnh lịch sử. Thế nhưng, những giá trị cao cả nhất của ngày lễ ấy vẫn được gìn giữ nguyên vẹn, nối tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Lễ khai giảng thời xưa diễn ra mộc mạc nhưng đầy trang nghiêm. Ảnh tư liệu.

Tròn 80 năm trước, khi đất nước mới giành được độc lập sau Cách mạng Tháng Tám 1945, lễ khai giảng đầu tiên của nền giáo dục mới diễn ra trong khung cảnh giản dị nhưng đầy thiêng liêng. Học trò mặc quần áo nâu, áo vải, nhiều em đi chân đất, nhưng ánh mắt sáng ngời, lòng tràn đầy khát vọng. Sân trường khi ấy thường chỉ là một khoảng đất trống, vài dãy bàn ghế thô sơ, lá cờ đỏ sao vàng được treo trang trọng ở vị trí cao nhất.

Các em học sinh đội mũ rơm để tránh bom trong một buổi lễ khai giảng ở miền Bắc thời kháng chiến chống Mỹ. Ảnh tư liệu.

Tiếng trống khai trường năm đó không chỉ mở ra một năm học, mà còn khẳng định quyết tâm xây dựng một nền giáo dục độc lập của dân tộc. Chính trong sự mộc mạc ấy, tinh thần học tập và niềm tin vào tương lai đã trở thành sức mạnh để bao thế hệ học sinh trưởng thành trong khói lửa chiến tranh.

Chào cờ trong lễ khai giảng năm 1985. Ảnh tư liệu.

Ngày nay, lễ khai giảng đã khoác lên mình diện mạo hoàn toàn mới. Sân trường rợp cờ hoa, sân khấu trang trí rực rỡ, các em học sinh trong đồng phục gọn gàng, nhiều nữ sinh duyên dáng trong tà áo dài trắng. Tiếng trống trường vẫn vang lên rộn rã, nhưng có khi là được đánh bằng máy hoặc phát qua tập tin số hóa chứ không còn được đánh bằng tay như trước. Công nghệ hiện đại, loa đài, truyền hình trực tiếp đã đưa lễ khai giảng đến gần hơn với toàn xã hội. Bối cảnh đất nước đổi thay, từ chiến tranh, gian khổ đến hòa bình, hội nhập và phát triển, khiến ngày khai trường trở thành biểu tượng của sự nối tiếp và đổi mới.

Dẫu vậy, xuyên suốt những biến động ấy, có một điều vẫn không thay đổi: niềm háo hức của thầy trò khi bước vào năm học mới. Đó là ánh mắt trong veo của học sinh lớp Một lần đầu khoác chiếc cặp sách trên lưng, là sự bồi hồi của những em học sinh cuối cấp trước ngày khai giảng cuối cùng bên những người bạn đã gắn bó nhiều năm, là tình cảm lặng lẽ mà thầy cô gửi gắm qua từng lời căn dặn. Tiếng trống trường, dù có thể đã thay đổi về hình thức, vẫn là nhịp tim của bao thế hệ, gắn kết ký ức tuổi thơ với hành trang tương lai.

Lễ khai giảng năm học 2025-2026 ở trường THCS Giảng Võ, Hà Nội. Ảnh: Nguyễn Thị Thanh.

Có thể nói, lễ khai giảng ngày hôm nay không chỉ là sự mở đầu của một năm học, mà còn là sự tiếp nối của một truyền thống hơn 70 năm. Dù mọi thứ có đổi theo dòng chảy thời gian, thì cảm xúc hân hoan, rạo rực trong ngày thiêng liêng này vẫn bất biến, như một sợi chỉ đỏ gắn kết các thế hệ thầy trò Việt Nam trên hành trình tri thức và ước mơ.