Do diện tích phân bố hẹp cộng với đó là tình trạng khai thác cây thuốc quá mức của người dân đã buộc các nhà khoa học phải liệt loài thảo dược này vào Sách đỏ Việt Nam vô cùng quí hiếm và cần được bảo tồn.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, loài cây này đang dần được hồi sinh nhờ sự nhọc công tìm kiếm, tái tạo của lương y Phạm Trọng Hùng ở số 0063 đường Cốc Lếu, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai và một số cán bộ thuộc Viện Dược liệu Việt Nam chi nhánh Sa Pa.
 |
| Băng rừng tìm thảo dược sắp tuyệt chủng |
Băng ngàn tìm cây sắp tuyệt chủng
Sau những ngày mưa dầm dề cuối tháng 9 vừa qua, chúng tôi nhận được cuộc điện thoại rủ băng ngàn tìm lá thuốc của ông Phạm Trọng Hùng. Nghe xong lời đề nghị, anh bạn đồng nghiệp lè lưỡi, lắc đầu mà rằng: “Vừa mới mưa xong, leo núi trơn sẽ rất nguy hiểm”. Ấy thế nhưng ông Hùng lại cười khà khà coi chuyện đó như “con muỗi” và bảo: “Lần này mình lên Sa Pa đi tìm thêm lá khôi – thảo dược chữa bệnh dạ dày vô cùng hiệu nghiệm. Nhưng mà chỉ lượn le ve quanh mấy vách núi ven đường thôi chứ không cơm đùm cơm nắm vào rừng”.
Quả đúng như lời nhận xét của một cán bộ Viện Dược liệu Việt Nam ở Sa Pa nói về ông Hùng rằng: “Đây quả là “chúa tể” của rừng hoang, không bao giờ ngồi yên một chỗ. Ông ấy lùng sục khắp rừng hoang, hễ chỗ nào có kỳ hoa dị thảo là lao đến ngay. Nhưng cũng nhờ cái máu này mà ông ấy đã bảo tồn được rất nhiều loài thảo dược quí dùng cho việc chữa bệnh”.
Dường như không để ý đến lời người khác khen ngợi về mình, ông Hùng tất bật lên xe rú ra đu mình qua những cung đường quanh co ngoắt nghéo lên rừng tìm thuốc quí.
Dừng xe ở khu vực Thác Bạc, Sa Pa, chúng tôi cùng ông men theo con đường nhỏ dẫn lên sườn núi, càng lên cao, những thảm rêu xanh rì ẩn dưới tán cây rừng càng xuất hiện nhiều thêm, có đoạn cỏ gai chằng chịt, ông Hùng không chút do dự liền cưỡi qua mấy ghềnh đá chui vào những tán cây ngó nghiêng kỹ lưỡng.
 |
| Sau nhiều giờ tìm kiếm, ông Hùng tìm được một nắm lá khôi đỏ |
Sau những lần rúc vào bụi rậm, ông lại lôi ra một vài cây khôi lá đỏ cao khoảng 15cm, lá đỏ.... Như bắt được vàng, ông Hùng hồ hởi khoe rằng: “Đã tóm được loài thảo dược vô cùng quí hiếm chữa dạ dày, loài cây này có đặc điểm là mọc dưới tán rừng rậm, lá có mầu đỏ nên người ta gọi là khôi lá đỏ, chúng chỉ cao chừng 20cm và rất chậm lớn. Do đây là khu vực sườn núi cao, ẩm ướt và rậm rạp nên trước đây người dân khai thác thảo dược bán sang Trung Quốc không để ý đến. Tuy nhiên mật độ cây khôi lá đỏ ở đây rất thấp, nếu thu hái tự nhiên thì sẽ không đủ để bốc thuốc chữa bệnh”.
Ông Hùng cho biết: “Gia đình tôi có truyền thống làm nghề đông y từ 7 đời nay nên hiểu rất rõ tác dụng và tầm quan trọng của lá khôi đỏ trong việc chữa bệnh dạ dày. Loại thảo dược quí này do nhà tôi mua lại của người dân trên núi hoặc tự túc được một phần, tuy nhiên nếu không có hướng bảo tồn và nhân giống ra nhiều chỗ khác thì lượng thuốc sẽ cạn kiệt, không đủ để chữa bệnh cho người dân”.
Hồi sinh loài cây sắp tuyệt chủng
Khi gặp được cây khôi lá đỏ, mặt ông Hùng lại rạng ngời quên hết mệt mỏi, ông lấy tà áo quệt ngang những giọt mồ hôi lăn dài trên mặt, ông vội vã đùm bọc cẩn thận những cây này về để trồng và nhân giống.
Theo ông Lê Văn Giỏi, cán bộ Viện Dược Liệu Việt Nam ở Sa Pa thì ông Hùng đã bỏ ra nhiều năm để đi tìm những loài thuốc quí từ Lào Cai sang Lai Châu, Hà Giang... hễ đi đến đâu, gặp những loại cây thuốc quí ông lại tìm cách nhân giống chứ không riêng gì cây khôi lá đỏ. Hiện ông Hùng đã xây dựng được mạng lưới vườn thuốc ở nhiều nơi như Lai Châu, Sa Pa... đảm bảo tự túc các loại thuốc quí phục vụ bốc thuốc chữa bệnh cho người dân.
Mải mê quăng mình bên những sườn núi treo leo, để tìm loài cây quí, khi bóng chiều khuất núi, những làn sương mờ bao phủ khắp trùng sơn ông Hùng mớt tất tả xuống núi ôm theo “chiến lợi phẩm” là cây khôi lá đỏ mà đại ngàn Hoàng Liên đã ban tặng về nhân giống, đáp ứng nhu cầu bốc thuốc chữa bệnh cho dân lành.
Hiện tại, lương y Hùng đã bào chế thành công thuốc chữa dạ dày chất lượng cao mang tên Vị thống hoàn. Đây là kết quả của quá trình nhọc công nghiên cứu, tìm tòi những loài thảo dược quí hiếm ở vùng núi Hoàng Liên Sơn. Địa chỉ liên hệ: Nhà thuốc đông y Phạm Trọng Hùng, số 63, đường Cốc Lếu, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, điện thoại: 0203 820 214 hoặc 0915 917 495.
