Vào khoảng những ngày từ 20 đến 23 tháng Chạp, các gia đình bắt đầu sửa soạn mâm cỗ cúng ông Công ông táo. Theo quan niệm dân gian, đây là ngày ông Táo về Thiên đình thông báo sự việc trong gia đình trong năm qua với Ngọc Hoàng. Việc thờ cúng là một cách thể hiện mong muốn gia đình luôn hạnh phúc và ấm áp.
Ngoài ra, ông cha ta còn cho rằng Táo quân quanh năm chỉ ở trong bếp, biết hết mọi chuyện trong nhà. Do vậy, để được các Ngài phù hộ, người ta thường làm lễ tiễn chầu Trời rất trọng thể.
Không cúng vào giờ Ngọ ngày 23 tháng Chạp
Một điều quan trọng về thời gian cúng ông Công ông Táo mà mọi người cần nhớ là không được cúng sau giờ Ngọ. Giờ Ngọ là khung giờ từ 11 giờ đến 12 giờ 59 phút. Nhiều người cho rằng chỉ không nên cúng sau 12 giờ, còn khoảng 11 giờ đến 12 giờ cúng vẫn được. Tuy nhiên, điều này là sai lầm.
Giờ Ngọ là thời gian các vị thần Bếp đã về trời, lễ cúng phải được tiến hành trước khi các vị thần xuất hành. Hơn nữa, tùy điều kiện sắp xếp công việc của từng nhà, nên cúng sớm hơn để mọi thứ được chu đáo, thong thả mà không dẫn tới thiếu sót.
Tránh cầu xin giàu có, tiền bạc
Không ít người lầm rằng, cứ dâng cúng là cầu xin được tiền bạc dồi dào, làm ăn thuận lợi, phát tài phát lộc. Tuy nhiên, ông Công ông Táo về chầu trời để bẩm thưa những việc lớn nhỏ trong suốt một năm của gia đình dưới hạ giới. Bởi vậy, xin khấn nên tập trung vào sự an lành, hòa thuận, vui vẻ, sức khỏe các thành viên trong nhà. Xin các vị thần báo cáo điều tốt là được.
Phương tiện di chuyển của ông Công ông Táo
Tại sao trong lễ cúng ông Công ông Táo lại chọn cá chép vàng là phương tiện di chuyển? Cá vàng không chỉ biểu tượng cho sự hạnh phúc mà còn là ý niệm "cá vượt vũ môn", "cá hóa rồng". Điều này thể hiện mong muốn gửi gắm về sự can trường, mạnh mẽ, vượt qua mọi thách thức để chạm vào sự an yên, hạnh phúc.
Nếu không có điều kiện mua cá thật thì có thể dùng cá giấy đồ mã, sau khi cúng xong thì hóa cùng tiền vàng.
Cuộc sống hiện đại nên sự đa dạng về đồ mã cũng phong phú hơn nhiều. Nhưng điều này không có nghĩa là dùng đồ mã máy bay, tàu hỏa, ô tô để các vị thần "đi nhanh" hơn.
Không ném, hất cá chép vàng từ trên cao xuống
Một trong những đại kỵ cần tránh trong ngày tiễn ông Công ông Táo đó là việc thả cá chép. Cá chép vàng được coi là biểu tượng của thần linh và hành động thả cá chép còn mang ý nghĩa tâm linh.
Cá chép vàng còn là biểu tượng của sự sinh sôi, nảy nở, phát triển mạnh mẽ của người Việt từ lâu đời. Bởi vậy, việc thả cá chép sống còn là sự nhân lên của sự sống. Trong ngày cúng ông Công ông Táo, cá chép được "phóng sinh" nhẹ nhàng bằng cách thả ở những ao, hồ, sông, suối gần khu vực sinh sống. Tuy nhiên, khu vực nước này cần trong xanh, không có mùi hôi thối, nhiều rác bẩn.
Ngoài ra, không đứng từ trên cao, trên cầu ném và hất cá xuống dưới nước. Đây là hành động "thất lễ", sẽ khiến các vị thần linh không vui và cũng không chứng tâm cho lòng thành của gia chủ.
Cúng ông Công ông Táo cần kiêng:
- Người thực hiện nghi lễ cúng ông Công ông Táo phải giữ thân thanh sạch. Tối hôm trước hôm cúng ông Công ông Táo kiêng sinh hoạt vợ chồng.
- Trong lúc khấn cúng phải giữ tâm thái hoan hỉ vui vẻ để tạo ra năng lượng tích cực trong thờ cúng và tâm linh.
- Cúng ông Công ông Táo khi hành lễ ăn mặc chỉn chu sạch sẽ gọn gàng kín đáo không mặc quần đùi, áo ba lỗ, ăn mặc hở hang...
Chuẩn bị mâm cỗ cúng ông Công ông Táo gồm những gì:Thông thường, đồ cúng gồm có:
- Tiền vàng
- 2 mũ ông và 1 mũ bà. Mũ dành cho bà không cần cánh chuồn nhưng mũ dành cho ông cần 2 cánh chuồn.
Đồ vàng mã sẽ được đốt sau lễ cúng ngày 23 tháng Chạp.
Tùy theo từng gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta hoặc làm lễ mặn hay lễ chay để tiễn Táo quân. Mâm cỗ mặn cúng ông Táo gồm:
1 đĩa gạo, 1 đĩa muối, 5 lạng thịt vai luộc, 1 bát canh mọc, 1 đĩa xào thập cẩm, 1 đĩa giò, 1 đĩa xôi gấc, 1 đĩa chè kho, 1 đĩa hoa quả, 1 ấm trà sen, 3 chén rượu, 1 quả bưởi, 1 quả cau, lá trầu, 1 lọ hoa đào nhỏ, 1 lọ hoa cúc, 1 tập giấy tiền, vàng mã.
Trong đó, không thể thiếu món cá chép (sống hoặc rán), vì theo quan niệm, cá chép chính là phương tiện để ông Táo lên trời.
Hiện nay, nhiều gia đình thường thay đổi các món ăn có trong mâm cúng sao cho phù hợp thời tiết hoặc điều kiện chuẩn bị.
Thông thường đồ cúng, đỗ lễ còn có trà, bánh, kẹo... với mong muốn Táo quân "ngọt giọng". Chuyên gia cũng lưu ý rằng không yêu cầu bắt buộc phải có đủ những món mặn ở trên. Theo tục xưa, riêng đối với những nhà có trẻ con, người ta còn cúng Táo Quân một con gà luộc.
