Mạng xã hội video YouTube, 10 năm và hành trình tỷ đô

Năm 2015, trang web chia sẻ video YouTube đã đi một chặng đường dài kể từ khi nhà đồng sáng lập Jawed Karim đã tải video đầu tiên cách đây 10 năm trước. Clip không có nội dung đáng kể khi Jawed nói về những chú voi trong sở thú nhưng đoạn video 19 giây này này hiện đã có hơn 23 triệu lượt xem. Video đầu tiên trên YouTube được xem như một bước ngoặt của ngành công nghiệp Internet và là sự khởi đầu của một hiện tượng công nghệ mà khó có ai có thể hình dung được. YouTube, được ra mắt công chúng ngay sau ngày tải lên đầu tiên và trước đó thì một nhà đồng sáng lập khác, Chad Hurley đã đăng ký thương hiệu, logo và tên miền vào đúng lễ Valentine năm 14/2/2005.

Và hiện nay đây là trang web lưu trữ, chia sẻ tất cả mọi thể loại video từ clip ca nhạc cho đến các bản tin thời sự… với các thành viên tham gia rất đa dạng từ bà nội trợ cho đến các chính trị gia nổi tiếng với quy mô toàn cầu. Trang web đã có hơn một tỷ người sử dụng và mỗi phút có thêm 300 giờ video mới được tải lên.

Con đường khởi nghiệp

YouTube được sáng lập bởi các cựu nhân viên PayPal là Chad Hurley, Steve Chen và Jawed Karim. Bộ ba sáng lập đã không đưa ra khái niệm YouTube ngay lập tức. YouTube bắt đầu như trang web hẹn hò được gọi là “Tune in hook up” và ban đầu Chen chỉ có ý định sử dụng để khoe với bạn mình về video của một buổi tiệc. Những đồng vốn đầu tiên của ba người có được từ khoản tiền thưởng do PayPal sau khi được Ebay mua lại với giá hơn 1 tỉ USD. Để danh tiếng của trang web lan rộng chứ không bó hẹp trong phạm vi bạn bè , YouTube khuếch trương tên tuổi của mình bằng những cuộc thi tính điểm cho việc đăng ký, mời bạn bè tham gia...Vào tháng 9/2005, lượng người xem video trên YouTube đạt 1 triệu lần mỗi ngày.

Đến năm 2006, thì YouTube được đánh giá là một hiện tượng của làng công nghệ với sự phát triển mạnh mẽ khi duy trì được hơn 20 triệu người xem mỗi tháng. Các chương trình nổi tiếng cũng dần xuất hiện tại đây, nhưng khi vướng phải các vấn đề bản quyền thì YouTube trở thành nơi lưu trữ các đoạn video của các nhà làm phim nghiệp dư và sân chơi blogger video hay các đoạn clip ca nhạc.

Tại thời điểm này, YouTube đã quá bận rộn cố gắng để theo kịp với tốc độ tăng trưởng, cùng đó sự lo lắng về vấn đề vi phạm bản quyền có tốc độ bùng nổ không kém. Sau các vụ kiện tụng thì những video mới đã được giới hạn với thời gian chạy 10 phút, làm nhằm hạn chế đăng tải những bộ phim hay các show diễn. Bước đột phá nhỏ về quyền tác giả đã đến vào tháng 9/2006 khi công ty ký thỏa thuận với Warner Music Group nhằm đưa toàn bộ danh mục các bản nhạc lên YouTube để đổi lấy quảng cáo trên đó. Điều này đã giúp hợp pháp hóa một phần nhỏ trong sự phát triển đa dạng hóa video của YouTube. Việc cho đi một phần doanh thu từ quảng cáo cũng không giúp trả các hóa đơn của công ty và điều đó ngày càng trở thành mối bận tâm không hề nhỏ.

Tính đến năm 2006, YouTube đã kêu gọi được hơn 11,5 triệu USD tiền đầu tư nhưng lại tiêu tốn 200Tb băng thông dữ liệu mỗi ngày với giá khoảng 2 triệu USD một tháng. Lúc này, nhiều người không đặt kì vọng vào sự tồn tại bền vững của YouTube và cho rằng đây không phải là một công ty thực thụ khi so sánh nó với những thất bại trước đó của Kazaa hay Napster. Bất chấp những lời đồn thổi, số người dùng đăng ký tài khoản tại YouTube đã tăng từ 2,8 triệu vào năm 2005 lên đến 72 triệu vào tháng 8/2006.

