Danh tướng Nguyễn Kim (1468 – 1545) sinh ra trong 1 gia đình dòng họ có truyền thống ở làng Bái Trang, Tống Sơn, xứ Thanh Hoa (Thanh Hóa) ngày nay. Cha ông là Trừng Quốc công Nguyễn Văn Lưu. Ông là công thần của nhà Lê, người có công gây dựng lại triều Lê Trung hưng. Không chỉ vậy, ông còn được coi là vị triệu tổ của nhà Nguyễn, khởi nguồn cho sự phát tích vương hệ Nguyễn Phúc (Nguyễn Phước) tộc. Là lão tướng dày dặn kinh nghiệm trên chiến trường, ông đã có đóng góp to lớn vào việc hoàn thành sứ mệnh “Phù Lê diệt Mạc” nổi tiếng chính sử, nhưng Nguyễn Kim lại có 1 kết cục đầy oan khuất do bị đầu độc.
Theo đó, nhà Lê từ thời Lê Tương Dực bắt đầu suy yếu, nội bộ triều đình chia bè kết phái đấu đá lẫn nhau. Trong khi đó, bên ngoài, các cuộc khởi nghĩa của nhân dân cũng nổ ra liên tiếp. Lúc bấy giờ, Mạc Đăng Dung – 1 võ tướng nhà Lê đã đứng ra trấn áp các cuộc nổi dậy và nắm luôn quyền điều hành nhà Lê. Trong khi vua Lê Chiêu Tông đã phải chạy trốn, kêu gọi các lực lượng quân khác đứng lên đấu tranh đòi quyền nhưng đều thất bại. Năm 1527 sau khi vị vua cuối cùng nhà Lê là Lê Cung Hoàng bị phế truất. Mạc Đăng Dung chính thức giành ngôi nhà Lê, lập ra nhà Mạc.
Sau khi nhà Lê Sơ sụp đổ, một số bộ phận quan lại bỏ về quê hương sống cuộc đời ẩn dật, số khác "theo thời thế" ngả sang nhà Mạc và tiếp tục tiến thân, một số trung thần vì uất hận tìm đến cái chết để vẹn tròn chữ "Trung". Riêng tướng Nguyễn Kim không chấp nhận thời cuộc đã định, ông tập kết những người cùng chung chí hướng sau đó đưa con của vua Lê Chiêu Tông là Lê Duy Ninh lên làm vua Lê Trang Tông, đặt niên hiệu là Nguyên Hòa. Vua Lê phong Nguyễn Kim làm Thượng phụ Thái sư Hưng quốc công trưởng nội ngoại sự với sứ mệnh "Phù Lê diệt Mạc" .
Phía nhà Mạc, Mạc Phúc Hải lên ngôi vua (1543) sau khi Mạc Đăng Dung và Mạc Đăng Doanh chết. Vua Lê Trang Tông thân chinh đi đánh, lấy được Tây Đô, củng cố vị thế và bắt đầu triều đại Lê Trung hưng với sự phò trợ đắc lực của Nguyễn Kim. Lê Trang Tông gia thăng Nguyễn Kim làm Thái tể, sai làm Đô tướng, tiết chế tướng sĩ các dinh, chia đường cùng tiến, bình định vùng Tây Nam.
Ảnh minh họa
Là 1 lão tướng giỏi, thế nhưng Nguyễn Kim lại có 1 kết cục đầy oan khuất. Vì quá tin tưởng và trọng dụng 1 tướng của nhà Mạc là Dương Chấp Nhất mà ông đã bị đầu độc. Theo Đại Nam thực lục cho biết: "... Ngày Tân Tỵ, tháng Năm, mùa hạ, năm Ất Tỵ (1545) ông bị hàng tướng Mạc (tên Trung) đầu độc. Triệu Tổ băng, thọ 78 tuổi. (Trước là nhà Mạc thấy quân nhà vua hoạt động mạnh, rất lo, ngầm sai hoạn quan là Trung (không rõ họ) trá hàng, để đầu độc vua Lê; việc không thành, nó liền ngầm cho thuốc độc vào quả dưa hấu rồi đón dâng Triệu Tổ)...".
Sau khi Nguyễn Kim chết, Vua Lê Trang Tông vô cùng thương tiếc, truy tặng ông là Chiêu huân tinh công, đặt tên thụy là Trung Hiến, sai quan đem về quê ở Tống Sơn mai táng.
Không chỉ là bậc nhất công thần khai quốc đối với thời Lê Trung hưng, tạo dựng lên một thời đại hùng mạnh kéo dài hơn 200 năm. Với dòng tộc, Nguyễn Kim được coi là vị Triệu Tổ, tức là người có công khởi tạo nên thời kỳ bắt đầu của một dòng họ vương triều sau này với 9 đời chúa, 13 đời vua Nguyễn. Chính vì thế Nguyễn Kim được phong là Triệu Tổ Tĩnh Hoàng Đế dù không phải là vua.