Chiều 8/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình (Bắc Ninh).

ĐẢM BẢO TIẾN ĐỘ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho biết, nhu cầu phát triển hạ tầng hàng không Việt Nam đã bước sang giai đoạn mới. Trong khi đó, hiện nay, hàng không quốc tế chủ yếu dựa vào các sân bay như Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng và một số sân bay khác, song hầu hết đều đang tiến gần đến giới hạn công suất.

Đối với sân bay Nội Bài, dù đã được mở rộng, tình trạng quá tải vẫn sẽ diễn ra trong những năm tới. Điều này đặt ra yêu cầu khách quan cần hình thành một cảng hàng không quốc tế mới trong vùng Thủ đô, không chỉ để giảm tải, mà còn mở rộng không gian phát triển chiến lược của đất nước.

"Việc lựa chọn đặt sân bay tại Bắc Ninh, địa phương giáp Hà Nội, có vị trí địa lý, kinh tế, quân sự đặc biệt quan trọng là phù hợp định hướng phát triển mạng cảng hàng không đa trung tâm nêu trong quy hoạch tổng thể quốc gia và các văn kiện của Đảng", đại biểu Mai nói.

Theo ông, một sân bay quốc tế cấp 4F đặt tại đây sẽ mở ra không gian phát triển mới cho khu vực, đặc biệt cho các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, logistics, thương mại và công nghiệp phụ trợ hàng không.

Mặt khác, đây là dự án mang tầm chiến lược quốc gia, có tính lưỡng dụng, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và bảo đảm quốc phòng, an ninh trong bối cảnh khu vực còn nhiều yếu tố khó lường.

Vì vậy, ông nhất trí với sự cần thiết đầu tư Cảng hàng không quốc tế Gia Bình trên cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn như Chính phủ đã trình.

Thống nhất với định hướng đầu tư cảng hàng không cấp 4F theo tiêu chuẩn ICAO, có khả năng phục vụ các loại máy bay thân rộng, đường dài, hướng tới vai trò trung tâm trung chuyển của khu vực phía Bắc, đại biểu cho rằng, một số chỉ tiêu kỹ thuật, đặc biệt chỉ tiêu 5 sao, Net Zero… cần được lượng hóa, làm rõ tính khả thi về tài chính và kỹ thuật, tránh đặt mục tiêu quá cao dẫn đến tăng tổng mức đầu tư, kéo dài thời gian thu hồi vốn.

Về tiến độ, ông Mai cho rằng dự án được yêu cầu triển khai rất khẩn trương với mốc hoàn thành giai đoạn 1 vào năm 2027. Đây là áp lực lớn đối với công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư, chỉnh tuyến hạ tầng kỹ thuật lớn và xử lý nền đất yếu, nhất là khi có hơn 900 ha đất lúa cần xử lý nền đất mặt.

Thực tiễn cho thấy, hầu hết dự án chậm tiến độ thời gian qua đều vướng ở khâu giải phóng mặt bằng. Do đó, ông đồng tình với đề xuất áp dụng cơ chế, chính sách đặc biệt để thực hiện.

Đồng thời, đại biểu đoàn Lâm Đồng đề nghị nghị quyết quy định rõ trình tự, thủ tục, thẩm quyền và trách nhiệm của UBND tỉnh trong phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; trách nhiệm của các bộ, ngành trong hướng dẫn, phối hợp tháo gỡ vướng mắc.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP HCM) thống nhất quy định giao Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và UBND tỉnh Bắc Ninh chịu trách nhiệm về tiến độ mặt bằng. Tuy nhiên, để bảo đảm tính ràng buộc thực thi, đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế đánh giá tiến độ hàng quý theo bộ chỉ số định lượng (KPI) về bồi thường, tái định cư, giải ngân, tiến độ xây dựng hạ tầng then chốt.

"Khi tiến độ và trách nhiệm được đo lường bằng chỉ số, công tác giám sát của Quốc hội và nhân dân sẽ hiệu quả hơn, đồng thời giảm nguy cơ chậm trễ như từng xảy ra tại một số dự án hạ tầng quy mô quốc gia khác", ông Hùng nêu ý kiến.