Mặc dù một sự thật là YouTube chưa bao giờ đem lại lợi nhuận và thực tế mọi người còn đồn đại về việc trang web đang lỗ 500.000 USD mỗi tháng hồi năm 2006 nhưng Google vẫn thấy những cơ hội sinh lời vô hạn tại trang web đang nổi lên như cồn này.

Ngày 9/10/2006, Google đã mua lại YouTube với mức giá đáng kinh ngạc - 1,65 tỷ USD, sau khi vượt qua các đối thủ sừng sỏ như Microsoft, Yahoo, và News Corp. Cả Google và YouTube đều có liên quan đến một công ty đầu tư được gọi là Sequoia Capital, đã từng đầu tư rất nhiều vào lúc cả 2 đang tiến hành những lời kêu gọi vốn đầu tiên. Sequoia là một cổ đông lớn của Google và có ghế trong hội đồng quản trị của hãng tìm kiếm. Có thể, đây cũng là một lý do giúp cho việc thỏa thuận được hoàn tất chỉ sau một tuần đàm phán.

Ở thời điểm Google mua lại, YouTube có 100 triệu video và 200 triệu lượt người xem hàng tháng. Giám đốc điều hành Google đã gọi đây là “bước tiếp theo trong sự tiến hóa của Internet”. Vào thời điểm đó, YouTube mới chỉ có khoảng 65 nhân viên. Những ông chủ trẻ của YouTube đã nhận 15 triệu USD tiền mặt, và hơn 3 triệu cổ phiếu phổ thông của Google. Nhiều chuyên gia kinh tế thời điểm đó xem đây như là một thương vụ mạo hiểm của Google khi bỏ ra số tiền không nhỏ để sở hữu một công ty có chi phí hoạt động khổng lồ và thiếu mô hình kinh doanh. Không chỉ vậy, Google trở thành con mồi béo bở của các nhà sản xuất với các vụ kiện từ âm nhạc, điện ảnh, truyền hình.

Google bước đầu đã mang toàn bộ những hiểu biết của mình về ngành công nghiệp Internet để áp dụng vào YouTube với AdWords/AdSense, Gmail, Google Maps, Google News, và Blogger. Hãng tìm kiếm này có đầy đủ nền tảng để giúp YouTube ngày càng phát triển và làm giảm chi phí hoạt động của trang web này. Google đã kết hợp những video có trên YouTube với mạng lưới quảng cáo của hãng tạo nên bài giải doanh thu mà trước đây ai cũng nghi ngờ. Thậm chí, Google còn mang đứa con của mình là dịch vụ Google Video ra để làm nơi thử nghiệm hệ thống quảng cáo video pre-roll cho YouTube. Mặc dù vậy, trong một thời gian dài, sự kết hợp này luôn bị cười nhạo nhưng với nhìn dài hạn của mình, Google dần đưa YouTube đi vào quỹ đạo.

Trước khi YouTube xuất hiện vào năm 2005, video trên web hầu như không có gì nổi bật và có rất ít phương pháp dễ dàng cho người dùng máy tính thông thường tải lên những đoạn video trực tuyến. Lúc đó thế giới video là cuộc chiến của 3 ông lớn trong lĩnh vực này, bao gồm: Real Player, QuickTime của Apple, và Windows Media Player của Microsoft. Nhưng những đại gia này đều sở hữu các định dạng video độc quyền khác nhau, đồng nghĩa với việc những người làm website phải tìm nhiều phương thức để có thể tiếp cận những định dạng này. Người dùng muốn xem được có thể phải tải video xuống và sử dụng 1 trong 3 công cụ kể trên hoặc sử dụng các tính năng bổ sung dành cho trình duyệt. Và việc chia sẻ video qua mạng thường gắn liền với email nhưng cũng không dễ dàng bởi dung lượng video thì lớn mà hạn mức của file đính kèm lại quá nhỏ.

