Theo tài liệu thu thập của PV Báo Tri thức và Cuộc sống, một trong những nguyên tắc nền tảng của hoạt động đấu thầu là bảo đảm cạnh tranh, công bằng và minh bạch. Phân tích các gói thầu mà Công ty TNHH Vinaspare tham dự tại Công ty Nhiệt điện Duyên Hải và Công ty Điện lực Dầu khí Cà Mau cho thấy một bức tranh đa dạng về mức độ cạnh tranh, được thể hiện qua số lượng nhà thầu tham gia và tỷ lệ tiết kiệm đạt được.

Cạnh tranh cao và hiệu quả của phương pháp giá thấp nhất

Mức độ cạnh tranh được thể hiện rõ nhất ở những gói thầu thu hút đông đảo nhà thầu tham gia. Điển hình là gói thầu “Trang bị vật tư khẩn xử lý bất thường bộ trao đổi nhiệt...” tại Công ty Điện lực Dầu khí Cà Mau (Kỳ 1). Gói thầu này có tới 9 nhà thầu nộp E-HSDT. Kết quả, Công ty TNHH Vinaspare trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm ấn tượng là 29,54%.

Tương tự, tại Công ty Nhiệt điện Duyên Hải, gói thầu "24MSHH-SXKD-2025: Cung cấp vật tư Lắp đặt mạng không dây..." (Kỳ 2) cũng ghi nhận 7 nhà thầu tham dự. Giá gói thầu là 2.676.945.820 đồng.

Tại gói thầu này, việc áp dụng phương pháp đánh giá "giá thấp nhất" (Quy trình 01) đã phát huy hiệu quả. Công ty TNHH Vinaspare là đơn vị chào giá thấp nhất (2.112.986.000 đồng) và đã chứng minh được năng lực đáp ứng yêu cầu của E-HSMT.

Theo đúng quy định của Luật Đấu thầu và các văn bản hướng dẫn (như Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC), khi nhà thầu xếp hạng thứ nhất đáp ứng yêu cầu thì các nhà thầu xếp hạng sau sẽ không được đánh giá. Do đó, việc 6 nhà thầu còn lại có trạng thái "Không đánh giá" là hoàn toàn đúng quy trình.

Kết quả gói thầu đạt tỷ lệ tiết kiệm 21,07%. Điều này cho thấy, khi có nhiều nhà thầu tham gia, áp lực cạnh tranh về giá tăng lên, mang lại lợi ích kinh tế cho chủ đầu tư. Quá trình lựa chọn nhà thầu diễn ra đúng quy trình, đảm bảo sự minh bạch khi thông tin về giá của tất cả các bên đều được công khai tại thời điểm mở thầu.

Khi mức độ cạnh tranh thấp

Trái ngược với các gói thầu trên, dữ liệu cũng ghi nhận những gói thầu có mức độ cạnh tranh thấp hơn đáng kể.

Tại gói thầu "56MSHH-SCL-2025: Cung cấp vật tư cơ khí thông dụng..." tại Công ty Nhiệt điện Duyên Hải (Kỳ 2), chỉ có 2 nhà thầu nộp E-HSDT. Công ty TNHH Vinaspare trúng thầu với giá 2.015.378.464 đồng.

Trong hoạt động đấu thầu, việc một gói thầu đấu thầu rộng rãi nhưng chỉ thu hút được 1 hoặc 2 nhà thầu tham dự là dấu hiệu của sự suy giảm cạnh tranh. Điều này đặt ra câu hỏi về nguyên nhân: Liệu thông tin mời thầu đã được phổ biến rộng rãi chưa? Các yêu cầu trong E-HSMT có phù hợp với năng lực chung của thị trường hay mang tính đặc thù cao? Hay bản chất hàng hóa, dịch vụ chỉ có ít nhà cung cấp đủ điều kiện?

Việc đảm bảo tính cạnh tranh không chỉ nằm ở việc tổ chức đấu thầu rộng rãi, mà còn ở việc xây dựng E-HSMT phù hợp để thu hút tối đa các nhà thầu tiềm năng tham gia. Điều 44 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 nghiêm cấm việc đưa ra các điều kiện nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu. Do đó, đối với các gói thầu có ít nhà thầu tham dự, chủ đầu tư cần rà soát lại quy trình xây dựng E-HSMT để đảm bảo tuân thủ quy định và tối ưu hóa tính cạnh tranh.

Đảm bảo cạnh tranh thực chất

Phân tích dữ liệu cho thấy, Công ty TNHH Vinaspare là một nhà thầu năng động, thường xuyên tham gia vào các cuộc thầu có mức độ cạnh tranh cao và giành được hợp đồng nhờ chiến lược giá hiệu quả. Điều này phản ánh sự vận động tích cực của thị trường cung ứng vật tư ngành điện.

Tuy nhiên, để đảm bảo môi trường đấu thầu thực sự lành mạnh và hiệu quả, vai trò của chủ đầu tư và bên mời thầu là rất quan trọng. Cần đảm bảo rằng mọi gói thầu đều được tổ chức minh bạch, các tiêu chí mời thầu công bằng, và công tác lập dự toán phải chính xác (như đã phân tích về trường hợp bất thường tại Kỳ 3).

Sự chênh lệch về số lượng nhà thầu tham gia giữa các gói thầu là điều bình thường trong thực tế, nhưng nó đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ để đảm bảo rằng sự cạnh tranh luôn được duy trì ở mức cao nhất có thể, mang lại hiệu quả kinh tế tối ưu trong việc sử dụng vốn.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin:

[Kỳ 5] Đấu thầu ngành điện: Cần minh bạch dự toán và E-HSMT từ góc nhìn chuyên gia