GIỮ TÍNH LỊCH SỬ VỐN CÓ CỦA DI TÍCH KHI DI DỜI

Đồng tình với cơ chế đặc biệt liên quan di dời các di tích lịch sử - văn hóa để bảo đảm tiến độ dự án, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị cân nhắc bổ sung tiêu chí công khai hồ sơ khoa học của từng di tích trước và sau khi di dời, nêu rõ giải pháp bảo tồn giá trị nguyên gốc và kế hoạch phát huy di tích sau khi di dời.

"Cách làm này sẽ bảo đảm hài hòa lợi ích phát triển - văn hóa, tránh tâm lý băn khoăn của nhân dân và tạo sự đồng thuận xã hội cao hơn trong quá trình triển khai", ông Hùng nói.

Theo đại biểu Trần Văn Tiến (đoàn Phú Thọ), dự thảo nghị quyết giao UBND tỉnh Bắc Ninh được phép di dời các di tích lịch sử - văn hóa. Tờ trình của Chính phủ cũng nêu việc di dời sẽ không làm ảnh hưởng giá trị gốc cấu thành di tích và những di tích này tiếp tục được công nhận sau khi di dời.

Tuy nhiên, theo quy định tại điểm a, b, c, khoản 1, Điều 22, Luật Di sản văn hóa 2024, giá trị của di tích lịch sử gắn liền địa điểm nơi diễn ra sự kiện lịch sử, văn hóa; gắn với thân thế, sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân, nhân vật lịch sử hoặc gắn với tiến trình phát triển công nghiệp, đô thị, nông thôn. Như vậy, tính lịch sử của di tích gắn chặt với không gian gốc.

"Khi di dời sang vị trí mới, nơi không thuộc một trong những trường hợp quy định tại Điều 22 Luật Di sản văn hóa 2024, liệu di tích sau di dời có còn bảo đảm giá trị lịch sử như ban đầu?", đại biểu đặt câu hỏi và đề nghị cần nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá đầy đủ để việc di dời vẫn bảo đảm giữ được tính lịch sử vốn có của di tích, tránh làm giảm giá trị và ý nghĩa của di sản.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (đoàn TP HCM) ủng hộ chủ trương đầu tư Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, song bà băn khoăn vấn đề sinh kế tương lai của 7.100 hộ gia đình bị ảnh hưởng, trong đó có 5.800 hộ phải tái định cư khi triển khai dự án. Từ đó, đại biểu nghị buộc phải có đánh giá tác động đến đời sống người dân, tương tự đánh giá tác động môi trường.

Ngoài ra, việc tái định cư phải là tái lập cuộc sống, không chỉ đơn thuần bố trí chỗ ở cho người dân, phải đảm bảo không gian sống phù hợp; khoảng cách từ chỗ ở đến nơi làm việc của người dân phải hợp lý, hoặc có thể tạo việc làm ngay trong khu tái định cư cho người dân.

Đồng thời, cần hỗ trợ người dân thích nghi với cuộc sống mới đơn cử như hướng dẫn quản lý tài chính, hỗ trợ chi phí ban đầu, kết nối việc làm.

Ngoài chi phí đền bù, theo đại biểu, nhà đầu tư phải đồng hành lâu dài với đời sống người dân. Bà đề nghị nhà đầu tư góp vốn bắt buộc vào Quỹ phát triển sinh kế vùng dự án để đào tạo nghề, hỗ trợ người yếu thế, tạo việc làm bền vững.

Phải công khai cam kết trách nhiệm xã hội trong từng giai đoạn; có chế tài rõ ràng nếu không thực hiện: Phạt tài chính, bổ sung nguồn lực, thậm chí tạm dừng giấy phép. Ngoài ra, kết quả thực hiện nghĩa vụ an sinh phải được xem xét trong quá trình đánh giá năng lực nhà đầu tư cho các dự án khác.