Về cơ bản, Hurley và Chen đã tạo ra một trang web sử dụng công nghệ Flash của Adobe để trình diễn các đoạn video. Công nghệ này được ứng dụng trong 10 năm phát triển của trang video này nhưng dường như độ an toàn và khả năng thích ứng của Flash không thích hợp trước xu hướng di động. YouTube đã thay đổi công nghệ trình diễn video mới dựa trên nền tảng HTML5 từ đầu năm 2010 và chính thức đưa vào hoạt động vào đầu năm 2015. Thành phần Adaptive Bitrate (ABR) của HTML5 rất quan trọng trong quyết định chuyển đổi của YouTube khi cho phép tùy chỉnh độ phân giải theo chất lượng đường truyền. Ngoài ra bộ giải mã code VP9 của HTML6 còn giúp giảm băng thông nhưng vẫn đảm bảo chất lượng video trên YouTube. Các trình duyệt Chrome, Internet Explorer 11, Safari 8, Firefox Beta sẽ sử dụng HTML5 làm mặc định khi phát video trên YouTube.

Sau hơn 10 năm hoạt động, doanh thu của YouTube không mang lại kết quả hoành tráng nào cho Google. Nhờ chính sách đẩy mạnh quảng cáo, YouTube đã nâng mức doanh thu từ 3 tỷ USD năm 2013 lên 4 tỷ USD năm 2014, tuy nhiên con số này vẫn chỉ được coi là hòa vốn.

Bài toán doanh thu của YouTube nhằm tìm kiếm lợi nhuận không còn quá mới. Trong những năm qua, trang web đã cải tiến, bổ sung nhiều tính năng để làm nào trở nên hấp dẫn hơn với các thương hiệu và thúc đẩy doanh số bán quảng cáo nhiều hơn bằng cách mở rộng dịch vụ của mình.

Chương trình phổ biến và thành công nhất là việc Google chính thức giới thiệu hình thức đối tác của nào (YouTube Partner) vào tháng 5/2007. Những người sáng tạo nội dung có thể kiếm tiền thông qua 03 hình thức chính bao gồm lợi nhuận từ quảng cáo, xem trả phí (paid subscription), hay bán hàng. Những kênh video trên, để muốn kiếm được tiền phụ thuộc nhiều vào các yếu tố như lượng người xem, số người đăng ký, số click vào quảng cáo... Một sự kiện quan trọng khác của YouTube là hồi năm 2012 khi trang chia sẻ video này đưa ra sáng kiến về các kênh truyền hình nhằm tăng trải nghiệm người tiêu dùng và nhà quảng cáo. Nhưng cuối cùng, hầu hết các kênh không thu hút đủ người xem.

Kể từ đó, dưới sự lãnh đạo của CEO Susan Wojcicki, YouTube đã tập trung nhiều hơn vào cộng đồng sáng tạo với các sản phẩm cây nhà lá vườn của mình thông qua những chương trình như Google Preferred nhằm tăng nhu cầu quảng cáo trên các kênh video hàng đầu. Điều này có thể giúp tăng thêm khoản thu cho những người sáng tạo nội dung và việc tập trung vào cộng đồng đã biến YouTube trở thành nơi khởi tạo thương hiệu danh tiếng cho rất nhiều cá nhân. Để biến tất cả những điều trên thành lợi nhuận, YouTube đã đa dạng hóa đối tượng với nhiều dịch vụ mới, ví dụ gần đây như Music Key cho phép người dùng stream nhạc audio và nhạc video chất lượng cao, nghe nhạc offline với mức phí 10 USD/tháng; hay mở rộng lượng khán giả bằng việc cung cấp quyền cho các clip Giải bóng bầu dục quốc gia Mỹ (NFL) và YouTube Kids - ứng dụng xem video cho trẻ em...

Sau hơn 10 năm phát triển, YouTube không chỉ trở thành người khổng lồ trong lĩnh vực video mà còn là công cụ tìm kiếm lớn thứ hai thế giới sau Google. Và YouTube không chỉ là nơi trải nghiệm xem phim hay chia sẻ video với bạn bè mà đã trở thành công cụ truyền thông hiệu quả của giới kinh doanh.